Hướng đi nào trong chuyển đổi năng lượng và phát triển kinh tế xanh của Việt Nam?
Sáng 23/10, tại Hà Nội, Văn phòng Dịch vụ Dự án Liên Hợp Quốc (UNOPS) thông qua Đối tác Chuyển dịch năng lượng Đông Nam Á (ETP) phối hợp với Vụ Tài chính – Kinh tế ngành (Bộ Tài chính) tổ chức Hội thảo Chính sách ưu tiên phát triển hạ tầng năng lượng bền vững.
Ông Lê Việt Anh, Phó Vụ trưởng Vụ Tài chính – Kinh tế ngành phát biểu khai mạc Hội thảo
Chuyển đổi xanh và phát triển bền vững là định hướng chiến lược
Hội thảo có sự tham dự của đại diện: Bộ Tài chính, Bộ Công Thương, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, Viện Hàn lâm Khoa học và Xã hội Việt Nam; đại diện các tổ chức quốc tế (UNDP, GIZ, AFD, Quỹ Châu Á, Đại sứ quán Đan Mạch,…); các chuyên gia đầu ngành trong lĩnh vực tài chính, kinh tế, năng lượng; cùng hơn 100 đại biểu tham dự theo hình thức trực tiếp và trực tuyến từ các Bộ, ngành, tổ chức nghề nghiệp, viện nghiên cứu, trường đại học, chuyên gia, doanh nghiệp.
Phát biểu khai mạc Hội thảo, ông Lê Tuấn Anh, Phó Vụ trưởng Vụ Tài chính – Kinh tế ngành (Bộ Tài chính) nhấn mạnh, Bộ Tài chính luôn xác định chuyển đổi xanh và phát triển bền vững là định hướng chiến lược trong hoạch định và kế hoạch thực thi chính sách. Bộ Tài chính cũng đặc biệt coi trọng công tác hợp tác quốc tế xem đây là chìa khóa mở rộng nguồn lực, chia sẻ kinh nghiệm và thúc đẩy sáng kiến mới trong quá trình chuyển dịch năng lượng.
“Sự đồng hành của UNOPS và các đối tác phát triển có ý nghĩa hết sức quan trọng, chúng ta đã và đang cùng nhau xây dựng nền tảng hợp tác bền chặt không chỉ trong lĩnh vực tài chính khí hậu mà còn trong quản trị năng lượng, cải cách chính sách và phát triển công bằng. Đây chính là nền tảng để Việt Nam tiến bước vững chắc, hướng tới nền kinh tế xanh, hùng cường và thịnh vượng.”- Ông Lê Tuấn Anh đánh giá.
TS. Nguyễn Ngọc Thủy, Đại diện Văn phòng dịch vụ Dự án Liên hợp quốc (UNOPS),
Chương trình Đối tác chuyển dịch Năng lượng Đông Nam Á (ETP)
Hội thảo được kỳ vọng không chỉ là dịp tổng kết các kết quả nổi bật trong khuôn khổ hợp tác giữa Bộ Tài chính và UNOPS/ETP mà còn là diễn đàn trao đổi đa chiều về các ưu tiên chính sách và giải pháp tài chính để phát triển hạ tầng năng lượng bền vững, góp phần thực hiện các cam kết khí hậu quốc gia của Việt Nam. Bên cạnh chia sẻ kinh nghiệm, Hội thảo còn mở ra nhiều hướng đi mới, cơ hội hợp tác mới, góp phần thúc đẩy quá trình chuyển đổi năng lượng và phát triển kinh tế xanh của Việt Nam.
