Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp (UBTP) của Quốc hội Nguyễn Thị Nga nhấn mạnh nội dung trên khi trình bày báo cáo thẩm tra dự án Luật Phòng, chống tham nhũng (sửa đổi), sáng 31/5, tại Kỳ họp thứ 5, Quốc hội khóa XIV.
Mọi cán bộ, công chức đều phải có nghĩa vụ kê khai tài sản, thu nhập lần đầu
Sáng 31/5, báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự án Luật Phòng, chống tham nhũng (PCTN) (sửa đổi), Tổng Thanh tra Chính phủ Lê Minh Khái cho biết: Dự thảo Luật quy định đối tượng kê khai tài sản, thu nhập bao gồm cả cán bộ, công chức; một số chức danh trong quân đội, công an và đơn vị sự nghiệp công lập, doanh nghiệp nhà nước hoặc cử giữ chức danh quản lý trong các doanh nghiệp có vốn nhà nước; các đại biểu Quốc hội, Hội đồng nhân dân các cấp; người ứng cử Đại biểu Quốc hội, đại biểu Hội đồng nhân dân.
Giải trình bổ sung về vấn đề này, Tổng Thanh tra cho biết: Việc mở rộng đối tượng có nghĩa vụ kê khai tài sản, thu nhập đối với mọi cán bộ, công chức và với viên chức giữ chức vụ tương đương Phó trưởng phòng trở lên khi lần đầu được tuyển dụng, bổ nhiệm vào làm việc tại cơ quan, tổ chức, đơn vị trong khu vực công là một bước đi cần thiết để hình thành đồng bộ hệ thống dữ liệu quốc gia về bản kê khai, qua đó giúp kiểm soát có hiệu quả những biến động về tài sản, thu nhập của họ khi thuộc diện phải kê khai hằng năm.
Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Nguyễn Thị Nga phát biểu tại Hội trường Quốc hội. (Ảnh: TL).
Thẩm tra báo cáo Dự án Luật, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp (UBTP) của Quốc hội Nguyễn Thị Nga cho biết: Đa số ý kiến UBTP tán thành với quy định của dự thảo Luật vì cho rằng, so với nhóm đối tượng giữ chức vụ từ giám đốc sở trở lên hoặc những cán bộ, công chức, viên chức khác làm việc ở một số vị trí công tác trong các lĩnh vực có nguy cơ tham nhũng cao cần phải kiểm soát chặt chẽ thì trước mắt, để phù hợp với thực tế và khả thi, nhóm đối tượng cán bộ, công chức còn lại chỉ cần kiểm soát tài sản, thu nhập ở mức độ đơn giản hơn, với mục đích chủ yếu nhằm tạo cơ sở dữ liệu để so sánh, đối chiếu khi tài sản, thu nhập của họ có biến động từ 300 triệu đồng trở lên trong 01 năm hoặc khi có tố cáo, có dấu hiệu về việc kê khai không trung thực. Đồng thời, so với luật hiện hành thì phương thức kê khai đã có sự thay đổi theo hướng thu hẹp đối tượng có nghĩa vụ kê khai hàng năm (chỉ bao gồm những người giữ các chức vụ cao hoặc làm việc ở những vị trí có nguy cơ tham nhũng cao), qua đó nhằm bảo đảm tập trung nguồn lực cho việc kiểm soát tài sản, thu nhập, tăng cường ý thức tuân thủ của người kê khai, bảo đảm tính khả thi và góp phần khắc phục được tính hình thức của việc kiểm soát tài sản, thu nhập như thời gian qua. Quy định này cũng là thể chế hóa quan điểm của Đảng được nêu trong Nghị quyết Trung ương 3 (khóa X) là “tiến tới tất cả cán bộ, công chức là đảng viên đều phải kê khai tài sản”.
Tuy nhiên, một số ý kiến đề nghị thu hẹp đối tượng có nghĩa vụ kê khai tài sản, thu nhập, tập trung vào những vị trí có nguy cơ tham nhũng cao. Việc mở rộng sẽ được thực hiện khi đã làm tốt công tác kiểm soát tài sản, thu nhập của nhóm đối tượng này và có đủ nguồn lực cho việc kiểm soát.
Xin ý kiến Quốc hội về phương án xử lý tài sản, thu nhập tăng thêm không giải trình hợp lý
Về xử lý tài sản, thu nhập kê khai không trung thực hoặc tài sản, thu nhập tăng thêm mà không được giải trình một cách hợp lý, Tổng Thanh tra Chính phủ Lê Minh Khái cho biết, dự thảo Luật đưa ra 2 phương án, cụ thể:
Phương án 1: Cơ quan, đơn vị kiểm soát tài sản, thu nhập yêu cầu cơ quan thuế thực hiện việc thu thuế thu nhập cá nhân. Đồng thời, dự thảo Luật sửa đổi Luật Thuế thu nhập cá nhân, quy định mức thuế suất 45% đối với thu nhập do người có nghĩa vụ kê khai đã kê khai không trung thực hoặc có tài sản, thu nhập tăng thêm mà không giải trình được một cách hợp lý về nguồn gốc theo quy định của Luật PCTN. Việc thu thuế không loại trừ việc xử lý trách nhiệm hình sự và tịch thu tài sản đối với người kê khai.
