(ĐCSVN) - Sau khi Hiến chương ASEAN có hiệu lực, ASEAN đã nỗ lực triển khai các công việc cụ thể như kiện toàn bộ máy, hoàn thiện tổ chức, hoạt động theo Hiến chương, đồng thời, từng bước hoàn thiện khung pháp lý để hỗ trợ và thực sự đưa Hiến chương vào cuộc sống. ASEAN đã ký thông qua Hiệp định về quyền ưu đãi – miễn trừ ASEAN và đang khẩn trương hoàn tất Nghị định thư về Cơ chế giải quyết tranh chấp ASEAN.
Cấp cao ASEAN-14 (Thái Lan, 28/2-1/3/2009) thông qua Lộ trình xây dựng Cộng đồng với các Kế hoạch tổng thể xây dựng 3 trụ cột chính là Cộng đồng Chính trị-An ninh, Kinh tế, Văn hóa Xã hội, và Kế hoạch công tác IAI về thu hẹp khoảng cách phát triển giai đoạn II (2009-2015). Tiếp đó các Hội đồng Cộng đồng đã nhóm họp nhằm triển khai các Kế hoạch tổng thể, phấn đấu hoàn thành xây dựng cộng đồng theo đúng lộ trình và mục tiêu đề ra.
Tại Cấp cao ASEAN-15 và các Cấp cao liên quan (Thái Lan, 23-25/10/2009), Lãnh đạo các nước ASEAN tiếp tục khẳng định quyết tâm đẩy nhanh triển khai Hiến chương và xây dựng Cộng đồng, thống nhất một số vấn đề tạo cơ sở pháp lý cho hoạt động của ASEAN, đề ra các phương hướng và biện pháp đẩy nhanh thực hiện Lộ trình xây dựng Cộng đồng ASEAN đến năm 2015, ra các tuyên bố về Kết nối ASEAN, giáo dục và biến đổi khí hậu. Nhân dịp Cấp cao, Ủy ban liên Chính phủ ASEAN về nhân quyền (AICHR) chính thức thành lập tháng 10/2009.
Các nước ASEAN tiếp tục đẩy mạnh hợp tác nhằm ứng phó với các thách thức toàn cầu như khủng hoảng kinh tế-tài chính, môi trường và biến đổi khí hậu, thiên tai, dịch bệnh, an ninh năng lượng và lương thực…
Quan hệ đối ngoại của ASEAN tiếp tục được thúc đẩy và tăng cường, hoạt động hợp tác diễn ra sôi nổi và thực chất, ghi được nhiều dấu mốc quan trọng như: Cấp cao kỷ niệm 20 năm quan hệ ASEAN-Hàn Quốc (Hàn Quốc, tháng 6/2009); Cấp cao Mê Công-Nhật Bản lần đầu tiên, Cấp cao ASEAN-Mỹ lần đầu tiên (Singapore, tháng 11/2009)…
Đặc biệt, ASEAN đã ký Hiệp định Đầu tư với Hàn Quốc và Trung Quốc, ký Hiệp định thương mại hàng hóa ASEAN-Ấn Độ, ký FTA với Úc và Niu Di-lân. Ngoài ra, ASEAN mở rộng và định hình quan hệ với các bên đối tác mới như Hội đồng các nước Vùng Vịnh (GCC), Khối Thị trường chung Nam Mỹ (MERCOSUR).
Trong những năm qua, Việt Nam đã tích cực tham gia thúc đẩy hợp tác nội khối và giữa ASEAN với các đối tác bên ngoài trên mọi lĩnh vực. Việt Nam đã hoàn thành tốt vai trò Phó Chủ tịch ARF, Chủ tịch Nhóm Đặc trách về IAI, điều phối quan hệ đối thoại ASEAN-Canada đạt kết quả thiết thực. Đồng thời Việt Nam đã tham gia tích cực vào quá trình triển khai Hiến chương và Lộ trình xây dựng Cộng đồng ASEAN, thể hiện vai trò và trách nhiệm của Việt Nam, nhất là khi Việt Nam chuẩn bị đảm nhận chức Chủ tịch ASEAN. Vị thế và tiếng nói của Việt Nam trong ASEAN cũng như tại các diễn đàn quốc tế và khu vực khác được coi trọng. Việt Nam đảm nhận cương vị Chủ tịch luân phiên của ASEAN từ tháng 1 - 12/2010. Theo đó, Việt Nam sẽ chủ trì tổ chức và điều hành một loạt các hoạt động quan trọng của ASEAN gồm: 02 Hội nghị Cấp cao ASEAN và giữa ASEAN với các bên đối tác, 08 Hội nghị của các Hội đồng Cộng đồng cấp Bộ trưởng, nhiều Hội nghị Bộ trưởng chuyên trách thuộc các kênh hợp tác khác nhau của ASEAN (quốc phòng, kinh tế, tài chính,…), và nhiều hoạt động giữa ASEAN và các bên Đối tác. Với tư cách nước Chủ tịch ASEAN, Việt Nam sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc đề xuất định hướng hợp tác và hoạt động của ASEAN trong suốt năm 2010.
