 |
Thứ trưởng Bộ Nội vụ Trương Hải Long phát biểu tại Hội thảo. Ảnh: T. Hằng |
Phát biểu đề dẫn Hội thảo, TS Trần Anh Tuấn, Ủy viên Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Chủ tịch Hiệp hội Khoa học hành chính Việt Nam, nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ cho biết: tại Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV, Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh ba điểm nghẽn lớn nhất hiện nay là: thể chế, hạ tầng và nhân lực. Thể chế là “điểm nghẽn của điểm nghẽn”, trong đó chất lượng xây dựng pháp luật chưa đáp ứng yêu cầu của thực tiễn; một số luật mới ban hành đã phải sửa đổi; các quy định chưa thật sự đồng bộ, còn chồng chéo; nhiều quy định còn gây khó khăn, cản trở việc thực thi, gây thất thoát, lãng phí các nguồn lực; chưa tạo môi trường thực sự thuận lợi để thu hút nguồn lực của các nhà đầu tư trong và ngoài nước.
Theo TS Trần Anh Tuấn, quá trình phát triển đất nước hiện nay, từ tư duy cho đến hoàn thiện thể chế vẫn chậm đổi mới, chưa phù hợp với yêu cầu, bối cảnh của đất nước, đang trở thành lực cản rất lớn, tạo nên các điểm nghẽn, kìm hãm sự phát triển. Điều này thể hiện rõ nhất trong lĩnh vực xây dựng pháp luật. Hệ thống pháp luật dù đã quan tâm tập trung xây dựng, hoàn thiện, nhưng còn phức tạp, thiếu ổn định, chất lượng thấp, tuổi thọ không cao; nhiều quy định chồng chéo, mâu thuẫn; tạo ra nhiều bẫy rủi ro về pháp lý, về chính sách, dễ bị hình sự hóa trong quá trình thực hiện. Cơ chế, chính sách trong hệ thống pháp luật chậm thay đổi đã làm phát sinh nhiều chính sách đặc thù để các địa phương phát triển.
Chủ tịch Hiệp hội Khoa học hành chính Việt Nam cũng chỉ ra các quy định của pháp luật về tổ chức bộ máy và chế độ công vụ, công chức có nhiều điểm nghẽn. Tổ chức bộ máy đã được sắp xếp theo hướng tinh gọn nhưng vẫn thiếu đồng bộ, tổng thể và toàn diện, còn cồng kềnh, chồng chéo, nhiều tầng nấc trung gian. Việc phân quyền, phân cấp giữa Chính phủ và chính quyền địa phương vẫn mang tính hình thức, nhiều quy trình thủ tục… Cơ cấu tổ chức Chính phủ dù được tinh gọn nhưng chưa thực sự là Chính phủ trong nền kinh tế thị trường.
 |
TS Trần Anh Tuấn, Chủ tịch Hiệp hội Khoa học hành chính Việt Nam, nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ phát biểu đề dẫn Hội thảo. Ảnh: T. Hằng |
Cho rằng, nguyên nhân những điểm nghẽn liên quan đến thể chế pháp luật chính là do tư duy, nhận thức chậm thay đổi phù hợp với yêu cầu thực tiễn, theo TS Trần Anh Tuấn, bước vào kỷ nguyên mới, tư duy cũng phải “vươn mình”, phải thay đổi để xây dựng các “chủ thuyết” phát triển trong từng ngành, từng lĩnh vực, nhất là lĩnh vực xây dựng pháp luật, theo đúng chủ trương của Đảng.
Thay đổi tư duy, điều đầu tiên phải loại bỏ hết các dấu ấn tư duy kế hoạch hóa tập trung trước đây để chuyển sang tư duy thị trường, tư duy hoàn thiện nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Để tháo gỡ các điểm nghẽn của thể chế cần chú ý xây dựng nền công vụ, coi yếu tố con người là trung tâm, là gốc rễ.
Nhìn từ góc độ lập pháp, TS Nguyễn Sĩ Dũng, nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội nhấn mạnh, phải có kỹ thuật lập pháp tốt, quy trình lập pháp tốt, công nghệ làm luật hiện đại. Hoạch định, theo đuổi chính sách lập pháp là việc của Chính phủ. Chính phủ phải có quyền bảo vệ chính sách lập pháp của mình đến tận cùng, Quốc hội không thông qua nghĩa là Quốc hội bất tín nhiệm Chính phủ, chứ không phải là Quốc hội sinh ra một chính sách mới để Chính phủ phải thi hành. Quan niệm như vậy thì hệ thống pháp luật không thể tốt được. TS Nguyễn Sĩ Dũng khẳng định và tán thành với quan điểm sửa Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật là “Chính phủ theo dự luật đến cùng”.
Theo TS Nguyễn Sĩ Dũng, mỗi ngày, Thủ tướng Chính phủ cũng chỉ có 24 tiếng đồng hồ, tất cả mọi công việc của đất nước dồn lên cho Thủ tướng thì không tắc mới là chuyện lạ. Vì vậy, phải phân cấp, phân quyền theo một mô hình triệt để, đó là mô hình bổ trợ. Cái gì địa phương làm được thì phân hết cho địa phương, đã phân cho địa phương là địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm.
 |
Các đại biểu tham dự Hội thảo khoa học “Điểm nghẽn thể chế và các giải pháp đột phá để phát triển”. |
Phát biểu tại Hội thảo, nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Phan Trung Lý nhấn mạnh “điểm nghẽn lớn nhất hiện nay là tư duy làm ra thể chế”, do đó, trước hết tư duy làm luật phải làm rõ thẩm quyền và phạm vi của lập pháp là cái gì, thẩm quyền của Quốc hội làm gì, Chính phủ làm gì.
Trong phân cấp, phân quyền "không nên coi chính quyền địa phương là cánh tay vươn dài của Trung ương”. Chính quyền địa phương là thực thể sống động như Tổng Bí thư Tô Lâm nói “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”. Như vậy, chính quyền địa phương tự chủ cao hơn.
Theo nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Phan Trung Lý, luật chỉ quy định về phân quyền và nguyên tắc phân cấp, còn nghị định sẽ quy định phân cấp cụ thể./.
Nhật Nam