TS. Nguyễn Ngọc Thủy, Đại diện Văn phòng dịch vụ Dự án Liên hợp quốc (UNOPS), Chương trình Đối tác chuyển dịch Năng lượng Đông Nam Á (ETP) cho biết, Hội thảo nằm trong khuôn khổ chương trình phối hợp giữa ETP/UNOPS và Vụ Tài chính – Kinh tế ngành (Bộ Tài chính), tập trung vào nghiên cứu, đưa ra các khuyến nghị liên quan đến cơ chế ưu tiên, ưu đãi cho phát triển năng lượng bền vững. Chương trình đã được thực hiện được hơn 1 năm. Trong quá trình thực hiện chương trình luôn nhận được sự hỗ trợ, tham vấn của các Bộ, ban ngành của Việt Nam trong đó có Bộ Tài chính, các tổ chức quốc tế, chuyên gia…
Cập nhật thông tin về đầu tư cho lĩnh vực năng lượng, TS. Nguyễn Ngọc Thủy cho biết, theo báo cáo của Tổ chức Năng lượng quốc tế, hiện tại, đầu tư vào ngành năng lượng trên toàn thế giới có thể sẽ lên tới 3,3 nghìn tỉ USD trong năm 2025, trong đó, 2,2 nghìn tỉ USD tập trung vào năng lượng sạch và năng lượng xanh, đặc biệt là năng lượng tái tạo, hệ thống pin lưu trữ năng lượng hay lưới điện. Tuy nhiên, hầu như các nguồn đầu tư này đến từ các nước như Trung Quốc, Liên minh Châu Âu, còn tại Việt Nam hoặc các nước có nền kinh tế mới nổi thì đang có những khó khăn nhất định về huy động vốn.
Về các cơ chế ưu tiên, ưu đãi cho phát triển năng lượng, theo kinh nghiệm quốc tế thì cơ chế cần thiết nhất là ưu đãi tài chính xanh và giải được bài toán làm thế nào để giảm rủi ro, giảm vốn đầu tư ban đầu.
Nỗ lực chung tay triển khai các quyết sách về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia
Tại Hội thảo, các đại biểu tham dự đã chia sẻ những góc nhìn đa chiều về quá trình chuyển dịch năng lượng, chính sách kinh tế vĩ mô của Việt Nam, kinh nghiệm quốc tế và bài học khuyến nghị cho Việt Nam về nội dung này.
Ông Nguyễn Anh Tuấn, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký, Hiệp hội Năng lượng Việt Nam
Chia sẻ góc nhìn về tài chính cho quá trình chuyển dịch năng lượng và các chính sách kinh tế vĩ mô sự chuyển dịch năng lượng và chính sách kinh tế vĩ mô, ông Nguyễn Mạnh Sơn, Vụ Tài chính – Kinh tế ngành cho biết, hiện nay, nền kinh tế Việt Nam đang được cơ cấu lại gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng theo hướng tăng trưởng xanh gắn với phát triển bền vững. Cơ cấu kinh tế có sự chuyển biến tích cực. Ngành công nghiệp năng lượng tăng trưởng ổn định và bền vững. Tỷ trọng năng lượng tái tạo gồm điện gió, điện mặt trời, điện sinh khối đã tăng gấp 3 lần, từ 4,9% năm 2020 lên 15% năm 2025, thể hiện nỗ lực mạnh mẽ trong chuyển dịch sang nguồn năng lượng xanh. Diện tích các khu công nghiệp được mở rộng, tạo nền tảng quan trọng cho phát triển công nghiệp và năng lượng sạch.
Cùng với đó, Việt Nam đã và đang triển khai quá trình cải cách sâu rộng, hướng tới mục tiêu phát triển bền vững, tăng trưởng xanh và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Đây là bước đi chiến lược, thể hiện quyết tâm của Đảng, Nhà nước trong việc đưa đất nước ta trở thành nền kinh tế năng động, hiện đại, tự chủ cao trong chuỗi giá trị toàn cầu. Để định hướng cho quá trình này, Bộ Chính trị đã xác định “bộ tứ trụ cột” phát triển trọng tâm trong thời gian tới. Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh và Chiến lược quốc gia về Năng lượng đều được cập nhật để phù hợp với cam kết Net Zero vào năm 2050 mà Thủ tướng Chính phủ đã công bố tại COP26.
