Hội nghị Cấp cao Đặc biệt ASEAN- Ôx-trây-lia : Tăng cường An ninh và Thịnh vượng ở khu vực

Hội nghị Cấp cao Đặc biệt ASEAN-Ôx-trây-lia sẽ được tổ chức tại Xít-ni, Ôx-trây-lia, từ 17-18/3/2018, đây là Hội nghị Cấp cao đầu tiên giữa hai bên được tổ chức tại Ôx-trây-lia, với chủ đề “Tăng cường An ninh và Thịnh vượng ở khu vực”, theo đề xuất của Thủ tướng Ôx-trây-lia Man-côm Tơn-bơn, nhằm tái khẳng định cam kết của Ôx-trây-lia đẩy mạnh quan hệ đối tác chiến lược với ASEAN trong giai đoạn mới. Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc dẫn đầu đoàn Việt Nam tham dự sự kiện này.

Quan hệ ASEAN- Ôx-trây-lia được thiết lập năm 1974, là nước đầu tiên thiết lập quan hệ đối tác đối thoại chính thức với ASEAN trên cả 3 lĩnh vực là chính trị, kinh tế và hợp tác chuyên ngành. Năm 2014, hai bên đã tổ chức Cấp cao Kỉ niệm 40 năm quan hệ, qua đó nâng tầm quan hệ lên Đối tác Chiến lược. Hợp tác hai bên được Ôx-trây-lia thúc đẩy trên cơ sở Kế hoạch hành động ASEAN- Ôx-trây-lia giai đoạn 2015-2019.

Năm 2016, ASEAN- Ôx-trây-lia tổ chức HNCC lần đầu tiên (2 năm/lần) tại Lào; Ôx-trây-lia đề xuất và các nước ASEAN nhất trí sẽ tổ chức HNCC tiếp theo vào tháng 3/2018 tại Ôx-trây-lia (với tên gọi là Hội nghị Cấp cao Đặc biệt ASEAN- Ôx-trây-lia); và các bên nhất trí thông quaTuyên bố chung sửa đổi về hợp tác chống khủng bố ASEAN- Ôx-trây-lia (đã được ký năm 2004 trước đây).

Năm 2017, Ôx-trây-lia ra Sách trắng Đối ngoại đầu tiên trong vòng 14 năm (được Bộ Ngoại giao và Thương mại Ôx-trây-lia công bố ngày 23/11/2017), dài 115 trang, gồm 8 chương về các vấn đề cục diện thế giới và khu vực, chính sách của Ôx-trây-lia trong một thập kỷ tới với các đối tác, trong đó có ASEAN. Theo đó, Sách trắng đánh giá Đông Nam Á là khu vực có tác động sâu sắc đến tương lai của Ôx-trây-lia, ASEAN nằm ở vị trí trung tâm cạnh tranh chiến lược Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, thương mại của Ôx-trây-lia với ASEAN đã lớn hơn thương mại của Ôx-trây-lia với Mỹ, thành công của ASEAN trong 50 năm qua đã góp phần thúc đẩy an ninh và thịnh vượng ở khu vực.

Về Hợp tác chính trị-an ninh: Ôx-trây-lia tham gia khá tích cực vào các diễn đàn, cơ chế khu vực do ASEAN khởi xướng và dẫn dắt như Hội nghị cấp cao Đông Á (EAS), Diễn đàn khu vực ASEAN (ARF), Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng ASEAN mở rộng (ADMM+) và  Diễn đàn Biển ASEAN (EAMF); Ôx-trây-lia ủng hộ vai trò trung tâm của ASEAN cũng như các diễn đàn do ASEAN dẫn dắt trong cấu trúc khu vực đang định hình.

Trong EAS, Ôx-trây-lia tham gia hợp tác trong các lĩnh vực ưu tiên của EAS như giáo dục, y tế, môi trường, tài chính; ủng hộ bổ sung hợp tác biển thành lĩnh vực ưu tiên mới của EAS. Ngoài ra, cũng trong khuôn khổ EAS, Ôx-trây-lia và Việt Nam đang là đồng Chủ tịch của Liên minh các nhà Lãnh đạo Châu Á – Thái Bình Dương chống sốt rét (APLMA). Năm 2016, Ôx-trây-lia đồng bảo trợ với Myanmar ra Tuyên bố EAS về chống phổ biến vũ khí hạt nhân nhưng không được thông qua; đồng chủ trì với Indonesia Hội thảo về hợp tác an ninh biển.

