Theo đó, giai đoạn 6/2019 – 5/2020, dự án được phối hợp với Sở Tư pháp Tp. Hồ Chí Minh và các bên liên quan với sự hỗ trợ tài chính từ Quỹ thúc đẩy sáng kiến tư pháp (JIFF) - một hợp phần của Dự án ODA “Tăng cường pháp luật và tư pháp tại Việt Nam - EU JULE” do Liên minh Châu Âu tài trợ.
Ngày 23/8, tại Tp. Hồ Chí Minh, Trung tâm Nghiên cứu Quản lý và Phát triển bền vững (MSD) phối hợp với Sở Tư pháp thành phố Hồ Chí Minh tổ chức Hội thảo khởi động dự án “Trang mới cuộc đời” – Thúc đẩy quyền được khai sinh cho trẻ em khó khăn tại TP HCM giai đoạn 6/2019 – 5/2020. Hội thảo khởi động mở đầu cho chuỗi các hoạt động sắp tới hướng đến mục tiêu kết nối các bên liên quan trong hỗ trợ trẻ em có hoàn cảnh khó khan có giấy tờ tuỳ thân, bao gồm hỗ trợ kỹ thuật và tài chính trực tiếp cho 130 trẻ em có hoàn cảnh khó khăn được cấp giấy khai sinh trên địa bàn TP HCM. Hội thảo cũng là cơ hội để các bên liên quan hiểu rõ hơn quy trình cấp giấy khai sinh và ý nghĩa quan trọng của tờ giấy khai sinh với cuộc đời các em.
Tham dự Hội thảo có đại diện MSD, Sở Tư pháp Tp. Hồ Chí Minh, Sở Lao động – Thương binh và xã hội Tp. Hồ Chí Minh, Trung tâm Trợ giúp pháp lý Tp. Hồ Chí Minh, các phòng ban tại các quận, huyện có nhiều gia đình nhập cư, còn có trẻ chưa có giấy khai sinh, đại diện các tổ chức xã hội, mái ấm, nhà mở, một số gia đình của trẻ em đã được hỗ trợ làm giấy tờ khai sinh và các giấy tờ tuỳ thân khác.
Tp Hồ Chí Minh có khoảng 1,5 triệu trẻ em, trong đó hơn 75.000 trẻ em có hoàn cảnh khó khăn, 350.000 trẻ sống trong các hộ nhập cư, di biến động, hộ nghèo (2017) và hàng ngàn trẻ trong số đó không có giấy tờ tuỳ thân. Theo kết quả rà soát năm 2018, trên địa bàn Thành phố có 518 trường hợp trẻ em chưa được đăng ký khai sinh, đã giải quyết đăng ký khai sinh cho 297. Tuy nhiên, thành phố liên tục tiếp tục phát sinh mới nhiều trường hợp trẻ em chưa được khai sinh cư trú trên địa bàn Thành phố”, ngoài ra, việc dòng người nhập cư đổ về thành phố Hồ Chí Minh, không kể trẻ em đường phố, không có cư trú, di biến động, số lượng trẻ không có giấy khai sinh có thể rất lớn mà chưa có con số thống kê cụ thể.
Đối với trẻ em không có giấy khai sinh, việc được đi học gần như là không thể, không những thế các em sẽ không được hưởng các dịch vụ bảo hiểm y tế, chăm sóc cộng đồng như bao đứa trẻ khác. Các em sẽ khó có thể tiếp cận các cơ hội phát triển công bằng, đối mặt với tương lai đầy khó khăn mà nguyên nhân khởi nguồn từ tờ giấy khai sinh.
Hội thảo khởi động Dự án (Ảnh: PV)
Bà Nguyễn Phương Linh, Viện trưởng MSD đã có những chia sẻ đầy tâm huyết trong đó, giấy khai sinh giống như tấm hộ chiếu vào đời của các em là một trong các giấy tờ đầu tiên định danh để trẻ em không trở thành vô hình, được hưởng các quyền lợi của một công dân.
Việc cấp Giấy khai sinh cho nhóm trẻ có hoàn cảnh đặc biệt, khó khăn là thách thức lớn do thiếu giấy tờ gốc, thiếu chứng cứ về nhân thân của trẻ và bố mẹ, bản thân bố mẹ cũng không có giấy tờ tùy thân.