Năm 2010 là năm bản lề quan trọng đối với ASEAN, đánh dấu 5 năm hướng tới xây dựng Cộng đồng ASEAN (2010-2015), 1 năm triển khai Hiến chương; đối với Việt Nam, năm 2010 đánh dấu 15 năm Việt Nam tham gia ASEAN, 60 năm thiết lập quan hệ ngoại giao với Trung Quốc và Nga, 15 năm thiết lập quan hệ ngoại giao với Mỹ và EU, đây cũng là dịp chúng ta tổ chức Đại lễ kỷ niệm 1000 năm Thăng Long-Hà Nội. Do đó, việc đảm nhận vai trò Chủ tịch ASEAN 2010 vừa là vinh dự, vừa đặt ra những trọng trách cho Việt Nam.
Năm 2010, với vai trò Chủ tịch ASEAN, Việt Nam tập trung vào các ưu tiên đó là: Thúc đẩy đoàn kết và hợp tác ASEAN, đẩy mạnh liên kết khu vực nhằm hiện thực hóa mục tiêu xây dựng Cộng đồng ASEAN, hoàn tất việc đưa Hiến chương ASEAN vào cuộc sống; Mở rộng và tăng cường hơn nữa quan hệ hợp tác toàn diện giữa ASEAN với các bên đối tác; củng cố và duy trì vai trò quan trọng của ASEAN tại các khuôn khổ hợp tác khu vực, đóng góp cho hòa bình, ổn định và phát triển ở khu vực châu Á-Thái Bình Dương; Đồng thời, hỗ trợ quảng bá đất nước và con người Việt Nam; đề cao hình ảnh một nước Việt Nam đổi mới và năng động, có đường lối đối ngoại độc lập, hữu nghị và hợp tác với tất cả các nước, tích cực hội nhập khu vực và quốc tế.
Việt Nam đã xác định Chủ đề cho năm 2010 là: “Hướng tới Cộng đồng ASEAN: Từ tầm nhìn tới hành động”. Theo đó, trên cương vị Chủ tịch ASEAN, Việt Nam sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với các nước thành viên nhằm, thông qua các hành động cụ thể đẩy nhanh tiến độ triển khai hiệu quả các chương trình, kế hoạch xây dựng 3 trụ cột Cộng đồng ASEAN và Kế hoạch công tác giai đoạn II về Thu hẹp khoảng cách phát triển trong Lộ trình xây dựng Cộng đồng ASEAN, đảm bảo việc thực hiện mục tiêu hình thành Cộng đồng ASEAN đúng lộ trình vào năm 2015. Tiếp tục triển khai Hiến chương, hoàn thiện bộ máy tổ chức mới, cải tiến phương thức hoạt động của ASEAN, hoàn tất soạn thảo các văn kiện pháp lý bổ sung cho Hiến chương, tạo khuôn khổ pháp lý cho ASEAN.
Tiếp tục tăng cường quan hệ với các đối tác bên ngoài trên cơ sở các khuôn khổ đối tác, hợp tác hiện có, tập trung vào các lĩnh vực ưu tiên như phục hồi kinh tế sau khủng hoảng, hợp tác ứng phó với các vấn đề toàn cầu như biến đổi khí hậu, thiên tai, dịch bệnh, an ninh năng lượng và lương thực…Bên cạnh đó, Việt Nam sẽ cùng các nước thành viên thúc đẩy vai trò và vị thế quốc tế của ASEAN thông qua củng cố và duy trì vai trò trung tâm của ASEAN ở khu vực; mở rộng hơn vai trò của ASEAN tại các thể chế, diễn đàn khu vực và quốc tế như APEC, ASEM, LHQ, G20…