Voọc chà vá chân xám tại khu vực núi Hòn Dồ,
thuộc thôn Đồng Cố, xã Tam Mỹ Tây, huyện Núi Thành với khoảng 50 cá thể.
Ngày 12/12, tại TP.Tam Kỳ, UBND tỉnh Quảng Nam phối hợp với Hội bảo vệ động vật hoang dã (WWF), Trung tâm bảo tồn đa dạng sinh học Nước Việt xanh (Green Việt) tổ chức Hội thảo tham vấn xây dựng “Đề án Bảo tồn loài voọc chà vá chân xám tại xã Tam Mỹ Tây, huyện Núi Thành giai đoạn 2019-2028”.
Tham dự Hội thảo có các nhà khoa học, nhà quản lý và các chuyên gia đến từ các trường đại học trong cả nước; đại diện các tổ chức bảo tồn thiên nhiên quốc tế.
Tại Hội thảo, các đại biểu đã có nhiều ý kiến, tham luận với nội dung là những đề xuất để bảo vệ hiệu quả đàn voọc chà vá chân xám được phát hiện tại khu vực núi Hòn Dồ, thuộc xã Tam Mỹ Tây, huyện Núi Thành, Quảng Nam.
Theo ông Trần Hữu Vỹ, Giám đốc Green Việt, voọc chà vá chân xám được xếp hạng bảo vệ ở mức cực kỳ nguy cấp trong sách Đỏ Việt Nam và thế giới. Tại Quảng Nam, hiện có 2 đàn voọc chà vá chân xám phân bố ở các huyện phía Trung và Nam của tỉnh như huyện Nam Trà My, Bắc Trà My, Phú Ninh, Núi Thành, Nông Sơn, Tiên Phước với số lượng quần thể không nhiều, khoảng hơn 200 cá thể.
Đặc biệt, tại khu vực rừng tự nhiên núi Hòn Dồ (25ha), thuộc thôn Đồng Cố, xã Tam Mỹ Tây, huyện Núi Thành có số lượng khoảng 4 gia đình (4 đàn) voọc chà vá chân xám với 50 cá thể sinh sống. Các cá thể sinh sống biệt lập trên diện tích rừng tự nhiên nghèo khoảng hơn 05 ha (khoảnh 6, 7 tiểu khu 617) và đang chịu áp lực tác động của người dân địa phương rất lớn (do sinh cảnh bị thu hẹp, xung quanh là rừng trồng của người dân), ảnh hưởng của thời tiết lạnh vào mùa mưa (con non thường bị chết cóng).
Là đơn vị có nhiều hoạt động nghiên cứu, khảo sát tại khu vực này thời gian qua, Green Việt khẳng định, đàn voọc chà vá chân xám tại huyện Núi Thành là quần thể duy nhất trên thế giới có thể dễ dàng quan sát ngoài tự nhiên. Điều này mở ra nhiều cơ hội trong việc nghiên cứu, bảo tồn loài nhưng đây cũng là nguy cơ rất lớn đe doạ sự sinh tồn của loài động vật quý hiếm này trước nguy cơ săn bắn, hoạt động sản xuất của con người.
Trước thực trạng này, Sở NN&PTNT tỉnh Quảng Nam phối hợp với UBND huyện Núi Thành và Green Việt xây dựng “Đề án bảo tồn loài Vọoc chà vá chân xám tại xã Tam Mỹ Tây, huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam”. Mục tiêu của đề án nhằm phục hồi sinh cảnh sống, bảo tồn và phát triển bền vững quần thể chà vá chân xám tại xã Tam Mỹ Tây, huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam. Qua đó, sẽ góp phần bảo vệ, duy trì và phát triển quần thể chà vá chân xám và bảo tồn đa dạng sinh học, phát triển tài nguyên rừng và đa dạng sinh học, tạo thành một điểm đến du lịch sinh thái dựa vào cộng đồng nhằm cải thiện sinh kế cho người dân và nâng cao nhận thức cho cộng đồng.
