Chiều ngày 13/11, Quốc hội tiếp tục thảo luận tại Hội trường về việc thực hiện chính sách, pháp luật về phòng cháy, chữa cháy (PCCC) giai đoạn 2014 - 2018.
Càng phát hành pano, khẩu hiệu thì cháy xảy ra càng nhiều?
Theo đại biểu Phạm Trọng Nhân (Bình Dương), “công tác phòng, cháy chữa cháy đang mang trong mình quá nhiều tồn tại, thiếu sót”. Báo cáo kết quả giám sát cho thấy, nhân lực và vật lực phòng, cháy chữa cháy đều không đạt cả về chất lẫn về lượng.
Trong khi đó, cũng qua giám sát cho thấy, số xe chữa cháy sử dụng trên 20 năm, xe chất lượng kém hư hỏng, chiếm hơn 50%. Số trụ nước, bể nước bến nước không chỉ thiếu vài chục mà nhiều địa phương con số lên đến hàng trăm, thậm chí hàng nghìn. Điển hình như Hà Nội thiếu gần 300 bể nước, 400 bến lấy nước, 7.000 trụ nước. Trong số các trụ còn lại có 522 trụ không sử dụng được. Khánh Hòa thiếu 3.559 trụ, Hải Phòng 3.500 trụ.
Đại biểu Phạm Trọng Nhân (Bình Dương). Ảnh: Quang Khánh
Trong khi đó nguồn nước tự nhiên ở các ao, hồ, sông ngòi ngày càng cạn kiệt. Bên cạnh việc bị san lấp, xây công trình che chắn lối vào lấy nước thì cũng đang oằn mình gánh hàng tấn rác mỗi ngày. Hệ quả không chỉ nguồn nước bị bức tử gây ngập lụt mà còn tước đi cơ hội được sống trong trường hợp hỏa hoạn xảy ra.
Đại biểu thẳng thắn: Đáng ngại hơn hệ thống thiết bị PCCC không đồng bộ, kém chất lượng dẫn đến không hoạt động mà vụ cháy chung cư Carina là một điển hình. Công tác kiểm tra chung cư được tiến hành 21 lần trong 5 năm, tuy nhiên khi cháy xảy ra thì hệ thống chuông báo cháy không hoạt động. Hệ thống báo khói, đầu phun nước tự động không tác dụng. Đèn hướng dẫn thoát hiểm cũng không, các trụ bơm cũng không sử dụng được. 4 “cái không” sau 21 lần kiểm tra liệu đã đủ để làm đậm thêm bức tranh ám khói về thực trạng công tác kiểm tra PCCC hay chưa, nhưng vẫn không là gì so với trách nhiệm của các cơ quan chức năng, chủ đầu tư và ý thức của ai đó đang tâm vô hiệu hệ thống thoát nạn mà cái giá phải trả là sự ra đi trong oan ức của 13 sinh mệnh.
Cũng từ báo cáo các vụ cháy do hệ thống sự cố thiết bị điện chiếm 57% thì liệu có bình thường? Đâu là sự lơ là, chủ quan người dân? Đâu là sự tắc trách của ngành chức năng liên quan? Có nghịch lý không khi càng tổ chức các buổi kiểm tra, tuyên truyền, huấn luyện, càng phát hành pano, khẩu hiệu thì cháy xảy ra càng nhiều? Trong giai đoạn giám sát gần 150.000 lớp tuyên truyền, huấn luyện được tổ chức, hơn 4 triệu pano, khẩu hiệu được phát hành, 1.500.000 lượt tổ chức kiểm tra và hàng triệu tồn tại, thiếu sót được chỉ ra, những số vụ cháy năm 2017 lại gấp đôi năm 2015 và mới 7 tháng đầu năm 2018 đã vượt quá nửa cùng kỳ?...
