“Cổ phần hóa và thoái vốn nhà nước tại doanh nghiệp - Góc nhìn chuyên gia”

Được xem là tiền đề tổ chức “Diễn đàn Kinh tế Việt Nam 2018 – Chuyên đề Thị trường Vốn – Tài chính” vào tháng 8/2018, Hội thảo lần này tập trung trao đổi và làm rõ các vấn đề: Các yếu tố quan trọng ảnh hưởng tới quá trình cổ phần hóa (CPH) doanh nghiệp nhà nước (DNNN) và thoái vốn nhà nước tại doanh nghiệp dưới góc nhìn chuyên gia; hiện trạng quá trình thoái vốn và những rào cản các bên liên quan gặp phải; kỳ vọng của nhà đầu tư đối với quá trình thoái vốn DNNN; thảo luận giải pháp tháo gỡ rào cản cho các bên liên quan trong tiến trình thoái vốn doanh nghiệp Nhà nước.

Với sự tham gia của đại diện các cơ quan quản lý nhà nước, DNNN, chuyên gia đầu ngành và nhà đầu tư, Hội thảo cũng ghi nhận toàn bộ quá trình đối thoại để tiến tới các nội dung trao đổi chuyên sâu tại “Diễn đàn Kinh tế Việt Nam 2018 – Chuyên đề Thị trường Vốn – Tài chính”. Từ đó, Ban IV sẽ  phối hợp với Thường trực Hội đồng tư vấn hoàn thiện báo cáo, trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, chỉ đạo các Bộ, địa phương triển khai các biện pháp tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp và nhà đầu tư.

Đảm bảo sự phát triển bền vững sau cổ phần hóa

Tại Hội thảo, các chuyên gia bày tỏ sự quan ngại rằng quá trình CPH, thoái vốn còn diễn ra chậm chạp khiến không ít nhà đầu tư nản lòng, mất niềm tin vào lộ trình, kế hoạch mà Chính phủ đặt ra. Một vấn đề quan trọng mà Nhà nước cần quan tâm là phải đảm bảo sự phát triển bền vững sau khi CPH, thoái vốn tại DNNN, thay vì chỉ chú trọng tới yếu tố kinh tế. Với vai trò là chủ thể kiến tạo sự phát triển của quốc gia, Nhà nước cần có một tầm nhìn dài hạn và toàn diện hơn trong quá trình tìm kiếm nhà đầu tư chiến lược có khả năng bảo vệ thương hiệu Việt và duy trì ngành nghề kinh doanh chính, dày dạn kinh nghiệm ở thị trường Việt Nam, đảm bảo có thể kế thừa và phát  triển tốt các sản phẩm của doanh nghiệp sau cổ phần hóa, thoái vốn. Cần đảm bảo tiến độ và minh bạch thông tin về quá trình cổ phần hóa, thoái vốn tại doanh nghiệp.

Theo ông Vương Tuấn Dương, Phó Giám đốc điều hành Tập đoàn VinaCapital, thực tế cho thấy doanh nghiệp hoạt động hiệu quả hơn sau CPH, do vậy, đã đóng góp tốt hơn cho nền kinh tế và cả ngân sách nhà nước. Khi doanh nghiệp hoạt động hiệu quả thì các đợt thoái vốn Nhà nước tiếp theo sẽ có giá trị cao hơn, giúp đem lại nguồn thu lớn hơn cho ngân sách.

Cũng theo ông Dương, CPH còn giúp thị trường vốn có thêm nhiều công ty niêm yết, từ đó phát triển cả chiều rộng và chiều sâu. Các doanh nghiệp trên thị trường nhờ đó có thể gọi vốn thuận lợi hơn thông qua phát hành cổ phiếu, giảm phụ thuộc vào vốn vay ngân hàng, giúp cơ cấu vốn tổng thể của nền kinh tế cân bằng hơn. Vì thế, dù điều kiện thị trường có thay đổi, Chính phủ vẫn cần có biện pháp đảm bảo tiến độ CPH, tránh để các biến động tăng, giảm của thị trường làm ảnh hưởng quá lớn đến số lượng các doanh nghiệp được CPH. Đặc biệt, đối với các thương vụ lớn thì Chính phủ cần lên kế hoạch kỹ càng từ trước và thực hiện dần từng bước.

Liên quan đến việc minh bạch hóa thông tin, bảo đảm cho công chúng và thị trường có được thông tin đầy đủ, kịp thời, ông Dương nhấn mạnh, một trong những vấn đề cần được cải thiện hiện nay là công tác thông tin đến công chúng. Ông Dương đề xuất “Theo định kỳ 6 tháng, hoặc ít nhất là hàng năm, Chính phủ nên cung cấp cho báo chí, cộng đồng nhà đầu tư những thông tin cơ bản về: Kế hoạch cổ phần hóa/thoái vốn cho giai đoạn vừa qua; Những thành quả đạt được và các biện pháp khắc phục khi không đạt kế hoạch”.

