Trình bày tờ trình về Báo cáo nghiên cứu khả thi Dự án thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư Cảng hàng không quốc tế Long Thành tại kỳ họp thứ 4, Quốc hội khóa XIV sáng 27/10, Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Nguyễn Văn Thể cho biết, dự án đầu tư xây dựng Cảng hàng không quốc tế (CHKQT) Long Thành là dự án quan trọng quốc gia, có quy mô thu hồi đất lớn, được quy hoạch từ năm 2005. Trong nhiều năm qua, người dân sống trong vùng Dự án bị hạn chế quyền sử dụng đất, đời sống nhân dân gặp nhiều khó khăn nên việc sớm thực hiện Dự án còn nhằm ổn định cuộc sống của người dân, đảm bảo quyền lợi chính đáng của người dân có đất bị thu hồi.
Mặt khác, theo tiến độ dự kiến, Báo cáo NCKT của Dự án đầu tư xây dựng CHKQT Long Thành sẽ được hoàn thiện để trình Quốc hội xem xét thông qua vào năm 2019 nên cần sớm triển khai Dự án để thực hiện giải phóng mặt bằng (GPMB), bàn giao cho Chủ đầu tư dự án đầu tư xây dựng CHKQT Long Thành, đáp ứng tiến độ theo Nghị quyết số 94/2015/QH13. Trường hợp GPMB sau khi Báo cáo NCKT Dự án CHKQT Long Thành được phê duyệt, khi đó việc triển khai các bước tiếp theo sẽ phải phụ thuộc tiến độ bàn giao mặt bằng nên có thể sẽ kéo dài, chưa kể kinh phí GPMB tăng do biến động giá thị trường và đời sống của người dân, hoạt động của các doanh nghiệp, cơ quan trong vùng dự án sẽ tiếp tục gặp thêm nhiều khó khăn.
Quốc hội làm việc tại Hội trường nghe các báo cáo. Ảnh: ĐT
Theo Tờ trình, tổng diện tích của dự án là 5.586,14ha (trong đó, đất vườn cây cao su hơn 2.378ha, đất của hộ gia đình cá nhân sử dụng hơn 2.970ha, đất do cơ quan, tổ chức sử dụng hơn 109ha và đất giao thông, sông suối khoảng 106,7ha).
Chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư thực hiện theo quy định của Luật Đất đai năm 2013 và các nội dung cụ thể được thực hiện theo khung chính sách đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.
Theo Tờ trình, tổng mức đầu tư của dự án khoảng 23.049 tỷ đồng trong đó có 18.054 tỷ đồng bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, hơn 4.000 tỷ đồng xây dựng hạ tầng các khu tái định cư.
Nguồn vốn và cơ cấu vốn triển khai dự án theo đề xuất của Chính phủ là ngân sách Trung ương hơn 21.800 tỷ đồng (chiếm 95% tổng mức đầu tư dự án), Ngân sách Trung ương ứng 1.160 tỉ đồng (chiếm 5% tổng mức đầu tư dự án), UBND tỉnh Đồng Nai có trách nhiệm hoàn trả ngân sách Trung ương theo quy định.
Như vậy, ngoài 5.000 tỷ đồng đã được Quốc hội khóa XIV, Kỳ họp thứ 2 về Kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2016 - 2020 thông qua, dự án cần tiếp tục bố trí bổ sung nguồn vốn 18.049 tỷ đồng. Nếu được Quốc hội chấp thuận, Chính phủ sẽ chỉ đạo xây dựng phương án thực hiện công tác thu hồi đất một lần cho toàn bộ dự án. Tuy nhiên, do khối lượng công việc quá lớn nên không thể triển khai trong một năm mà sẽ được UBND tỉnh Đồng Nai thực hiện liên tục từ năm 2018 với Khung chính sách đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt và nguồn vốn được bố trí.
Trước mắt ưu tiên triển khai trước việc đầu tư xây dựng hạ tầng Khu dân cư, tái định cư Lộc An - Bình Sơn; xây dựng nghĩa trang; ưu tiên chi trả bồi thường GPMB phạm vi giai đoạn 1 của dự án CHKQT Long Thành và tiếp tục thu hồi phần diện tích còn lại của CHKQT Long Thành theo Nghị quyết số 94/2015/QH13.
Để tạo thuận lợi cho việc triển khai dự án, nhất là trong điều kiện nguồn vốn đang gặp nhiều khó khăn như hiện nay, ngoài những chính sách đặc thù thuộc thẩm quyền, Chính phủ đề xuất Quốc hội 5 cơ chế đặc thù cho dự án và diện tích đất thu hồi để xây dựng các công trình giao thông kết nối của Long Thành sẽ được Chính phủ tiếp tục làm rõ trong Báo cáo nghiên cứu khả thi.
Báo cáo thẩm tra Báo cáo nghiên cứu khả thi Dự án thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư CHKQT Long Thành do Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh trình bày cho biết, Ủy ban Kinh tế đề nghị rà soát, bổ sung cơ chế, chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất đối với 06 đối tượng là: Bồi thường về đất đối với những trường hợp có chung quyền sử dụng đất; Bồi thường, hỗ trợ về đất đối với trường hợp đất có diện tích đo đạc thực tế khác so với diện tích đất ghi trên giấy tờ về quyền sử dụng đất; Bồi thường thiệt hại do ngừng sản xuất, kinh doanh đối với tổ chức kinh tế; Bồi thường về di chuyển mồ mả; Bồi thường thiệt hại do hạn chế khả năng sử dụng đất, thiệt hại tài sản gắn liền với đất đối với đất thuộc hành lang an toàn khi xây dựng công trình; Bồi thường về đất cho người đang sử dụng đất mà không có giấy tờ về quyền sử dụng đất.