Để đẩy nhanh tiến độ chuyển đổi xanh và giảm phát thải, Việt Nam đang tập trung nguồn lực vào bốn lĩnh vực trọng tâm có tính nền tảng cho tăng trưởng bền vững. Một là, ưu tiên xây dựng các cơ chế tài chính linh hoạt, hiệu quả, tạo điều kiện cho ngành công nghiệp trong nước phát triển và thúc đẩy chuyển giao công nghệ từ các đối tác quốc tế. Mục tiêu là hình thành những chuỗi giá trị công nghiệp xanh, nơi mà doanh nghiệp Việt Nam có thể tham gia sâu hơn vào mạng lưới sản xuất toàn cầu. Hai là, lồng ghép các mục tiêu tăng trưởng xanh và phát thải thấp vào các chính sách tài khóa, công nghiệp và đầu tư, nhằm bảo đảm phát triển kinh tế luôn gắn với trách nhiệm môi trường. Ba là, đa dạng hóa các nguồn vốn thông qua ngân hàng thương mại, trái phiếu xanh và dòng vốn FDI xanh, khuyến khích khu vực tư nhân tham gia mạnh mẽ hơn vào quá trình đầu tư năng lượng sạch và hạ tầng bền vững. Bốn là, coi nguồn nhân lực chất lượng cao là trung tâm của quá trình chuyển đổi, Chính phủ Việt Nam đang xây dựng các mối liên kết chặt chẽ giữa doanh nghiệp, trường đại học, viện nghiên cứu nhằm đào tạo thế hệ lao động mới, có kỹ năng phù hợp với nền kinh tế các-bon thấp và công nghệ xanh.
Đại diện Vụ Tài chính – Kinh tế ngành cũng thẳng thắn nhìn nhận, dù đạt nhiều tiến bộ trong quá trình tái cơ cấu nền kinh tế và thúc đẩy tăng trưởng xanh song Việt Nam cũng vẫn đang phải đối mặt với một số nút thắt cấu trúc, cản trở tốc độ phát triển bền vững và quá trình chuyển đổi năng lượng (thể chế, nguồn nhân lực chất lượng cao, cơ sở hạ tầng, nguồn vốn), đòi hỏi cách tiếp cận đồng bộ, tích hợp.
Các đại biểu tham dự Hội thảo
Ông Nguyễn Anh Tuấn, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Năng lượng Việt Nam cho biết, trong thời gian qua, Chính phủ, các Bộ ngành đã nỗ lực chung tay triển khai các quyết sách của Nghị quyết 70-NQ/TW về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, tháo gỡ vướng mắc cho ngành năng lượng. Nhiều văn bản đã được ban hành như: Luật Điện lực (sửa đổi), Quy hoạch tổng thể năng lượng quốc gia, Quy hoạch điện VIII (2023) và Điều chỉnh Quy hoạch điện VIII (2025); các Nghị định, Thông tư về phát triển năng lượng tái tạo, hướng dẫn trần giá điện cho nguồn điện gió, điện mặt trời, thủy điện tích năng,…Nhờ đó, hạ tầng năng lượng đã được nâng cấp, đồng bộ, từng bước hiện đại. Nhiều phân ngành năng lượng đã và đang ứng dụng khoa học công nghệ, chuyển đổi số mạnh mẽ…
Tuy nhiên, trong bối cảnh nhiều thách thức (mục tiêu lớn trong phát triển kinh tế xã hội trong kỷ nguyên vươn mình; nhu cầu năng lượng/điện tiếp tục tăng nhanh; an ninh năng lượng suy giảm, môi trường biến đổi, thiên tai, ngập lụt, triều cường dâng; các dự án năng lượng lớn còn chậm; hạ tầng năng lượng còn thiếu, chưa đồng bộ; hiệu quả, tiết kiệm năng lượng còn thấp; mục tiêu giảm phát thải ròng bằng không còn nhiều thách thức,…) đòi hỏi cần có sự phối hợp chặt chẽ, đồng bộ hơn giữa các bên liên quan. Trong đó, cần sớm tháo gỡ điểm nghẽn về giá cả và thị trường năng lượng/điện lực, phản ánh đầy đủ, minh bạch chi phí, cung cầu được thực hiện thông qua thị trường cạnh tranh; an sinh xã hội được tách bạch khỏi hoạt động sản xuất kinh doanh. Ngành Năng lượng Việt Nam có thể học hỏi các bài học tốt từ quốc tế, đóng góp nỗ lực chung toàn cầu về giảm phát thải và thích ứng với biến đổi khí hậu.
