Khiếu nại, tố cáo đông người - Đất đai vẫn là điểm “nóng”

Giải phóng mặt bằng luôn là điểm nóng

Hơn 50% các vụ liên quan đến đất đai

Theo báo cáo của các tỉnh, TP, tình hình khiếu nại, tố cáo (KN,TC) đông người đang xảy ra ở tất cả các địa phương có tính chất gay gắt, phức tạp hơn trước với tổng số 3.829 đoàn, trong đó 538 đoàn có trên 50 người tham gia. 8 bộ, ngành (Lao động, Công thương, Giao thông vận tải, Quốc phòng, Công an, Tài chính, Y tế, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam) cũng phát sinh 165 đoàn đông người KN,TC liên quan đến lĩnh vực quản lý nhà nước của bộ, ngành.

Phần lớn các vụ khiếu kiện đông người phát sinh nhiều ở những địa phương có tốc độ tăng trưởng nhanh, nhiều dự án đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, khu, cụm công nghiệp, đô thị như: Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Cần Thơ, Hưng Yên, Hải Dương, Quảng Ninh, Bắc Ninh, Thái Nguyên, Thanh Hóa, Lâm Đồng, Bình Phước, Bến Tre, Vĩnh Long, Cà Mau...

Tại Trụ sở tiếp công dân của Trung ương Đảng và Nhà nước tại Hà Nội, trong 5 năm (2005 - 2009) đã tiếp 1.904 lượt đoàn đông người đến từ 58 tỉnh, TP. Trụ sở tiếp công dân của Trung ương Đảng và Nhà nước ở TP Hồ Chí Minh, trong 04 năm (2006 - 2009) tiếp 583 lượt đoàn đông người đến từ 24 tỉnh, TP (chủ yếu là các tỉnh phía Nam và một số tỉnh miền Trung, Tây Nguyên).

Đa số các đoàn đông người đến Trụ sở có từ 5 - 30 người tham gia, nhiều đoàn có hàng trăm người như: vụ công dân xã Lai Vu (huyện Kim Thành, tỉnh Hải Dương) khiếu kiện về thu hồi, đền bù đất xây dựng Cụm công nghiệp tàu thủy của tập đoàn Vinashin; vụ khiếu kiện của các hộ dân ở quận Thanh Xuân (Hà Nội) về việc thu hồi, đền bù để xây dựng đường Vành đai 3, nút giao thông Thanh Xuân.

Đặc biệt, gần đây là vụ hàng trăm công dân ở 03 xã của huyện Văn Giang, tỉnh Hưng Yên liên tục đến Trụ sở tiếp công dân của Trung ương Đảng và Nhà nước KN,TC liên quan đến việc đền bù, hỗ trợ trong quá trình thực hiện dự án đầu tư xây dựng Khu đô thị - thương mại Văn Giang.

Các đoàn đông người chủ yếu khiếu nại các vấn đề về việc thực hiện chính sách đền bù, hỗ trợ, công tác tái định cư khi nhà nước thu hồi đất, giải phóng mặt bằng (chiếm hơn 50% số vụ việc); còn lại là việc giải quyết tranh chấp đất đai, thực hiện chính sách đất đai trước đây, chính sách xã hội....

Nội dung tố cáo liên quan đến việc cán bộ mất dân chủ, lợi dụng chức quyền để tham nhũng trong quản lý, sử dụng đất đai, tài chính ngân sách Nhà nước; trù dập người khiếu kiện, bao che cho cán bộ dưới quyền; cố ý làm sai lệch hồ sơ, áp dụng pháp luật không đúng dẫn đến xét xử oan sai, gây thiệt hại quyền và lợi ích hợp pháp của công dân...

Giải quyết lòng vòng, đùn đẩy

Theo Thanh tra Chính phủ, có nhiều nguyên nhân dẫn đến KN,TC đông người. Trước hết là do các quy định pháp luật trong lĩnh vực quản lý nhà nước về đất đai chưa được hoàn thiện, thiếu đồng bộ, ổn định; chính sách bồi thường, hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất còn chồng chéo, thường xuyên thay đổi, trong khi cơ chế thị trường có nhiều biến động, đất đai ngày càng có giá trị.

Quy định pháp luật về giải quyết KN,TC còn bất cập, chưa phù hợp với thực tế, đặc biệt giữa Luật KN,TC và Luật Đất đai hiện nay còn có mâu thuẫn về thẩm quyền, trách nhiệm của cơ quan hành chính nhà nước với TAND trong giải quyết các vụ việc khiếu nại liên quan đến lĩnh vực đất đai. Chính điều này dẫn đến tình trạng các cơ quan nhà nước đùn đẩy, né tránh trách nhiệm giải quyết.