Nêu một loạt bất cập, đại biểu Phạm Trọng Nhân tổng kết: “Cháy bất kể nơi đâu, bất cứ lúc nào, cháy trước khi đoàn giám sát đến và ngay khi đoàn vừa rời đi”. Như vậy, công tác tuyên truyền, kiểm tra, huấn luyện có ý nghĩa và mang lại hiệu quả gì? Bao nhiêu nguồn lực xã hội đã bỏ ra, tuy nhiên làm nhiều nhưng đọng lại ít và hệ quả là “những cái giá như” không có hồi kết.
Đại biểu Phạm Trọng Nhân chỉ rõ, chừng nào tình trạng thiếu kiên quyết trong xử lý các hành vi vi phạm, sự mất cảnh giác, lơ là của người dân vẫn còn đó thì dù có tổ chức gấp bao nhiêu lần các lớp tập huấn, kiểm tra cũng khó lòng mong công tác này hiệu quả. Không ai có khả năng cho mình cái quyền chối từ những rủi ro, bất hạnh nhưng người dân lại có một quyền cơ bản được Hiến định đó là tính mạng con người được pháp luật bảo hộ. Tuy nhiên, việc sinh sống trong các công trình có nguy hiểm về cháy, nổ chưa được nghiệm thu về phòng cháy, chữa cháy thì liệu đã đảm bảo quyền trên được thực hiện một cách đầy đủ, nghiêm túc chưa.
The đại biểu điều “đáng nói hơn, 59 cơ quan đại diện cho quyền làm chủ của nhân dân tại địa phương lại chưa ban hành nghị quyết theo quy định để đảm bảo việc thực hiện quyền được Hiến định thì biết tìm đâu ra câu trả lời?”
Tuy nhiên, điều mà các đại biểu lưu ý, đó là sau giám sát, những hạn chế, tồn tại sẽ được chấn chỉnh thế nào? Vì theo nhận định của Đoàn giám sát, sau khi cơ quan chức năng kết thúc kiểm tra lại không duy trì nghiêm túc các điều kiện an toàn phòng cháy, chữa cháy, thì tình trạng “ném đá ao bèo” liệu có lặp lại?
Cần hơn một đạo luật, một nghị quyết tối cao, theo đại biểu Phạm Trọng Nhân chính là “cái tâm kiên quyết không thỏa hiệp với các sai phạm và sự tắc trách từ các cơ quan chức năng cũng như tinh thần cảnh giác cao độ, không lơ là của doanh nghiệp và người dân trong ý thức PCCC để không còn tái diễn những thảm kịch, không còn nỗi ám ảnh bởi tiếng còi cứu hỏa và những cái chết oan ức, thương tâm như trong thời gian qua”.
Vẫn còn tình trạng “vừa đá bóng, vừa thổi còi”
Một trong những vấn đề được đại biểu lo lắng là chất lượng của các thiết bị phòng cháy, chữa cháy (PCCC), nhất là PCCC tại các công trình. Thực tế giám sát cho thấy, số lượng và chất lượng các thiết bị còn rất khác nhau. Đáng lưu ý, có những thiết bị chỉ mang tính hình thức để đối phó chứ chất lượng rất kém và cũng có rất nhiều những thiết bị là giả và không làm được chức năng PCCC.
Theo đại biểu Nguyễn Sỹ Cương (Ninh Thuận): “Vừa rồi lực lượng PCCC đi kiểm tra thì cũng phát hiện ra việc một số trụ nước chỉ là trụ giả chôn xuống dưới mà không có đường ống, hoặc thậm chí có đường ống nhưng cũng không có nước”.
Trong những hạn chế, tồn tại Đoàn giám sát của Quốc hội chỉ ra, nhiều đại biểu cũng nêu tình trạng “vừa đá bóng, vừa thổi còi” trong công tác quản lý về PCCC. Theo đó, không ít nơi, cơ quan PCCC ở cấp quận, huyện vừa là cơ quan phê duyệt phương án PCCC, đồng thời cũng là cơ quan thực hiện chức năng thanh tra, kiểm tra, chưa kể những chuyện tiêu cực.
