Nhưng giờ đây, cảnh hoang vắng, đìu hiu không một bóng cây, lưa thưa vài nóc nhà ngày xưa nay đã được thay thế bởi những màu xanh phủ kín dọc lối đi và những ngôi nhà tầng mới đã mọc lên trên những nền cát trắng.
Những người nông dân bên vụ dưa hấu cuối năm 2015.
Đó là cả một kỳ tích của những người dân cần cù, siêng năng, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm.
Dẫn chúng tôi đi dọc cánh đồng dưa hấu với diện tích 11 ha đang vào cuối vụ, bà Nguyễn Thị Phùng, HTX Bắc Văn, xã Thạch Văn cho biết, đây là đợt thu hoạch thứ 3 của mùa dưa nên quả nhỏ hơn, nhưng dưa trồng trên cát thì vị ngọt đậm và rất dễ bán nên xã viên vẫn tận thu đến những quả cuối cùng.
Không ngần ngại, những xã viên đang thu hoạch mời chúng tôi thưởng thức dưa hấu ngay trên cánh đồng. Đúng như lời bà Phùng, ngoài vị ngọt đậm, dưa hấu nơi đây có lẽ còn chất chứa bao nhiêu nỗi nhọc nhằn của người lao động, những người chăm sóc dưa dưới cái nắng nóng 40-50 độ.
Cánh đồng bên cạnh là màu xanh của những luống cải củ, măng tây, mướp đắng… vẫn đang vươn mình phủ xanh những vùng cát trắng nơi đây.
Đồng chí Đậu Xuân Đại, Bí thư Đảng ủy xã Thạch Văn cho biết, kỳ tích biến sa mạc thành vựa rau xanh được bắt đầu từ vài năm trước với tâm huyết của rất nhiều người. Trong đó, ông Dương Tất Thắng, Tổng GĐ Công ty Khoáng sản và Thương mại (Mitraco) Hà Tĩnh được biết đến như là người tìm ra nguồn sống cho vùng đất hoang hóa này. Trong một chuyến công tác sang Dongshan (Trung Quốc), ông vô cùng ngạc nhiên khi thấy trên những đồng cát lớn, hàng chục loài rau màu (măng tây, củ cải…) vẫn phát triển xanh tốt. Ông Thắng đã liên tưởng ngay tới những đồng cát ở xã Thạch Văn (Thạch Hà, Hà Tĩnh) và những ý tưởng về trồng rau màu trên cát thôi thúc ông học hỏi để về xây dựng quê hương.
Đề xuất của ông được lãnh đạo tỉnh Hà Tĩnh chấp nhận và cử đoàn cán bộ sang Dongshan khảo sát tháng 8/2013 và khẳng định tiềm năng, khả năng để áp dụng và phát triển ở Hà Tĩnh.
Công ty Mitraco Hà Tĩnh được giao phụ trách và triển khai Dự án “Xây dựng mô hình trồng rau, củ, quả công nghệ cao trên vùng đất cát hoang hóa, bạc màu ven biển Hà Tĩnh”. Công ty hợp tác và mời các chuyên gia từ Trung Quốc, Nhật Bản, Isarel tư vấn để đạt được hiệu quả thiết thực nhất.
Dự án bắt đầu với diện tích 12 ha trồng thử nghiệm cùng hàng chục loại rau, quả được chọn lựa từ những loại giống chịu nhiệt, chịu hạn tốt từ Isarel, Trung Quốc, Hàn Quốc như cà rốt, măng tây, củ cải, cải thảo, cải bẹ, dưa chuột… Một hệ thống tưới phun tự động hiện đại được trang bị để giúp cây mọc và sinh trưởng trên cát. Kết quả thật bất ngờ ngay từ vụ đầu tiên rau trái cho chất lượng đặc trưng với vị ngon ngọt đáng ngạc nhiên.
Theo báo cáo của Ban Chỉ đạo xây dựng nông thôn mới tỉnh Hà Tĩnh, không chỉ đơm hoa kết trái, mà những sản phẩm rau củ ở đây đạt chất lượng rất tốt, năng suất cao: củ cải lớn năng suất đạt 30 - 35 tấn/ha, củ cải nhỏ 20-25 tấn/ha, cà rốt 8-10 tấn/ha, cà chua 10-12 tấn/ha, hành lá 10 - 15 tấn/ha, măng tây 40 - 60 kg/ha.