Khi giải quyết các KN,TC phức tạp, đông người liên quan đến nhiều ngành, nhiều cấp lại thiếu sự phối hợp giữa các cấp chính quyền với các ngành, đoàn thể, chưa tạo được sự thống nhất, đồng thuận trong hệ thống chính trị. Việc tổ chức thực hiện các quyết định giải quyết khiếu nại chưa kiên quyết hoặc thi hành chậm, không thực hiện nghiêm túc.

Một nguyên nhân chủ yếu dẫn đến KN đông người là do trong quá trình triển khai thực hiện các dự án còn có những sai phạm như không tuân thủ trình tự, thủ tục, làm chưa công bằng, thiếu công khai, dân chủ, nhất là chưa thực hiện đúng dân biết, dân bàn, dân kiểm tra; công tác tái định cư, giải quyết các chính sách cho người dân có đất bị thu hồi làm chưa tốt, chưa quan tâm giải quyết thỏa đáng lợi ích của người dân. Thậm chí cán bộ thừa hành còn cố ý làm trái để vụ lợi, gây phản ứng bức xúc trong nhân dân.

Bên cạnh đó, nhận thức pháp luật và ý thức chấp hành pháp luật của một số công dân còn hạn chế, một bộ phận bị xúi giục kích động, đặc biệt có một số đối tượng tiêu cực đã liên kết, vận động khiếu kiện đông người, gây áp lực cho chính quyền các cấp đòi giải quyết theo yêu cầu không chính đáng hoặc vượt quá khuôn khổ quy định pháp luật.

Giải pháp cấp bách

Để giải quyết dứt điểm các vụ KN,TC đông người, theo Thanh tra Chính phủ phải xác định công tác tiếp dân, giải quyết KN,TC nói chung và giải quyết KN,TC đông người là một trong những nhiệm vụ trọng tâm, cấp bách, là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị và phải thực hiện giải pháp đồng bộ về pháp luật, hành chính, kinh tế - xã hội, đi đôi với tuyên truyền, vận động, giáo dục, thuyết phục để giải quyết; phát huy vai trò của các đoàn thể, quần chúng tham gia vào việc giải quyết, nâng cao trách nhiệm của người đứng đầu, trách nhiệm cơ quan tham mưu; phối hợp chặt chẽ giữa cấp trên với cấp dưới, giữa Trung ương với địa phương, tạo sự đồng thuận, thống nhất trong quá trình xem xét, giải quyết.

Bên cạnh đó, khi xem xét, giải quyết KN,TC đông người phải thực hiện đúng pháp luật, bảo đảm có lý, có tình, đặc biệt, đối với các khiếu nại liên quan đến việc thu hồi đất. Người có thẩm quyền giải quyết phải thật sự quan tâm đến lợi ích của công dân, phải trực tiếp tiếp xúc, đối thoại với người khiếu nại hoặc đại diện người khiếu nại để ghi nhận và xem xét, giải quyết những quyền lợi chính đáng, hợp pháp, tạo điều kiện tối đa cho người dân có đất bị thu hồi bảo đảm ổn định cuộc sống bằng hoặc tốt hơn trước.

Thanh tra Chính phủ đã đưa ra một số giải pháp để giải quyết các vụ KN,TC đông người hiệu quả. Đó là, tiếp tục hoàn thiện quy định pháp luật trong lĩnh vực đất đai để hạn chế kẽ hở phát sinh KN,TC đông người; sửa đổi, bổ sung Luật KN,TC cho phù hợp thực tiễn.

Đối với các vụ việc khiếu kiện đông người còn tồn đọng (đã giải quyết hết thẩm quyền nhưng chưa chấm dứt hoặc đang giải quyết theo thẩm quyền), các địa phương phải chủ động rà soát, xem xét, đề ra biện pháp giải quyết dứt điểm theo tinh thần chỉ đạo của Bộ Chính trị (tại Thông báo 130-TB/TW) và Kế hoạch rà soát vụ việc phức tạp, tồn đọng, kéo dài của Thanh tra Chính phủ (Kế hoạch 319/KH-TTCP). Đồng thời, tăng cường thanh tra, kiểm tra công tác quản lý nhà nước về đất đai, đầu tư xây dựng, đặc biệt là công tác đền bù, thu hồi đất, tái định cư...; thanh tra, kiểm tra trách nhiệm của thủ trưởng cơ quan hành chính nhà nước ở các cấp trong việc thực hiện pháp luật về KN,TC.

Đến nay đã giải quyết dứt điểm 3.356/3.829 vụ việc đông người, đạt tỷ lệ 87,6%. Hiện các địa phương đang tập trung xem xét 301 vụ và 172 vụ đã giải quyết hết thẩm quyền nhưng công dân vẫn tiếp khiếu. Các tỉnh Bình Định, Lào Cai, Ninh Bình, Quảng Nam, Hậu Giang đã giải quyết dứt điểm, không còn tồn đọng các vụ đông người.