Năm 2017, Ôx-trây-lia đề xuất EAS ra tuyên bố Cấp cao về chống rửa tiền và cung cấp tài chính cho khủng bố, được Lãnh đạo EAS thông qua tại Hội nghị Cấp cao EAS tháng 11/2017; đề xuất đồng tổ chức với Thái Lan Hội thảo EAS về không phổ biến vũ khí tại Ấn Độ-Thái Bình Dương tại Ôx-trây-lia tháng 10/2017.

Trong ARF, Ôx-trây-lia cùng Malaysia và Nga chủ trì xây dựng Kế hoạch Công tác ARF về An ninh mạng. Năm 2016, Ôx-trây-lia đồng bảo trợ với Việt Nam và EU ra Tuyên bố ARF về các cơ quan thực thi luật trên biển, đồng chủ trì với Việt Nam Hội nghị Nhóm các nhân vật kiệt xuất ARF…Ôx-trây-lia hiện đang là đồng chủ trì Nhóm Giữa kỳ ARF về An ninh Biển (ARF ISM-MS) với Việt Nam và EU trong giai đoạn 2018-2020. Trong giai đoạn này, Việt Nam cùng với Ôx-trây-lia và EU đồng chủ trì và tổ chức “Hội thảo về Tăng cường hợp tác khu vực về Thực thi pháp luật trên Biển” tại Việt Nam.

Trong ADMM+, giai đoạn 2017-2020, Ôx-trây-lia sẽ cùng Indonesia đồng chủ trì Nhóm ADMM+ về gìn giữ hòa bình.

Trong EAMF, Ôx-trây-lia đã đồng chủ trì với Việt Nam Hội thảo “Ứng phó với các sự cố ô nhiễm biển xuyên quốc gia” (20-22/05/2015, Brisbane, Ôx-trây-lia). Trong tháng 2/2018, Ôx-trây-lia phối hợp với Thái Lan tổ chức Hội thảo ASEAN- Ôx-trây-lia về an ninh mạng: Ứng phó với thách thức an ninh mạng trong khu vực tại Bangkok, Thái Lan. Hiện nay, Ôx-trây-lia và Thái Lan đã gửi các nước ASEAN tài liệu khái niệm và chương trình của hội thảo, các nước đang tiến hành thủ tục nội bộ để cử cán bộ tham gia.

Về lĩnh vực Hợp tác Kinh tế: Ôx-trây-lia là một đối tác kinh tế-thương mại quan trọng của ASEAN, trong đó: Kim ngạch thương mại giữa ASEAN với Ôx-trây-lia đạt 52.1 tỷ USD năm 2016, Ôx-trây-lia là đối tác thương mại lớn thứ 7 của ASEAN, trong khi ASEAN là đối tác thương mại lớn thứ ba của Ôx-trây-lia (sau Trung Quốc và EU). (Theo thông tin của Bộ Ngoại giao và Thương mại Ôx-trây-lia, kim ngạch thương mại hai chiều ASEAN- Ôx-trây-lia năm 2017 gần 73 tỷ AUD). Đầu tư trực tiếp từ Ôx-trây-lia vào ASEAN đạt 72.43 tỷ USD năm 2016, đứng thứ 6 trong danh sách các Nhà đầu tư vào ASEAN. Trong năm 2014, hơn 4.3 triệu lượt khách Ôx-trây-lia đến thăm ASEAN, xếp thứ 5 về nguồn du lịch đến ASEAN.

Về Hiệp định Khu vực Mậu dịch tự do ASEAN- Ôx-trây-lia – Niu Di-lân (AANZFTA, FTA liên khu vực đầu tiên của ASEAN, ký tại HNCC ASEAN 14 năm 2009, có hiệu lực 2010), hai bên đã ký Nghị định thư đầu tiên sửa đổi vào tháng 8/2014. Hiện nay, các bên đang tiến hành rà soát tổng thể AANZFTA nhằm củng cố hơn nữa quan hệ kinh tế, thương mại và đầu tư giữa các bên thông qua thúc đẩy thực thi hiệu quả các cam kết của Hiệp định và tăng cường vận dụng ưu đãi; 2018 sẽ bắt đầu đi vào giai đoạn 2 của tiến trình rà soát. Về RCEP, Ôx-trây-lia tham gia tích cực trong quá trình đàm phán, thuộc nhóm các nước đặt mục tiêu cao, muốn RCEP có mức tự do hóa cao hơn các FTA+1 và là hiệp định đối tác kinh tế hiện đại, toàn diện, chất lượng cao và cùng có lợi.

Về Hợp tác Văn hóa-Xã hội: Ôx-trây-lia dành ưu tiên cao và là một trong những đối tác tham gia hợp tác tích cực nhất với ASEAN trong lĩnh vực quản lý thiên tai.

