(ĐCSVN) – Là một trong số 9 công trình đạt Giải thưởng Hồ Chí Minh do Bộ Khoa học và Công nghệ tổ chức trao giải tối 15/1, cụm công trình “Nghiên cứu ứng dụng khoa học công nghệ nhằm đảm bảo an toàn truyền máu, phục vụ cho cấp cứu và đảm bảo đủ máu dự trữ cho điều trị” của GS.TS. Nguyễn Anh Trí, Viện trưởng Viện Huyết học - Truyền máu Trung ương và 4 cộng sự đã mang lại sự tiến bộ vượt bậc trong công tác nghiên cứu khoa học trong lĩnh vực truyền máu.
GS.TS. Nguyễn Anh Trí, Viện trưởng Viện Huyết học - Truyền máu Trung ương
tại lễ trao giải thưởng Hồ Chí Minh tối 15/1. (Ảnh: BL)
Chia sẻ về thành công của công trình, GS.TS. Nguyễn Anh Trí cho biết, những năm trước 2004, tại Việt Nam bước đầu công tác truyền máu đã đạt được một số kết quả nhất định như đã khởi xướng phong trào vận động hiến máu tình nguyện; đổi mới được quy trình tiếp nhận máu; có được kỹ thuật tiến bộ để đổi mới quy trình công nghệ sản xuất và chuẩn hóa các chế phẩm máu. Tuy nhiên, giai đoạn này vẫn còn một số tồn tại nhất định. An toàn truyền máu ở mặt miễn dịch ở giai đoạn này cũng được quan tâm đúng mức vì thiếu nguồn lực. Hầu hết các cơ sở truyền máu chưa triển khai được xét nghiệm sàng lọc, định danh kháng thể bất thường…Từ năm 2004 đến nay, xuất phát từ yêu cầu của thực tiễn cần phải thay đổi một cách toàn diện chất lượng dịch truyền máu nên Chính phủ cũng đã có nhiều chính sách thúc đẩy công tác này.
Đây chính là những bước tạo đà mạnh mẽ cho những nghiên cứu về máu của GS. TS. Nguyễn Anh Trí và đồng nghiệp tại Viện Huyết học - Truyền máu Trung ương.
GS.TS. Nguyễn Anh Trí cho biết, cụm công trình được hình thành từ 1 dự án sản xuất thử nghiệm cấp Nhà nước, 4 nhiệm vụ khoa học cấp Bộ và 46 nhiệm vụ khoa học cấp cơ sở. Các công trình này tập trung 3 nội dung chính như đảm bảo an toàn truyền máu về mặt miễn dịch; đảm bảo an toàn truyền máu phòng lây nhiễm HIV, HBV (viêm gan B), HCV (viêm ban C) qua đường truyền máu; đảm có đủ nguồn người hiến máu an toàn, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao về máu và các chế phẩm máu cho điều trị; có đủ máu dự trữ cho an ninh, quốc phòng, dự báo thảm họa.
Cụm công trình được xuất phát từ thực tế, với sự sáng tạo đặc biệt đã ứng dụng thành công các công nghệ tiên tiến, hiện đại về kỹ thuật và tổ chức trên thế giới. Cụm công trình có cải tiến cho phù hợp với thực tiễn Việt Nam để đảm bảo an toàn truyền máu một cách hữu hiệu nhất cho người bệnh, hiệu quả cao cho cộng đồng.
Với quá trình nghiên cứu miệt mài từ năm 2004 – 2015, cụm công trình đã cho ra đời nhiều sản phẩm có giá trị đặc biệt xuất sắc đối với cộng đồng và xã hội. Nhờ việc điều chế và sử dụng máu từng phần ngày càng tăng, không sử dụng máu toàn phần, năm 2015 số đơn vị máu được điều chế tăng gấp 10 lần so với năm 2004. Năm 2015 tỷ lệ máu được điều chế trên tổng số máu được tiếp nhận đạt 99,6%; tổng số đơn vị chế phẩm máu đã được điều chế từ 2004 -2015 là hơn 2,6 triệu đơn vị. Như vậy, một đơn vị máu toàn phần tách ra có thể sử dụng cho nhiều bệnh nhân khác nhau. Kết quả này đã giảm bớt đáng kể tình trạng thiếu máu và mang lại hiệu quả kinh tế rất cao khi tiết kiệm được gần 1000 tỷ đồng so với việc người bệnh phải sử dụng máu toàn phần để điều trị.