Phương án 2: Cơ quan, đơn vị kiểm soát tài sản, thu nhập yêu cầu cơ quan có thẩm quyền ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính với mức phạt tiền bằng 45% giá trị của phần tài sản, thu nhập chênh lệch hoặc tăng thêm không giải trình được một cách hợp lý về nguồn gốc.
Lý giải cho việc Chính phủ lựa chọn phương án 1, Tổng Thanh tra Lê Minh Khái cho biết, nhằm thể hiện thái độ mạnh mẽ của Nhà nước trong việc xử lý thu nhập, tài sản có nguồn gốc không rõ ràng khi cả người kê khai và cơ quan nhà nước có thẩm quyền đều không có đủ bằng chứng về căn cứ xác lập quyền sở hữu theo quy định của pháp luật. Đồng thời, thể hiện rõ tinh thần việc thu thuế không loại trừ trách nhiệm hình sự và tịch thu tài sản, thu nhập đối với người có nghĩa vụ kê khai, nếu như các cơ quan tiến hành tố tụng trong quá trình giải quyết một vụ án hình sự khác chứng minh được tài sản, thu nhập kê khai lớn hơn tài sản, thu nhập thực tế, tài sản, thu nhập tăng thêm không giải trình được một cách hợp lý về nguồn gốc là do phạm tội mà có, để tránh cách hiểu theo hướng hợp pháp hóa 55% giá trị còn lại của tài sản, thu nhập không có nguồn gốc rõ ràng.
Thẩm tra Dự án Luật, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Nguyễn Thị Nga khẳng định, để nâng cao hiệu quả công tác PCTN, phù hợp với xu thế chung của quốc tế, UBTP cho rằng, dự thảo Luật đã bổ sung quy định xử lý đối với loại tài sản, thu nhập này là cần thiết.
Về phương án xử lý tài sản, thu nhập không giải trình được một cách hợp lý về nguồn gốc, UBTP nhận thấy, đặc điểm xã hội nước ta là người dân (trong đó có cán bộ, công chức) có truyền thống tích lũy, tiết kiệm, tặng cho, thừa kế trong gia đình; tài sản của cán bộ, công chức được hình thành từ nhiều nguồn khác nhau (ngoài thu nhập từ lương thì nhiều người còn làm thêm để tăng thu nhập) và trong khi Nhà nước chưa kiểm soát được thu nhập của toàn xã hội, pháp luật hiện hành cũng chưa quy định buộc người dân phải chứng minh nguồn gốc hình thành số tiền để mua tài sản, nhất là những tài sản có giá trị lớn; chưa quy định đánh thuế đối với tài sản..., trong bối cảnh đó, việc xác định tính hợp lý của nguồn gốc tài sản nói chung là vấn đề rất phức tạp.
“Đây là lần đầu tiên chúng ta đặt vấn đề xử lý tài sản không giải trình được hợp lý về nguồn gốc và là vấn đề lớn, có liên quan đến quyền sở hữu tài sản là quyền cơ bản của công dân được Hiến định, nên việc xử lý theo phương án nào cần được cân nhắc rất thận trọng, có bước đi phù hợp để vừa đáp ứng yêu cầu PCTN, vừa bảo đảm quyền cơ bản của công dân”, Chủ nhiệm Lê Thị Nga nhấn mạnh.
Về phương án xử lý cụ thể, UBTP hiện cũng có hai loại ý kiến. Trong đó, về mức thuế, nhiều ý kiến của UBTP tán thành mức thuế suất 45% với những lý do như giải trình của Chính phủ; tuy nhiên, cũng có ý kiến đề nghị cân nhắc mức thuế suất cho phù hợp với các quy định của Luật Thuế thu nhập cá nhân.
Ý kiến khác cho rằng, nếu áp dụng theo phương án 2 thì cần sửa đổi Luật Xử lý vi phạm hành chính để bổ sung xử phạt hành chính trong lĩnh vực PCTN, đồng thời sửa đổi về thẩm quyền, mức phạt.
“Về mức phạt, UBTP đề nghị cân nhắc cho phù hợp. Do đây là vấn đề mới và phức tạp, quá trình thảo luận còn nhiều ý kiến khác nhau, UBTP xin ý kiến Quốc hội”, Chủ nhiệm Lê Thị Nga nói./.