Đề nghị rà soát lại các loại đất thu hồi xây dựng Dự án
Theo Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh, về cơ chế, chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư của Dự án này, nhiều ý kiến băn khoăn về tính chính xác của số liệu diện tích đất ở, trong tổng diện tích 5.000 ha chỉ có 35,64 ha đất ở và cho rằng, nếu số liệu này không chính xác sẽ dẫn đến kinh phí bồi thường, hỗ trợ phát sinh lớn khi thực hiện. Do vậy, đề nghị rà soát lại cơ cấu các loại đất thu hồi xây dựng Dự án CHKQT Long Thành, nhất là đất ở.
Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh trình bày báo cáo tại phiên họp. Ảnh: ĐT
Về tổng mức đầu tư và cơ chế bố trí vốn, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh cho biết, theo Báo cáo, tổng mức đầu tư cho Dự án thành phần này khoảng 23.049 tỷ đồng nhưng hiện vốn ngân sách nhà nước mới bố trí được 5.000 tỷ đồng. Có ý kiến cho rằng, với lượng vốn ngân sách đã được bố trí, khó tiến hành thu hồi đất một lần theo tinh thần Nghị quyết 94, do vậy, cần phân kỳ ra nhiều giai đoạn để thực hiện GPMB.
Về vấn đề này, Ủy ban Kinh tế nhận thấy, Dự án CHKQT Long Thành được chia làm 3 giai đoạn thực hiện trong thời gian rất dài (riêng giai đoạn 1 đến năm 2025 mới hoàn thành, các giai đoạn sau có thể thực hiện trong nhiều năm). Việc thu hồi đất một lần cho toàn bộ Dự án có thể hiểu là tiến hành thu hồi đất, GPMB cho cả 3 giai đoạn không phụ thuộc vào tiến độ của các giai đoạn sau. Quá trình GPMB được tiến hành liên tục trong một khoảng thời gian xác định. Phần diện tích chưa sử dụng thì giao Chính phủ có kế hoạch quản lý, khai thác sử dụng có hiệu quả, tránh tình trạng để đất hoang hóa, tái lấn chiếm.
Để bảo đảm thực hiện theo đúng tinh thần Nghị quyết 94 là thu hồi đất một lần, sớm ổn định cuộc sống, sản xuất của người dân, Ủy ban Kinh tế tán thành đề xuất của Chính phủ, đề nghị Quốc hội bố trí bổ sung vốn cho dự án từ nguồn dự phòng kế hoạch đầu tư công trung hạn vốn ngân sách nhà nước giai đoạn 2016- 2020 để bảo đảm đủ kinh phí thực hiện; toàn bộ nguồn thu đấu giá quyền sử dụng đất, giao đất tái định cư, cho thuê đất Dự án sẽ được hoàn trả vào ngân sách trung ương. Ngoài ra, ngân sách sau này có thể được bổ sung từ thu lại tiền sử dụng đất đối với mặt bằng sạch để khai thác, sử dụng theo quy hoạch đã phê duyệt và khi sử dụng quỹ đất 21.000 ha quy hoạch vùng phụ cận sân bay, điều tiết tỷ lệ phân chia giữa trung ương với địa phương từ nguồn thu tiền sử dụng đất.
Về diện tích đất thu hồi, theo Tờ trình của Chính phủ, tổng diện tích đất thu hồi khoảng 5.585,14 ha. Tuy nhiên báo cáo thẩm tra cho thấy, có ý kiến đề nghị rà soát, làm rõ diện tích đất thu hồi phục vụ Dự án CHKQT Long Thành vì việc này liên quan đến xác định tổng mức đầu tư Dự án.
Về công tác đào tạo, chuyển đổi nghề, giải quyết việc làm, Ủy ban Kinh tế thấy rằng, số lượng các hộ dân sinh sống bằng nghề nông bị thu hồi đất trong Dự án chiếm gần 40%. Do vậy, vấn đề đào tạo, chuyển đổi nghề, giải quyết việc làm cho người dân bị thu hồi đất cần phải được quan tâm thỏa đáng. Cần lưu ý là theo báo cáo của UBND tỉnh Đồng Nai, các khu công nghiệp tại địa phương vẫn thiếu lao động, hàng năm vẫn phải thu hút lao động của các địa phương khác đến làm việc. Ngoài ra, việc giải quyết chế độ chính sách do bị mất việc làm của công nhân các nông trường cao su, phần lớn đều trên 40 tuổi là rất cần thiết nhằm đảm bảo đời sống cho họ, không để phát sinh những vấn đề xã hội phức tạp, đồng thời có chính đối với các đối tượng không còn khả năng chuyển đổi nghề nghiệp.
Sau khi nghe Tờ trình và Báo cáo thẩm tra Báo cáo nghiên cứu khả thi Dự án thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư CHKQT Long Thành, Quốc hội thảo luận ở tổ về Dự án Luật Cạnh tranh (sửa đổi) và Báo cáo nghiên cứu khả thi Dự án thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư CHKQT Long Thành.
Chiều nay, Quốc hội thảo luận ở hội trường về một số nội dung còn ý kiến khác nhau của dự án Luật Thủy sản (sửa đổi)./.