Trong dòng chảy lịch sử của dân tộc Lào, Ðảng Nhân dân Cách mạng (NDCM) Lào có vị trí và vai trò đặc biệt quan trọng, là người tổ chức, lãnh đạo nhân dân các bộ tộc Lào thực hiện thắng lợi nhiệm vụ giải phóng dân tộc trước đây cũng như trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hôm nay.
Suốt chặng đường 55 năm, ngoài việc chú trọng xây dựng, củng cố và nâng cao sức chiến đấu của Ðảng về mọi mặt, Ðảng NDCM Lào còn đặc biệt coi trọng mở rộng quan hệ đối ngoại hợp tác với nhiều Ðảng CS và tổ chức xã hội khác trên thế giới; trong đó, việc gìn giữ và phát huy mối quan hệ đặc biệt, thủy chung son sắt với Ðảng CS Việt Nam luôn là ưu tiên số một trong chính sách đối ngoại của Ðảng NDCM Lào.
Trước yêu cầu của thực tiễn cách mạng, ngày 22 - 3 - 1955, Ðảng Nhân dân Lào(1) đã chính thức tuyên bố thành lập, mở ra một trang mới trong lịch sử đấu tranh cách mạng của nhân dân các bộ tộc Lào. Khi Ðảng Nhân dân Lào ra đời cũng là lúc cách mạng Lào bước vào giai đoạn khó khăn nhất. Nhân dân Lào phải đương đầu với một đội quân xâm lược có tiềm lực kinh tế và quân sự mạnh nhất lúc bấy giờ là đế quốc Mỹ. Trong bối cảnh đó, nếu chỉ dựa vào sức mạnh của dân tộc Lào mà không tranh thủ sự ủng hộ, giúp đỡ của bè bạn quốc tế thì khó có thể giải phóng dân tộc được. Bởi vậy, trên cơ sở tình đoàn kết chiến đấu đã được hun đúc từ lâu đời, Ðảng Nhân dân Lào đã phát huy mối quan hệ đoàn kết với Ðảng Lao động Việt Nam, tranh thủ sự ủng hộ, giúp đỡ của nhân dân Việt Nam cho cuộc kháng chiến của dân tộc mình. Ðó là những quyết sách hết sức đúng đắn, thể hiện tầm nhìn chiến lược của người đứng đầu Ðảng, Nhà nước Lào trong thời đoạn lịch sử quan trọng của dân tộc.
Trong lịch sử hình thành và phát triển của mình, hai Ðảng luôn đồng thuận, thống nhất về chủ trương và đường lối hợp tác, giúp đỡ lẫn nhau. Khi cách mạng Lào phải đối phó những âm mưu, thủ đoạn xâm lược mới của đế quốc Mỹ, Ðảng và Nhà nước Việt Nam đã đưa các đoàn quân tình nguyện và chuyên gia quân sự sang giúp cách mạng Lào kháng chiến kiến quốc. Trong mọi lĩnh vực công tác và chiến đấu, quán triệt sâu sắc nhiệm vụ mà Ðảng giao phó, trên tinh thần giúp bạn là tự giúp mình, các chiến sĩ quân tình nguyện và chuyên gia quân sự Việt Nam luôn phấn đấu hết mình vì sự nghiệp quốc tế cao cả, sát cánh chiến đấu với quân đội và nhân dân Lào. Tinh thần chiến đấu anh dũng, quả cảm của các chiến sĩ tình nguyện Việt Nam đã góp phần đưa cách mạng Lào tiến lên vững chắc, từng bước giành thắng lợi trong chiến dịch giải phóng Sầm Nưa (tháng 9-1960), Cánh đồng Chum - Xiêng Khoảng (tháng 1-1961), Nậm Thà (1962), đường số 8, đường số 12 (1963), Nậm Bạc (1968)... Những chiến công đó không chỉ khẳng định đường lối lãnh đạo đúng đắn, sáng tạo của Ðảng Nhân dân Lào đối với sự nghiệp giải phóng dân tộc Lào mà còn là những minh chứng sống động về tình đoàn kết chiến đấu đặc biệt, mối quan hệ thủy chung trong sáng giữa hai Ðảng, hai Nhà nước, hai quân đội và nhân dân hai nước Việt- Lào trong những năm tháng chống Mỹ, cứu nước.
