Đại diện cộng đồng chuyển đổi giới tính đóng góp ý kiến cho dự thảo Luật. Ảnh: ĐT
Dự thảo luật chuyển đổi giới tính đưa ra 8 vấn đề lớn để lấy ý kiến đóng góp. Theo đó Bộ Y tế đưa ra 3 phương án về độ tuổi được can thiệp y học để chuyển đổi giới tính: Tuổi được sử dụng hormone là từ 16; phẫu thuật chuyển đổi giới tính từ 16 tuổi; hoặc từ 18 tuổi trở lên được phẫu thuật chuyển giới.
Dự án luật cũng đưa ra các điều kiện để được công nhận đã chuyển đổi giới tính. Cụ thể, phương án 1 cho phép cá nhân được công nhận sau khi kiểm tra tâm lý (theo bản chuẩn, có mong muốn chuyển đổi giới tính), sử dụng hormone một thời gian liên tục. Phương án 2 cần thêm điều kiện đã phẫu thuật một phần hoặc toàn bộ (thay đổi ngực, bộ phận sinh dục). Phương án 3 thì chỉ cần đã kiểm tra tâm lý, có mong muốn mà không cần can thiệp y tế.
Các quy định về tình trạng hôn nhân trước khi can thiệp y học, xác định tâm lý cho người chuyển đổi giới tính, điều kiện với cơ sở y tế được can thiệp chuyển đổi giới, chi trả kinh phí thực hiện kỹ thuật chuyển đổi giới tính… cũng được Bộ Y tế xem xét đưa vào dự án luật.
Tiến sĩ Nguyễn Huy Quang, Vụ trưởng Pháp chế, Bộ Y tế, cho rằng nên công nhận chuyển giới với trường hợp đã sử dụng hormone hoặc đã can thiệp ngoại khoa như phẫu thuật ngực hoặc cơ quan sinh dục. Các trường hợp không có can thiệp y tế này thì không công nhận. Điều này đề phòng trường hợp tâm lý chưa chuẩn hoặc người trốn tránh về pháp luật, trốn tránh trách nhiệm về pháp lý, tránh người a dua, đua đòi. Nó cũng phù hợp với quy định các nước trên thế giới đang thực hiện.
Theo ông Quang cần quy định từ 18 tuổi trở lên được phép phẫu thuật chuyển giới, vì người dưới 18 tuổi chưa đủ để chịu trách nhiệm hành vi dân sự nên không đủ nhận thức là mình chuyển đổi giới tính hay không. Bố mẹ cũng không thể can thiệp được.
Chỉ cho phép chuyển giới khi đang độc thân
TS Nguyễn Huy Quang cho biết, thông thường, cá nhân phải trải qua 3 bước để được công nhận chuyển đổi giới tính, gồm: Tư vấn tâm lý để kiểm tra và xác nhận là có mong muốn chuyển đổi giới tính; sử dụng hormone; phẫu thuật ngực hay bộ phận sinh dục (can thiệp một phần) hoặc đã phẫu thuật cả ngực và bộ phận sinh dục (can thiệp toàn phần).
Trong đó, bước 1 sẽ giúp cho người có mong muốn chuyển giới xác định được rõ mình là ai, mình thực sự có mong chuyển giới không, mình đã thử nghiệm vai trò làm người mới thế nào. Nhiều ý kiến của các chuyên gia cũng như cộng đồng chuyển giới tại Việt Nam đều cho rằng, yêu cầu kiểm tra tâm lý trước khi sử dụng hormone hay can thiệp ngoại khoa để chuyển đổi giới tính là rất quan trọng.
Về chính sách quy định tình trạng hôn nhân trước khi can thiệp chuyển giới, TS Nguyễn Huy Quang cho biết, định hướng là sẽ chỉ chấp nhận cho chuyển đổi giới tính với những người đang còn độc thân (chưa kết hôn, đã ly hôn hoặc đã góa vợ/chồng) và chỉ những người đủ 18 tuổi trở lên mới được chuyển giới, bởi ở độ tuổi này họ mới đủ năng lực nhận thức, chịu trách nhiệm trước hành vi dân sự của mình.
Một vấn đề khác được cộng đồng người chuyển giới rất quan tâm, đó là mở rộng các cơ sở khám chữa bệnh được phép can thiệp (thực hiện phẫu thuật, tiêm hormone) chuyển giới.
Ngược lại, một số người cho rằng, phẫu thuật can thiệp (ngực, hay cơ quan sinh dục) là một cuộc đại phẫu, liên quan đến tính mạng và sức khỏe cả cuộc đời, nên cần phải quy định các điều kiện chặt chẽ, nghiêm ngặt để đảm bảo an toàn. Thực tế đã có không ít trường hợp vì đi phẫu thuật ở những nơi không chính thống đã không thành công, phải đến bệnh viện điều trị...
Dự án luật đang trong quá trình tham vấn, xin ý kiến. Nếu được đưa vào chương trình xây dựng luật của Quốc hội cuối năm nay, Bộ Y tế sẽ hoàn thành dự án luật chi tiết để trình Quốc hội xem xét trong năm 2019, nhanh nhất thì cuối năm 2019 mới được thông qua.
Theo thống kê, cả nước có khoảng 270.000-300.000 người có nhu cầu chuyển đổi giới tính. Việc sử dụng hormone ảnh hưởng đến sức khỏe của người sử dụng, có thể gây bệnh hoặc giảm tuổi thọ.
Trên thế giới có 61 quốc gia cho phép thực hiện chuyển đổi giới tính, trong đó 38 quốc gia ở châu Âu yêu cầu để được công nhận chuyển đổi giới tính cần phải trải qua phẫu thuật. Điều kiện này cũng tương tự ở một số quốc gia châu Á như Nhật Bản, Trung Quốc, Singapore… Một số nước cho phép công nhận giới tính mà không cần trải qua phẫu thuật như Hàn Quốc, Đài Loan, Nam Phi…/.