Cụm công trình đã mang lại hiệu quả kinh tế cao cho Viện Huyết học - Truyền máu Trung ương và các bệnh viện nhờ sản xuất được các sinh phẩm chẩn đoán chất lượng bằng nguồn nguyên liệu có sẵn trong nước, tiết kiệm trên 80 tỷ đồng.
Đặc biệt, với việc xây dựng thành công mô hình “Ngân hàng máu sống” với lực lượng hiến máu dự bị thực chất, hiệu quả và bền vững để cung cấp máu cho điều trị, cấp cứu bệnh nhân vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo đã mang lại hiệu quả kinh tế rõ rệt. Ở những cơ sở không trang bị các thiết bị bảo quản máu an toàn hay phương tiện cấp cứu hiện đại thì “ngân hàng máu sống” đặc biệt có ý nghĩa. Đó là máu an toàn được dự trữ ở những người khỏe mạnh, họ đã đăng ký hiến máu và đã được xét nghiệm định kỳ, khi cần sẽ huy động họ đến hiến máu để truyền cho người bệnh. Bệnh nhân được sử dụng máu tươi, toàn phần.
Với “ngân hàng máu sống” nguy cơ lây bệnh qua đường truyền máu giảm, cũng không cần nguồn kinh phí lớn để mua thiết bị bảo quản đắt tiền. Chi phí trung bình cho việc duy trì một câu lạc bộ hiến máu dự bị ở một huyện và chi phí xét nghiệm, gửi mẫu xét nghiệm trước và sau truyền máu cho bệnh nhân khoảng 20 triệu đồng.
Một kết quả nổi bật của cụm công trình có thể kể đến là nghiên cứu thành công bộ panel huyết thanh viêm gan B, viêm gan C được sản xuất tại Viện để nâng cao chất lượng sàng lọc HIV, HBV, HCV cho các bệnh nhân trên phạm vi toàn quốc. Viện đã sản xuất được 360 bộ từ năm 2009 – 2014, tiết kiệm được gần 4 tỷ đồng.
GS.TS. Nguyễn Công Khẩn, Cục trưởng Cục Khoa học Công nghệ vào Đào tạo, Bộ Y tế nhận định: Cụm công trình của GS.TS Nguyễn Anh Trí và cộng sự đã tạo điều kiện thúc đẩy và nâng cao năng lực nghiên cứu khoa học cho cán bộ, đặc biệt là cán bộ trẻ của Viện. Sản phẩm nghiên cứu của cụm công trình là kết tinh của niềm đam mê và cống hiến của các nhà khoa học Viện Huyết học - Truyền máu Trung ương, khẳng định sự tiến bộ vượt bậc trong công tác nghiên cứu khoa học trong lĩnh vực truyền máu.
Nói về thành công của mình và cộng sự, GS. TS Nguyễn Anh Trí chia sẻ, Giải thưởng Hồ Chí Minh và Giải thưởng Nhà nước về KH&CN là phần thưởng cao quý có tác dụng thôi thúc, động viên không chỉ những người nhận giải thưởng này mà với tất cả những người làm công tác khoa học trên toàn quốc, trong mọi lĩnh vực. Bên cạnh công trình đoạt giải thưởng lần này, Viện Huyết học - Truyền máu trung ương còn nghiên cứu nhiều lĩnh vực khác, đặc biệt là tế bào gốc. Viện đã triển khai đồng bộ tất cả các hoạt động nghiên cứu và ứng dụng tế bào gốc trong điều trị bệnh về máu. “Chúng tôi đã xây dựng được ngân hàng tế bào gốc với các chỉ số về chất lượng rất cao, áp dụng những công nghệ hiện đại nhất, những phác đồ tiên tiến nhất sử dụng tế bào gốc để điều trị các bệnh ác tính liên quan đến máu", GS. TS Nguyễn Anh Trí cho hay.