Các sản phẩm nông sản trên được Công ty Mitraco bao tiêu trong chuỗi cửa hàng của trên địa bàn Hà Tĩnh, Vinh, Hà Nội… Năm 2015, công ty phát triển diện tích rau, củ, quả sang những vùng cát trắng khác ở xã Thạch Trị, Thạch Khê, Thiên Cầm, Thạch Hòa…với 400 ha. Năm 2016, diện tích này sẽ tăng lên 600 ha.
Dưa hấu là một trong những rau quả năng suất cao tại Thạch Hà.
Nhằm đáp ứng nhu cầu rau quả an toàn cho thị thường, Công ty Mitraco đã mở rộng hỗ trợ giống, cơ sở vật chất và tư vấn kiến thức, đầu ra… để giúp bà con nông dân các vùng xung quanh biến những mảnh vườn 500 - 1.000 m2 thành vùng sản xuất rau, củ, quả. Và 19 hợp tác xã trồng rau, củ quả với diện tích hơn 200 ha đã được mở ra trong vùng. Những mảnh vườn, đồi cát trước đây bỏ hoang, hoặc chỉ trồng vài ba cây ăn quả nay đã thay đổi, cho thu nhập cả chục triệu.
Bà Nguyễn Thị Phùng cho chúng tôi biết, ngày trước, khi mới nghe về dự án, dân làng ai cũng hoài nghi bởi trên những bãi cát mênh mông bao nhiêu đời nay nông dân như bà đã chịu chào thua với thiên nhiên, đành để cát hoang hóa “nằm im một chỗ”. Nhưng từ ngày có dự án, nhân dân trong vùng đã “không cho cát nghỉ” mà luân phiên gối vụ nhịp nhàng quanh năm. Như tại Hợp tác xã của bà Phùng, năm 2015 cũng trồng được 3 vụ: vừng; dưa hấu; củ cải. Mỗi vụ cũng thu được vài lứa và cho năng suất cao nên ai ai cũng vui.
Bà Phùng cho biết, chi phí cho mỗi hec-ta chỉ từ 3-5 triệu đồng nhưng lại cho thu nhập khoảng 300-400 triệu đồng tùy loại rau quả. Vùng “cát chết” xưa kia nay đã trở thành “cát vàng” bởi sự sống hồi sinh, màu xanh phủ kín ngày càng đem lại thu nhập cao cho nông dân trong vùng. Ít nhất mỗi tháng, các thành viên trong HTX có thu nhập 5 triệu đồng/người.
Được biết, giai đoạn 2015-2020, Hội Nông dân tỉnh và Mitraco tiếp tục phối hợp nâng cao hiệu quả và năng lực tiêu thụ, cung ứng của cửa hàng nông sản an toàn của hội đối với các loại sản phẩm do nông dân Hà Tĩnh sản xuất. Trong đó, ưu tiên mặt hàng rau, củ, quả; phối hợp phát triển các cửa hàng vệ tinh tại các huyện, thành, thị; tiếp tục nghiên cứu mở rộng thị trường, mạng lưới các điểm tiêu thụ, ký hợp đồng cung ứng lâu dài đối với các bếp ăn tập thể, các đơn vị, doanh nghiệp, trường học…; tuyên truyền, quảng bá tiêu thụ trực tiếp thông qua hệ thống cửa hàng “Nông sản an toàn” và “Mitraco Food”... Mục tiêu của chương trình này là mỗi năm hỗ trợ tiêu thụ 1.000 tấn rau, củ, quả các loại cho nông dân.
Những ngọn rau mập mạp đang vươn lên trên đồng cát
Tuy nhiên, theo các xã viên và chính quyền nơi đây, để việc tiêu thụ sản phẩm đi vào chiều sâu, cần có chính sách thỏa đáng thu hút doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp, nông dân, nông thôn. Bên cạnh đó, Nhà nước cần hỗ trợ xây dựng kho lạnh bảo quản sản phẩm tại vùng sản xuất tập trung, nâng cao chất lượng sản phẩm. Đồng thời, thực hiện hiệu quả cuộc vận động “Người Việt ưu tiên dùng hàng Việt, người Hà Tĩnh ưu tiên sử dụng sản phẩm Hà Tĩnh và làm tốt hơn nữa công tác tuyên truyền để nhân dân trong nước biết nhiều hơn đến rau quả này và hưởng ứng tiêu thụ tốt nhất, tránh thiệt thòi cho nông dân./.