Qua hỏi một số anh em, bạn bè, đại biểu Nguyễn Sỹ Cương cho biết, chỉ cần mở một cửa hàng thôi nhưng nếu tự lên phương án PCCC mà đưa đến cơ quan có thẩm quyền phê duyệt thì “rất là khổ”. Thế nhưng, nếu để cho chính các cơ quan đó gọi cho các doanh nghiệp vào làm, người ta gợi ý luôn thì khi được phê duyệt “rất là nhanh”, vì “người ta vừa làm người ta vừa phê duyệt”.
Cho rằng đây cũng là câu chuyện xảy ra trong lĩnh vực xây dựng, Đội trật tự xây dựng đô thị ở quận, huyện giúp UBND quận, huyện thực hiện việc xem xét để cấp phép xây dựng, nhưng cũng lại vừa là cơ quan kiểm tra để xử phạt, đại biểu cho rằng, đây là vấn đề cần được cải thiện, điều chỉnh trong quy định của pháp luật. Thực tế cho thấy, với những tiêu cực đó, dù các doanh nghiệp, các cửa hàng tư nhân chấp nhận để được phê duyệt nhanh, nhưng cần được Quốc hội và Chính phủ quan tâm, bảo đảm công tác quản lý PCCC được thực hiện thực chất.
Sẽ làm hết sức mình để hạn chế những bất cập trong PCCC
Giải trình làm rõ một số nội dung đại biểu Quốc hội quan tâm, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Phạm Hồng Hà nêu rõ, hiện nay có ba luật liên quan đến công tác PCCC là Luật Xây dựng, Luật Phòng cháy, chữa cháy và Luật Nhà ở. Đồng thời, cũng có nhiều nghị định, thông tư về vấn đề này. Trong những văn bản này đã có những quy định hết sức cụ thể về các khâu trong xây dựng, như phê duyệt dự án, kỹ thuật, kiểm tra hệ thống PCCC… Đặc biệt, trong Luật Nhà ở có quy định rõ trách nhiệm của chủ đầu tư, ban quản trị nhà chung cư về PCCC.
Bộ trưởng Bộ Xây dựng Phạm Hồng Hà giải trình tại phiên họp. Ảnh: Quang Khánh
Tuy vậy, Bộ trưởng cũng thừa nhận, các quy định pháp luật về công tác này còn nhiều hạn chế, nội dung lạc hậu, thiếu quy định đáp ứng nhu cầu phát triển rất nhanh của việc phát triển đô thị. Đặc biệt, còn nhiều bất cập ở khâu tổ chức thực hiện các quy định về PCCC trong công tác quy hoạch xây dựng, thẩm định dự án, thiết kế, nghiệm thu công trình… “Đây là những tiền đề quan trọng, nếu chúng ta thực hiện tốt việc này sẽ góp phần ngăn chặn tối đa việc xảy ra cháy”, Bộ trưởng nói.
Tuy nhiên, việc thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm liên quan đến cháy nổ vẫn chưa nghiêm. Các đại biểu Quốc hội rất bức xúc hỏi tại sao có công trình chưa nghiệm thu, trong đó có PCCC…, nhưng đã được đưa vào sử dụng rồi. Một số các vi phạm đã phát hiện nhưng xử lý không nghiêm dẫn tới chủ đầu tư, chủ thể liên quan có biểu hiện nhờn. “Tôi xin nhận trách nhiệm về những hạn chế, khuyết điểm trong lĩnh vực xây dựng, thực hiện chức năng, nhiệm vụ về công tác PCCC và trong thời gian tới sẽ làm hết sức mình để hạn chế những bất cập trong công tác này”, Bộ trưởng Phạm Hồng Hà cam kết.