Theo đại diện Green Việt, Đề án “Bảo tồn loài voọc chà vá chân xám tại xã Tam Mỹ Tây, huyện Núi Thành giai đoạn 2019-2028” có tổng kinh phí trên 100 tỷ đồng, trong đó kinh phí của Nhà nước trên 63 tỷ đồng còn lại là nguồn huy động từ các tổ chức quốc tế.
Đề án đưa ra các giải pháp bảo vệ nghiêm ngặt diện tích rừng tự nhiên khoảng 25 hecta còn lại trên Hòn Dồ, Hòn Ông, Hòn Dương Bông và Dương Bản Lầu. Triển khai các giải pháp làm giàu rừng, kết nối và mở rộng sinh cảnh sống trên cơ sở tạo nguồn thức ăn cho chà vá chân xám nhằm tạo một sinh cảnh có diện tích và chất lượng rừng phù hợp với quần thể sinh trường và phát triển. Nâng diện tích rừng và sinh cảnh sống cho loài đạt tối thiểu khoảng 100 hecta đến hết năm 2018. Chi cục kiểm lâm tiến hành chuyển đổi quy hoạch từ rừng sản xuất lên rừng đặc dụng để bảo tồn loài hiệu quả hơn. Đồng thời giao khoán, quản lý, bảo vệ và phát triển các mô hình hình sinh kế cho người dân thôn Đồng Cổ.
Hội thảo tham vấn xây dựng đề án bảo tồn voọc chà vá chân xám.
Phát biểu tại Hội thảo, GS Lê Vũ Khôi, Khoa Sinh học, Đại học Khoa học tự nhiên (Đại học Quốc gia Hà Nội) nhận định: Quảng Nam là một trong 5 địa phương của cả nước được xác định là nơi phân bố của loài voọc chà vá chân xám đặc biệt quý hiếm. Việc xây dựng đề án bảo tồn loài linh trưởng này là nhiệm vụ cấp thiết. Điều này có ý nghĩa rất lớn trong việc Việt Nam thực hiện các cam kết về chương trình đa dạng sinh học quốc tế. Do đó, đề án nên hình thành thành một khu bảo tồn loài ở Tam Mỹ Tây. Làm được điều này sẽ tạo thuận lợi về mặt quản lý theo các quy định của nhà nước. Cùng với đó, đề án triển khai ở khu vực Tam Mỹ Tây cần có nghiên cứu cụ thể về trữ lượng thực vật đảm bảo đời sống cho voọc, việc trồng cây gì để voọc ăn được. Ngoài ra, cần có quy định rõ phạm vi bảo tồn, khu vực rừng cấm, phục hồi và vùng đệm xung quanh
GS Lê Vũ Khôi kiến nghị: “Liên quan đến việc bảo tồn mà lại muốn phải triển du lịch sinh thái thì cần phải tính toán sao cho hợp lý. Không thể xây dựng khu bảo tồn mà đưa khách vào vùng lõi và không có sự quản lý”.
Đồng tình với ý kiến của GS Lê Vũ Khôi, ông Trần Mỹ Tâm, đại diện Hội động vật Frankfurt đặt thêm vấn đề: Cần phát triển bền vững trong khai thác và bảo tồn loài voọc tại Tam Mỹ Tây. Trước hết là Quảng Nam nên ưu tiên cải thiện sinh kế của người dân địa phương ở khu vực này nhằm giảm tác động của con người đối với nơi sinh sống của đàn voọc phân bố.
Ông Trần Mỹ Tâm chia sẻ: “Nếu phát triển du lịch song song với phục hồi sinh thái ở khu vực này mà không bảo tồn tốt là sẽ mối nguy lớn cho loài voọc. Vì thế, tại khu vực này không nên ồ ạt xây dựng du lịch ngay mà phải ổn định về hệ sinh thái trước. Ngoài ra, cần đưa vấn đề tham vấn cộng đồng lên ưu tiên hàng đầu trong quá trình thực hiện đề án để người dân thấy được việc thu hồi đất phục vụ lợi ích chung. Người dân chỉ mất đất canh tác, tuy nhiên, sau này sẽ trực tiếp tham gia bảo vệ rừng và hưởng lợi từ các hoạt động khai thác du lịch”- ông Trần Mỹ Tâm nhận định./.