Ảnh minh họa: Thế Dương
Nghiên cứu cho thấy trên thực tế, trung bình một hiệp định thương mại có bao gồm các điều khoản về lao động tăng giá trị thương mại lên 28%, so với mức tăng 26% của một hiệp định không có điều khoản lao động.
Báo cáo cũng chỉ ra rằng, các điều khoản về lao động hỗ trợ việc tiếp cận thị trường lao động, đặc biệt là đối với phụ nữ trong độ tuổi lao động. Các điều khoản về lao động ảnh hưởng tích cực tới tỷ lệ tham gia lực lượng lao động (giúp tăng tỷ lệ dân số cả nam và nữ trong độ tuổi lao động tham gia vào lực lượng lao động).
Đó là những kết quả chính trong báo cáo của ILO về Tăng trưởng và Công bằng với tựa đề "Đánh giá tác động của các điều khoản lao động trong các thỏa thuận thương mại và đầu tư". Báo cáo phân tích quá trình thiết kế, thực hiện và kết quả đạt được của những điều khoản về lao động trong các hiệp định thương mại.
Báo cáo nhấn mạnh sự gia tăng đáng kể về số lượng các hiệp định thương mại trên toàn thế giới. Trong năm 2014, gần 55% khối lượng xuất khẩu nằm trong khuôn khổ của các hiệp định thương mại song phương và đa phương. Trong khi đó con số này vào năm 1995 chỉ là 42%.
"Ngày càng nhiều các hiệp định thương mại mới có bao gồm các điều khoản về lao động", bà Marva Corley, chuyên gia kinh tế cao cấp của ILO và là tác giả chính của báo cáo cho biết.
"Cho đến tháng 12/2015, đã có 76 hiệp định thương mại (bao trùm 135 nền kinh tế) có bao gồm các điều khoản về lao động, và gần một nửa được hoàn tất sau năm 2008. Hơn 80% số hiệp định có hiệu lực từ 2013 có những điều khoản về lao động" bà nói.
Hiện nay, một phần tư giá trị thương mại của các hiệp định thương mại nằm trong phạm vi của những điều khoản trên. Đây là điều gần nhưng không tồn tại trước thời điểm giữa những năm 1990.
Nhìn từ bản chất của các điều khoản về lao động, các tác giả nhận thấy trong đại đa số các trường hợp, các hiệp định thương mại có bao gồm các điều khoản về lao động thường dựa trên cam kết không hạ thấp các tiêu chuẩn lao động hoặc đi ngược lại pháp luật lao động để tăng tính cạnh tranh. Đồng thời, các hiệp định này còn hướng tới đảm bảo pháp luật lao động quốc gia được thực thi hiệu quả và đồng nhất với các tiêu chuẩn lao động đã có sẵn. 72% số điều khoản lao động liên quan tới thương mại có tham chiếu đến các tiêu chuẩn của ILO.
Đối với Việt Nam, ILO cho rằng, trong số 16 hiệp định thương mại tự do Việt Nam có tham gia, Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) bao gồm một loạt các điều khoản rõ ràng liên quan đến lao động.
Tháng 2/2016, 12 quốc gia nằm trên vành đai Thái Bình Dương đã cùng ký kết để xác thực lời văn của TPP. Hiệp định này dự kiến sẽ có hiệu lực từ năm 2018, nếu mọi việc diễn ra suôn sẻ tại các nước thành viên.
TPP không tạo ra bất kỳ tiêu chuẩn lao động quốc tế mới nào, nhưng, đòi hỏi Việt Nam thông qua và duy trì trong luật pháp, quy định và thực hành những quyền được nêu trong Tuyên bố 1998 của ILO về Các Nguyên tắc và Quyền Cơ bản trong Lao động, bao gồm tự do liên kết, quyền tổ chức và thương lượng tập thể, xóa bỏ lao động cưỡng bức, lao động trẻ em và phân biệt đối xử tại nơi làm việc.
Hiệp định thương mại tự do EU – Việt Nam (EVFTA) vừa hoàn tất đàm phán trong tháng 12/2015 cũng bao gồm các điều khoản về lao động. Hiệp định này yêu cầu các bên thực thi hiệu quả các tiêu chuẩn lao động cơ bản của ILO và các Công ước của ILO đã ký kết, và yêu cầu các bên tham gia các Công ước cơ bản của ILO mà mỗi bên chưa tham gia./.