Hợp tác giáo dục: Ôx-trây-lia dành hơn 100 triệu AUD trong vòng 5 năm cho Kế hoạch Colombo mới nhằm hỗ trợ tăng cường hợp tác giáo dục và liên kết nhân dân giữa Ôx-trây-lia và các nước ASEAN kể từ năm 2015; công bố chương trình ưu tiên mới “đầu tư cho phụ nữ” trị giá 46 triệu đô la Ôx-trây-lia cho ASEAN; tăng gấp đôi suất học bổng cho sinh viên ASEAN học tập tại Ôx-trây-lia trong năm 2017 lên hơn 1500 suất.

Năm 2016, Chính phủ Ôx-trây-lia hỗ trợ hơn 2000 sinh viên Ôx-trây-lia tới các nước ASEAN học và trao học bổng cho 944 sinh viên của ASEAN; cam kết tiếp tục hỗ trợ Kế hoạch công tác về Giáo dục của ASEAN giai đoạn 2016-2020.  Ngoài ra, hơn 130,000 sinh viên đã tới du học tại Ôx-trây-lia năm 2016.

Tháng 9/2015, Ôx-trây-lia thành lập Hội đồng ASEAN- Ôx-trây-lia nhằm tăng cường hợp tác của Ôx-trây-lia với ASEAN thông qua tăng cường thương mại, giáo dục, khoa học, nghệ thuật và giao lưu văn hóa.

Ngoài ra, Ôx-trây-lia quan tâm đến vấn đề bình đẳng giới và trao quyền cho phụ nữ; Bộ trưởng Ngoại giao Ôx-trây-lia Julie Bishop là người hoạt động tích cựu thúc đẩy nội dung này. Trong đó có Sáng kiến đầu tư cho Phụ nữ, chương trình viện trợ tiên phong của Chính phủ Ôx-trây-lia, trị giá 46 triệu đôla Ôx-trây-lia, nhằm trao quyền cho phụ nữ tham gia mạnh mẽ hơn trong các hoạt động kinh tế-xã hội tại các quốc gia Châu Á-Thái Bình Dương; thông qua việc hỗ trợ tài chính cho các doanh nghiệp MSMEs, xây dựng khung chính sách, thiết lập các liên minh doanh nhân nữ…từ đó tạo môi trường thuận lợi để mở rộng cơ hội cho trẻ em gái.

Về kĩnh vực Hợp tác phát triển: Chính phủ Ôx-trây-lia  tài trợ kinh phí cho Chương trình hợp tác kinh tế ASEAN- Ôx-trây-lia  (AAECP, được thiết lập vào năm 1974) để tăng cường hợp tác giữa Ôx-trây-lia  và ASEAN tại các lĩnh vực là ưu tiên phát triển trong khu vực. Đến nay, AADCP đang ở giai đoạn II cho giai đoạn từ 2008-2019 với tổng số tiền cam kết là 57 triệu đô la Ôx-trây-lia  nhằm hỗ trợ ASEAN thực hiện mục tiêu xây dựng Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC). Ôx-trây-lia cũng khẳng định hỗ trợ ASEAN thu hẹp khoảng cách, xây dựng cộng đồng; thực hiện Kế hoạch Tổng thể về Kết nối ASEAN (MPAC) 2025 và Kế hoạch công tác giai đoạn III của Sáng kiến Hội nhập ASEAN (IAI WP3), giảm nghèo tại khu vực Mê-công thông qua các dự án phát triển giao thông, cơ sở hạ tầng kết nối như Sáng kiến Doanh nghiệp Mê-công, Chương trình nguồn nước Mê-công mở rộng.

Dự kiến, tại Hội nghị lần này, các nhà lãnh đạo ASEAN và Ôx-trây-lia sẽ thông qua Tuyên bố Xít-ni, Tuyên bố chung của Hội nghị và Bản ghi nhớ giữa ASEAN và Chính phủ Ôx-trây-lia về hợp tác chống khủng bố quốc tế (do Tổng Thư ký ASEAN đại diện ký với Bộ trưởng Ngoại giao Ôx-trây-lia ký).  Hội nghị sẽ công bố khoảng 13 sáng kiến/dự án theo các lĩnh vực.

Trên tinh thần quan hệ song phương tốt đẹp với Ôx-trây-lia, Việt Nam sẽ tham gia đóng góp trên tinh thần chủ động, tích cực, trách nhiệm, cùng Ôx-trây-lia và các nước ASEAN đảm bảo thành công cho Hội nghị, qua đó, đề ra những định hướng phát triển quan trọng cho quan hệ đối tác ASEAN- Ôx-trây-lia trong giai đoạn mới./.