Ông Trương Văn Hiền, Chủ tịch Hội đồng quản trị kiêm Tổng giám đốc Tổng Công ty cổ phần Vật tư Nông nghiệp Nghệ An bày tỏ lo lắng việc chậm trễ thoái vốn trong DNNN đang có nguy cơ dẫn tới việc thất thoát, lãng phí.

Tầm quan trọng của lựa chọn nhà đầu tư chiến lược

PGS. TS Ngô Trí Long, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường giá cả (Bộ Tài chính) cho rằng, việc lựa chọn nhà đầu tư chiến lược trong quá trình CPH hoặc thoái vốn Nhà nước có ý nghĩa quan trọng đối với mục tiêu phát triển bền vững của doanh nghiệp, ngành và cho cả nền kinh tế.

Nếu như ở khu vực tư nhân, khi thực hiện các giao dịch mua bán, sáp nhập, họ thường chỉ quan tâm tới khoản thu tài chính ngắn hạn thì Nhà nước - với vai trò là chủ thể kiến tạo sự phát triển của quốc gia, cần có một tầm nhìn dài hạn và toàn diện hơn trong quá trình tìm kiếm nhà đầu tư chiến lược. Bên cạnh việc cổ phần hóa, thoái vốn tại DNNN với mức giá hợp lý và không làm thất thoát tài sản, Nhà nước cần quan tâm hơn nữa đến các yếu tố để đảm bảo sự phát triển bền vững thông qua việc lựa chọn nhà đầu tư chiến lược phù hợp.

Trước hết, nhà đầu tư chiến lược cần có khả năng duy trì, phát triển ngành nghề kinh doanh chính và bảo vệ thương hiệu Việt. Để đảm bảo lựa chọn được đúng nhà đầu tư phù hợp, Chính phủ cần thận trọng đánh giá lịch sử hoạt động của nhà đầu tư tiềm năng để phát hiện các tín hiệu không khả quan hoặc các thông tin về kết quả phát triển kinh doanh dựa trên thương hiệu nội địa. Bên cạnh đó, để đảm bảo có thể thúc đẩy, mở rộng thị trường cho sản phẩm thì nhà đầu tư chiến lược cũng cần có kinh nghiệm dày dạn ở thị trường Việt Nam, đảm bảo có thể kế thừa và phát triển tốt các sản phẩm của doanh nghiệp sau CPH, thoái vốn. Cần tận dụng những lợi thế của nhà đầu tư và xây dựng cơ chế trao quyền phù hợp để nhà đầu tư giúp nâng cao hiệu quả quản trị doanh nghiệp. 

PGS.TS. Ngô Trí Long gợi ý, để quá trình CPH, thoái vốn nhà nước hỗ trợ tốt hơn nữa cho mục tiêu cải thiện chất lượng quản trị tại doanh nghiệp, thì trước hết, Nhà nước cần phải nhận thức được vai trò quan trọng của các nhà đầu tư chiến lược và tạo môi trường để các nhà đầu tư này tham gia tích cực hơn vào quá trình điều hành hoạt động của doanh nghiệp. Điều này chỉ có thể phát huy tác dụng nếu Nhà nước lựa chọn được các nhà đầu tư chiến lược có năng lực, công nghệ và kinh nghiệm phù hợp với sứ mệnh thúc đẩy doanh nghiệp phát triển. Song song với việc này, cần có cơ chế cho phép nhà đầu tư chiến lược nắm giữ được một lượng cổ phần đủ lớn để có thể tạo ra sự ảnh hưởng có ý nghĩa tới hoạt động của doanh nghiệp. Có như vậy mới có thể tận dụng được các lợi thế của nhà đầu tư, cải thiện sản xuất, kinh doanh, tiết kiệm chi phí nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp sau CPH.

Từ thực tiễn triển khai bán vốn nhà nước của SCIC tại các công ty cổ phần, ông Lê Song Lai, Phó Tổng Giám đốc SCIC, đánh giá: Hiện nay, chúng ta vẫn còn nhiều lúng túng trong việc cân nhắc, hài hòa giữa các mục tiêu tối đa hóa số tiền thu về cho cổ đông nhà nước với việc tìm kiếm nhà đầu tư chiến lược giúp cho phát triển doanh nghiệp. Bên cạnh yêu cầu tạo lập một khuôn khổ pháp lý chặt chẽ, bảo đảm quy trình bán vốn công khai, minh bạch, những bài học thành công của SCIC thời gian vừa qua được ông Lai chia sẻ bao gồm: “Tổ chức hoạt động bán vốn một cách chuyên nghiệp, lựa chọn thời điểm bán vốn phù hợp, theo sát diễn biến thị trường và thực trạng hoạt động của doanh nghiệp. Tiên phong trong việc áp dụng các cơ chế bán vốn đặc thù như: bán cả lô, bán cho nhà đầu tư chiến lược, bán dưới mệnh giá...”./.