Cân bằng mục tiêu tăng trưởng và mục tiêu giảm phát thải CO2
Đề cập đến lĩnh vực điện, GS.TS Nguyễn Văn Phú, Đại diện nhóm tư vấn EconomiX, Trường Đại học Paris Nanterre cho rằng, để vừa tăng trưởng kinh tế vừa giảm phát thải CO2, ngoài các chính sách về điện (công suất lắp đặt và giá điện), có thể áp dụng thêm giải pháp như đổi mới sáng tạo, nâng cao năng suất, phát triển khu vực tư nhân để hỗ trợ tăng trưởng. Cần đảm bảo quy hoạch, giám sát và minh bạch dữ liệu các dự án năng lượng để nâng cao hiệu quả đầu tư. Đầu tư đào tạo nguồn nhân lực và chuyển dịch lao động công bằng trong ngành năng lượng tái tạo. Cần thúc đẩy thực hiện Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 (Quy hoạch điện 8) sửa đổi, không thể trì hoãn...
Chia sẻ góc nhìn của doanh nghiệp, ông John Rokhold, Trưởng nhóm công tác Điện và Năng lượng, Diễn đàn doanh nghiệp Việt Nam cho rằng, Việt Nam đang bước vào giai đoạn mới của quá trình chuyển dịch năng lượng – từ xây dựng chính sách sang triển khai thực thi. Nghị quyết 70 về an ninh năng lượng và Nghị quyết 57 về khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đang song hành để định hình một nền kinh tế xanh hơn, thông minh hơn, cạnh tranh hơn. Hai Nghị quyết này thể hiện rõ quyết tâm chính trị và sự đồng thuận ngày càng lớn của Chính phủ và cộng đồng doanh nghiệp.
Khuyến nghị liên quan đến phát triển năng lượng điện, vị này cho rằng, một hệ thống điện sạch, linh hoạt và vận hành liên tục là nền tảng cho trí tuệ nhân tạo, dữ liệu và sản xuất công nghệ cao. Cần mở khóa, thúc đẩy đầu tư phát triển năng lượng điện, có giải pháp để khu vực tư nhân tham gia nhiều hơn thông qua mô hình đối tác công - tư.
Chia sẻ kinh nghiệm của một số nước (Đức, Nhật Bản, Pháp, Tây Ban Nha, Anh) về khung chính sách điều hướng vốn đầu tư liên quan đến năng lượng điện, ông Nguyễn Anh Dũng, chuyên gia chuyển dịch năng lượng - Quỹ Châu Á cho rằng, dù áp dụng phương pháp tính giá nào cũng cần phải có sự quản lý để hài hòa lợi ích giữa nhà nước - nhà đầu tư - ngân hàng và người tiêu dùng cuối cùng.
Những trao đổi đa chiều của các đại biểu tại Hội thảo cho thấy, nền kinh tế Việt Nam đang bước vào giai đoạn phát triển mới, đòi hỏi chuyển đổi mô hình tăng trưởng mạnh mẽ gắn kết chặt chẽ giữa ổn định kinh tế vĩ mô, phát triển xanh và ứng phó hiệu quả với biến đổi khí hậu. Trong bối cảnh đó, chuyển dịch năng lượng không chỉ là yêu cầu tất yếu để đảm bảo an ninh năng lượng và giảm phát thải mà còn là động lực quan trọng để thúc đẩy đổi mới sáng tạo, nâng cao năng lực cạnh tranh, thu hút đầu tư chất lượng cao. Chuyển dịch năng lượng không chỉ là vấn đề kỹ thuật hay công nghệ mà là một quá trình kinh tế - xã hội toàn diện, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa Nhà nước, Doanh nghiệp, Cộng đồng quốc tế. Đây là một hành trình không hề dễ dàng, để thành công, Việt Nam cần tiếp tục củng cố khung chính sách tài chính bền vững, thu hút hiệu quả nguồn vốn tư nhân, bảo đảm yếu tố công bằng và bao trùm. Sự hợp tác trong khuôn khổ thể chế quốc gia và cộng đồng quốc tế sẽ giúp Việt Nam tiến nhanh hơn trên con đường chuyển đổi xanh, phát triển bao trùm và bền vững.
HP