Thực hiện âm mưu xâm lược lâu dài đối với Lào và Ðông Dương, sau khi chiến lược Chiến tranh đặc biệt bị phá sản, năm 1969, cùng với việc tiến hành chiến lược Việt Nam hóa chiến tranh ở Việt Nam, ở Lào chính quyền Ních-xơn đã tăng cường viện trợ cho các lực lượng tay sai thân Mỹ, tích cực phát triển quân ngụy Lào, nhất là lực lượng đặc biệt của Vàng Pao; tăng cường không quân đánh phá tuyến vận tải chiến lược Bắc - Nam và trực tiếp chi viện cho quân ngụy Lào trong các cuộc hành quân lấn chiếm vùng giải phóng. Chúng đã đưa quân Thái-lan và quân ngụy Sài Gòn vào chiến đấu trên chiến trường Lào, thực hiện chiến lược Chiến tranh đặc biệt tăng cường đối với Lào. Thực tế đó đã đặt cách mạng Lào vào giờ phút cam go nhất. Nhưng thực tiễn đã chứng minh, sức mạnh quân sự của đế quốc Mỹ không thể đè bẹp được ý chí và tinh thần quyết chiến quyết thắng của nhân dân Lào. Trong gian khổ khó khăn, bản lĩnh và trí tuệ tuyệt vời của Ðảng NDCM Lào (được đổi tên tại Ðại hội Ðảng lần thứ II, tháng 2-1972) lại được khẳng định. Tiếp tục đường lối chiến tranh nhân dân, toàn dân, toàn diện, dựa vào sức mình là chính, Ðảng NDCM Lào đã phát huy cao độ tình đoàn kết chiến đấu đặc biệt với Ðảng Lao động Việt Nam. Trong khả năng của mình, Ðảng, Nhà nước Việt Nam vừa lãnh đạo nhân dân Việt Nam chống chiến lược Việt Nam hóa chiến tranh, vừa đẩy mạnh sự chi viện cho Cách mạng Lào. Các đơn vị quân tình nguyện và chuyên gia quân sự Việt Nam đã nối tiếp nhau sang giúp nước bạn Lào kháng chiến. Trên khắp chiến trường Thượng, Trung và Hạ Lào, ở đâu cũng có dấu chân của các chiến sĩ Việt Nam. Các chiến thắng ở Cánh đồng Chum - Xiêng Khoảng trong những năm 1969, 1970, 1971, 1972; Ðường 9 - Nam Lào 1971, v.v, đã làm phá sản chiến lược Chiến tranh đặc biệt tăng cường của Mỹ ở Lào. Tháng 2-1973, đế quốc Mỹ phải đặt bút ký Hiệp định Viêng Chăn chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Lào.
Ðối với cách mạng Việt Nam, Ðảng, Nhà nước Lào cũng luôn hết lòng ủng hộ cuộc kháng chiến của dân tộc Việt Nam. Năm 1960, khi con đường Trường Sơn ở phía Ðông bị đế quốc Mỹ cô lập, Ðảng và Nhà nước Lào đã đồng ý cho Việt Nam lật cánh sang phía Tây chạy trên đất Lào. Thể hiện tình đoàn kết chiến đấu đặc biệt với Ðảng và nhân dân Việt Nam, lãnh đạo Ðảng Nhân dân Lào từng nhấn mạnh rằng: "Vận mệnh hai nước chúng ta đã gắn bó mật thiết với nhau. Nhân dân Lào sẽ làm hết sức mình để góp phần vào thắng lợi của nhân dân Việt Nam anh em". Ðể việc mở đường được nhanh chóng, Ðảng, Nhà nước Lào đã chỉ thị cho Ðảng bộ, chính quyền và nhân dân những nơi có đường Trường Sơn chạy qua làm hết sức mình giúp bộ đội mở đường. Nhờ đó, đường Trường Sơn đã nhanh chóng vươn dài tới các chiến trường, bảo đảm chi viện nhân tài, vật lực cho miền Nam đánh Mỹ, góp phần kết thúc thắng lợi cuộc kháng chiến. Và đường Trường Sơn - đường Hồ Chí Minh đã trở thành một biểu tượng sinh động cho tình đoàn kết chiến đấu giữa hai Ðảng trong những năm kháng chiến, trở thành con đường hữu nghị, hòa bình trong dựng xây đất nước hôm nay.
Sau thắng lợi lịch sử năm 1975, phát huy những kinh nghiệm đã đúc kết được trong lịch sử, Ðảng NDCM Lào và Ðảng CS Việt Nam tiếp tục đoàn kết bên nhau, cùng lãnh đạo nhân dân hai nước tiến hành khắc phục hậu quả chiến tranh, phát triển kinh tế - xã hội, củng cố quốc phòng - an ninh, giữ vững định hướng phát triển, đập tan mọi mưu đồ phá hoại của kẻ thù. Quan hệ Việt Nam - Lào đã trở thành mối quan hệ quốc tế mẫu mực, thủy chung, trong sáng, là nguồn sức mạnh và nhân tố bảo đảm thắng lợi trong sự nghiệp cách mạng của mỗi nước. Hiện nay, Việt Nam là nước đứng thứ ba trong số các nước đầu tư vào Lào, với khoảng 70 dự án, trị giá khoảng 516 triệu USD; hai nước phấn đấu đưa kim ngạch thương mại đạt một tỷ USD trong năm 2010 và hai tỷ USD vào năm 2015.
Ðảng, Nhà nước và nhân dân Việt Nam chúc mừng những thành tựu to lớn, toàn diện, có ý nghĩa lịch sử mà nhân dân Lào anh em đã giành được trong sự nghiệp bảo vệ và xây dựng đất nước qua hơn 20 năm đổi mới. Tổng Bí thư Nông Ðức Mạnh từng nhiều lần khẳng định: Ðảng, Nhà nước và nhân dân Việt Nam luôn coi quan hệ đoàn kết đặc biệt và hợp tác toàn diện Việt Nam - Lào là tài sản vô giá và nguyện sẽ làm hết sức mình để củng cố, truyền tiếp mãi cho các thế hệ mai sau.