Sửa đổi Bộ luật Hình sự: Không bỏ tội cung cấp dịch vụ trái phép trên mạng

Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự (BLHS) số 100/2015/QH13 đang được Bộ Tư pháp, cơ quan chủ trì soạn thảo lấy ý kiến rộng rãi các cơ quan, đơn vị.

Ảnh minh họa. Nguồn: plo.vn.

Thời gian qua, trên nhiều diễn đàn, một số ý kiến cho rằng, cần hủy bỏ Điều 292 BLHS 2015 về tội cung cấp dịch vụ trái phép trên mạng máy tính. Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) và Hiệp hội Phần mềm và Dịch vụ CNTT Việt Nam (VINASA) cũng vừa chính thức gửi văn bản kiến nghị hủy bỏ Điều 292 BLHS 2015. Bởi theo nguyên tắc công dân có quyền kinh doanh những dịch vụ hàng hóa không bị cấm và không hình sự hóa các hoạt động kinh doanh, việc cung cấp các dịch vụ không bị cấm thông qua mạng máy tính, mạng viễn thông mà không có giấy phép hoặc không đúng nội dung được cấp phép chỉ là vi phạm về thủ tục, bị xử lý hành chính ở mức độ nhất định.

Về vấn đề này, Bộ Tư pháp cho biết, hiện có 2 loại ý kiến.

Loại ý kiến thứ nhất cho rằng, hiện nay, kinh doanh trên mạng đang là một hướng phát triển có tiềm năng và ngày càng có nhiều người tham gia. Vì vậy, pháp luật cần có cơ chế thúc đẩy, tạo điều kiện thuận lợi để phát triển lĩnh vực kinh doanh này. Tuy nhiên, bên cạnh việc tạo điều kiện cho những người làm ăn chân chính, tuân thủ pháp luật thì cũng cần có biện pháp xử lý nghiêm đối với những người tham gia kinh doanh trong lĩnh vực này mà vi phạm pháp luật. Những dịch vụ được nêu trong Điều 292 của BLHS là những ngành nghề kinh doanh có điều kiện và việc kinh doanh này nếu được thực hiện trên mạng máy tính, mạng viễn thông thì sẽ rất khó kiểm soát và dễ xảy ra vi phạm, số người bị hại có thể lên đến hàng trăm, hàng ngàn người. Việc BLHS năm 2015 quy định tội cung cấp dịch vụ trái phép trên mạng máy tính, mạng viễn thông là nhằm góp phần tạo ra môi trường kinh doanh bình đẳng, lành mạnh trên mạng; bảo vệ những người làm ăn chân chính, đúng pháp luật, xử lý nghiêm những người cố tình vi phạm pháp luật và thu lời bất chính lớn từ việc vi phạm đó; góp phần tăng cường sự quản lý của Nhà nước trong lĩnh vực này. Tuy nhiên, quy định của Điều 292 của BLHS năm 2015 có phạm vi tương đối rộng và các từ ngữ sử dụng trong điều luật chưa thật sự phù hợp với các quy định liên quan của pháp luật chuyên ngành. Do vậy, cần phải sửa đổi, bổ sung theo hướng thu hẹp một cách hợp lý phạm vi xử lý hình sự về tội danh này, đồng thời điều chỉnh các quy định cụ thể trong điều luật cho phù hợp.

Theo loại ý kiến thứ hai thì cần loại bỏ hoàn toàn tội danh quy định tại Điều 292 của BLHS năm 2015 vì cho rằng, BLHS đã bỏ tội danh kinh doanh trái phép nhưng Điều 292 lại quy định tội “kinh doanh trái phép trên mạng”. Như vậy là không phù hợp. Hơn nữa, trong danh mục ngành nghề kinh doanh có điều kiện có đến 267 ngành nghề nhưng Điều 292 chỉ quy định xử lý hình sự đối với một số ngành nghề trong số đó. Thêm vào đó, cũng những lĩnh vực kinh doanh nêu tại Điều 292 nếu thực hiện qua mạng thì bị xử lý hình sự còn nếu không thực hiện qua mạng thì không bị xử lý hình sự, tạo ra  sự bất bình đẳng.

Dự thảo Luật được thể hiện theo loại ý kiến thứ nhất.

Theo Ban soạn thảo BLHS, để khuyến khích các doanh nghiệp, cá nhân kinh doanh lành mạnh, tuân thủ pháp luật, đối với các vi phạm lần đầu, ít nghiêm trọng thì có thể xử lý bằng các chế tài hành chính, việc quy định  chặt chẽ, rõ ràng hơn các tình tiết định tội là cần thiết. Theo đó, dự thảo Luật sửa đổi Điều 292 theo hướng: Thu hẹp phạm vi chịu TNHS bằng cách nâng cao hơn mức định lượng thu lợi bất chính từ 50 triệu đồng lên 100 triệu động; bỏ dấu hiệu định lượng doanh thu tại các cấu thành định tội và định khung tăng nặng để đảm bảo tính thống nhất của BLHS không xem xét xử lý dựa trên dấu hiệu doanh thu của cá nhân, tổ chức; xét cho cùng thì dựa trên số doanh thu, cơ quan điều tra cũng phải tìm ra được người phạm tội  thu lợi bất chính.

Riêng đối với các loại dịch vụ khác trên mạng máy tính, mạng viễn thông (điểm e, Khoản 1, Điều 292), tiếp thu ý kiến của các Bộ, ngành, ý kiến của các chuyên gia, dự thảo Luật sửa đổi theo hướng thay vì: các loại dịch vụ khác trên mạng máy tính, mạng viễn thông theo quy định của pháp luật; bằng các loại dịch vụ khác trên mạng máy tính, mạng viễn thông theo quy định của Luật, nhằm giới hạn phạm vi, thẩm quyền quy định các loại hành vi này.