Ông Huỳnh Tấn Đạt, Phó Giám đốc Trung tâm trợ giúp pháp lý thành phố Hồ Chí Minh cho biết, tuy pháp luật quy định rất cụ thể nhưng vẫn để sót nhiều trường hợp rất khó hỗ trợ. Những trường hợp đặc biệt đến yêu cầu chúng tôi hỗ trợ, hầu hết giấy tờ đều không có, từ giấy đăng ký kết hôm tới thậm chí cả cha và mẹ đều không có giấy tờ gì, đôi khi chữ viết cũng không biết, thông tin bị khai sai từ tên tới địa chỉ nên quá trình hỗ trợ làm giấy tờ rất khó khăn. Việc xác định cư trú của các trường hợp đặc biệt cũng rất thách thức do nhiều gia đình không có nhà, di biến động, nên nếu đăng ký theo nơi cư trú là không thực hiện được. Ngoài ra, việc lấy mã số cơ sở dữ liệu hộ tịch trực tuyến với các gia đình nghèo, không biết chữ, ít hiểu biết xã hội là quá khó khăn. Việc có được giấy chứng sinh cho trẻ cũng rất khó, nhiều trẻ em lớn hơn 10 tuổi bệnh viện phụ sản huỷ hồ sơ, không còn lưu giấy chứng sinh nữa, còn làm chứng đôi khi cũng không có người thân biết rõ để đứng ra làm chứng…
Nói về những khó khăn khi nỗ lực hỗ trợ các gia đình có hoàn cảnh đặc biệt làm giấy khai sinh, bà Nguyễn Thị Tuyết Mai, Cơ sở Bảo trợ xã hội Thảo Đàn chia sẻ “Nhiều gia đình có hoàn cảnh khó khăn, việc làm giấy tờ tuỳ thân đúng là quá sức, mất hết giấy tờ, nhiều khi tiền sinh sống còn khó khăn thì làm gì có chi phí để đi xác minh nguồn gốc, nhân thân, đi xác minh AND… Nhiều gia đình nay đây mai đó, không ở một chỗ nên chúng tôi muốn hỗ trợ giấy khai sinh cũng không biết làm thế nào.
Ông Nguyễn Triều Lưu, Sở Tư pháp TP Hồ Chí Minh (Ảnh: PV)
Ở một khía cạnh khác, không chỉ có các trở ngại về pháp lý, ông Nguyễn Triều Lưu, Trưởng phòng Hộ tịch – Quốc tịch, Sở Tư pháp thành phố Hồ Chí Minh cũng chia sẻ các nguyên nhân khác đến từ chính nhận thức của các gia đình trẻ: “Trong quá trình thực hiện cấp giấy khai sinh cho các trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt, chúng tôi nhận thấy bản thân các gia đình chưa hiểu hết được tầm quan trọng của các loại giấy tờ tùy thân, dẫn đến khó khăn trong việc cấp giấy khai sinh cho con. Có gia đình con được 10 tuổi rồi mới đi làm giấy khai sinh, trong khi bố mẹ gần như không có bất cứ giấy tờ tùy thân nào. Tôi hy vọng dự án này sẽ góp phần nâng cao nhận thức của người dân, đặc biệt là những gia đình khó khăn tại TP Hồ Chí Minh, từ đó mỗi gia đình sẽ ý thức được tầm quan trọng cũng như quy trình cấp giấy khai sinh cho con. Sở Tư pháp TP HCM luôn sẵn sàng hỗ trợ các trường hợp đặc biệt để không em nhỏ nào phải chịu thiệt thòi.” – ông Lưu nói.
Với mong muốn trợ giúp, khắc phục khó khăn, Dự án “Trang mới cuộc đời” mong muốn tăng cường tiếp cận giấy khai sinh cho nhóm trẻ em có hoàn cảnh khó khăn tại thành phố Hồ Chí Minh thông qua: 1) Nâng cao nhận thức và năng lực của các tổ chức xã hội và cộng đồng về quyền pháp lý về giấy khai sinh và cách thức thực hiện quyền – phù hợp với quy định của pháp luật Việt Nam và kiến nghị sửa đổi chính sách và quy trình tư pháp thân thiện, hỗ trợ thực hiện quyền có giấy khai sinh cho mọi trẻ em; 2) Tăng cường khả năng tiếp cận các dịch vụ tư vấn, hỗ trợ pháp lý cho trẻ em có hoàn cảnh khó khăn được tiếp cận, hỗ trợ có giấy khai sinh trực tiếp, đặc biệt bao gồm hỗ trợ khoảng 130 ca làm giấy tờ tuỳ thân cho trẻ em có hoàn cảnh khó khăn.