Đồng tình với nhiều giải pháp đại biểu Quốc hội nêu ra, như việc nghiên cứu có sử dụng tầng hầm làm nơi đỗ xe hay không, Bộ trưởng cho biết “sẽ hoàn thiện hệ thống pháp luật, quy chuẩn về PCCC… Hiện nay, ở Việt Nam đã đủ sức thiết kế công trình đến 100 tầng, vì vậy cần bổ sung một số quy định quy chuẩn liên quan về công trình này, hay thêm quy định về các công trình đa năng, hỗn hợp…
“Chúng tôi sẽ tổng hợp lại quy chuẩn, tiêu chuẩn để dễ tra cứu, áp dụng, đáp ứng yêu cầu vừa bảo đảm PCCC, vừa thuận lợi cho doanh nghiệp. Quan điểm của chúng tôi là ưu tiên PCCC, tài sản, tính mang con người là trên hết”, Bộ trưởng Phạm Hồng Hà khẳng định.
Phát biểu kết luận phiên giám sát, Phó Chủ tịch Quốc hội Đỗ Bá Tỵ nêu rõ, nhìn chung, không khí thảo luận rất sôi nổi, sâu sắc và mang tính xây dựng. Cơ bản ý kiến các đại biểu Quốc hội tán thành với Dự thảo Báo cáo kết quả giám sát chuyên đề việc thực hiện chính sách, pháp luật về phòng cháy, chữa cháy giai đoạn 2014 - 2018; đánh giá cao Đoàn giám sát và các cơ quan liên quan đã làm việc tích cực, trách nhiệm trong quá trình triển khai chuyên đề giám sát.
Dự thảo Báo cáo giám sát đã thể hiện tương đối toàn diện, đưa ra những nhận định, đánh giá có số liệu, dẫn chứng cụ thể, rõ ràng, qua đó đưa ra các giải pháp, đề xuất kiến nghị cụ thể. Báo cáo kết quả giám sát đã cơ bản đạt được mục đích, yêu cầu đề ra.
Đây là nội dung giám sát là rất cần thiết, liên quan đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội, hoạt động sản xuất kinh doanh, đời sống, tính mạng của nhân dân. Nhấn mạnh điều này, Phó Chủ tịch Quốc hội nêu rõ: Chuyên đề giám sát sẽ là cơ sở quan trọng để tiếp tục nâng cao hiệu quả trong công tác PCCC trước những diễn biến ngày càng phức tạp của tình hình cháy nổ.
Về nội dung của dự thảo Nghị quyết, Phó Chủ tịch Quốc hội cho biết, các ý kiến cho rằng dự thảo Nghị quyết tương đối đầy đủ, sát với kết quả giám sát. Tuy nhiên, cần rà soát kỹ các kiến nghị, các chỉ tiêu giao Chính phủ, bộ, ngành và các địa phương để cụ thể thêm, tăng cường tính chủ động trong công tác PCCC, gắn với trách nhiệm và đặt ra yêu cầu cụ thể đối với từng đối tượng, tránh chung chung, bảo đảm khả thi, tiện cho giám sát.
Trong thời gian tới, tình hình kinh tế - xã hội tiếp tục phát triển, tốc độ đô thị hóa nhanh, biến đổi khí hậu, hạn hán, hanh khô còn diễn biến phức tạp và nghiêm trọng hơn… Điều đó sẽ tác động lớn đến tình hình cháy, nổ; đặt ra cho công tác PCCC nhiệm vụ rất nặng nề.
Nêu bật bối cảnh tình hình này, Phó Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh: Về chủ trương, qua cuộc giám sát này, không thể hy vọng chấm dứt được hoàn toàn việc cháy nổ, nhưng đây là cơ hội để có các giải pháp phù hợp, cần thiết nhằm nêu cao tinh thần, ý thức, trách nhiệm của tất cả các đối tượng, lực lượng trong công tác PCCC, từ đó hạn chế, loại trừ được các nguyên nhân gây cháy, tiến tới giảm thiệt hại về người và tài sản trong cháy, nổ góp phần bảo đảm sự bình an của nhân dân, bảo đảm an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, phục vụ sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội của đất nước./.