Cần tiếp tục thực hiện mạnh mẽ nhiệm vụ cải cách tư pháp

(ĐCSVN) - Cải cách tư pháp (CCTP) đồng bộ với cải cách kinh tế và cải cách hành chính sẽ góp phần thúc đẩy và tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế. 

Đồng chí Lê Thị Thu Ba - Ủy viên Trung ương Đảng, Phó trưởng Ban Thường trực Ban Chỉ đạo CCTP Trung ương khẳng định khi trao đổi với phóng viên Báo điện tử Đảng Cộng sản về  giải pháp thúc đẩy thực hiện nhiệm vụ cải cách tư pháp trong thời gian tới.

Đ/c Lê Thị Thu Ba: Nghị quyết số 49- NQ/TW, ngày 02-6-2005 của Bộ Chính trị khoá IX về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 ban hành đến nay đã hơn 9 năm, quá trình thực hiện đã đạt được những kết quả quan trọng nhưng cũng còn nhiều nhiệm vụ chưa được thực hiện theo đúng lộ trình đề ra. Nguyên nhân có nhiều, trong đó có việc phải chờ sửa đổi, bổ sung Hiến pháp năm 1992, hoàn thiện các chính sách, pháp luật có liên quan. Đến nay Hiến pháp năm 2013 đã được ban hành, trong thời gian tới nhiều luật, bộ luật có liên quan đến tổ chức và hoạt động của các cơ quan tư pháp sẽ được Quốc hội lần lượt xem xét thông qua. Đây là cơ hội tốt để thể chế hoá và thực hiện trên thực tế các chủ trương, nhiệm vụ cải cách tư pháp được Nghị quyết 49-NQ/TW đề ra.

Trước yêu cầu "đẩy mạnh việc xây dựng và hoàn thiện nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa" do Nghị quyết Đại hội Đại biểu lần thứ XI của Đảng đề ra thì cải cách tư pháp có thể được xem là một trong 3 trụ cột quan trọng của quá trình này, là nhân tố góp phần tạo môi trường ổn định, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế. Chủ trương cải cách tư pháp đã được Đảng ta đề ra từ rất sớm (từ Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VII và từ đó đến nay đã có nhiều Nghị quyết chuyên đề về cải cách tư pháp của Ban Chấp hành Trung ương, của Bộ Chính trị và Nghị quyết Đại hội Đảng các khóa VII, VIII, IX, X, XI) cùng với cải cách bộ máy nhà nước và cải cách thể chế kinh tế, nhiệm vụ cải cách tư pháp nay mới có cơ hội để đẩy mạnh việc thực hiện.

Quá trình triển khai thực hiện Chiến lược cải cách tư pháp đã có nhiều ý kiến khác nhau và gần đây (trước khi tổng kết 8 năm việc thực hiện Chiến lược cải cách tư pháp) có một số ý kiến cho rằng các chủ trương được đề ra tại Nghị quyết 49-NQ/TW không còn phù hợp, không khả thi. Vì vậy, Bộ Chính trị khoá XI đã chỉ đạo tổng kết toàn diện, sâu sắc việc thực hiện Nghị quyết và trên cơ sở tổng kết Bộ Chính trị đã xem xét đánh giá ban hành kết luận (Kết luận số 92-KL/TW, ngày 12-3-2014) trong đó nêu rõ: Nghị quyết 49-NQ/TW của Bộ Chính trị khoá IX về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 về cơ bản là đúng đắn. Các cấp uỷ, tổ chức Đảng cần phát huy những kết quả đã đạt được, khắc phục những hạn chế, vướng mắc, tiếp tục thực hiện mục tiêu, quan điểm, phương hướng cải cách tư pháp nêu trong Nghị quyết 49-NQ/TW vẫn còn phù hợp. Kết luận của Bộ Chính trị một lần nữa khẳng định mục tiêu, phương hướng nhiệm vụ của Nghị quyết 49-NQ/TW về Chiến lược Cải cách tư pháp cơ bản vẫn còn nguyên giá trị, làm cơ sở cho việc tiếp tục đẩy mạnh việc triển khai thực hiện giai đoạn từ nay đến năm 2020. Việc tổng kết 8 năm thực hiện Nghị quyết số 49-NQ/TW, Bộ Chính trị ban hành Kết luận 92-KL/TW và với việc quán triệt, triển khai mạnh mẽ của các ngành, các cấp đã giúp cho cán bộ, đảng viên thống nhất hơn về nhận thức, quyết tâm hơn về chính trị trong việc thực hiện các chủ trương, nhiệm vụ cải cách tư pháp.

Cải cách tư pháp được tiếp tục thực hiện mạnh mẽ sẽ mở ra triển vọng mới cho việc kiện toàn và phát triển tổ chức bộ máy các cơ quan tư pháp, bổ trợ tư pháp và nâng cao chất lượng hoạt động tư pháp, từng bước khắc phục những hạn chế, bất cập của các cơ quan tư pháp hiện nay, nâng cao năng lực của đội ngũ cán bộ tư pháp, nhất là cán bộ có chức danh tư pháp; hoàn thiện các chính sách, pháp luật và tổ chức bộ máy các cơ quan tư pháp…góp phần giữ gìn an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, bảo vệ quyền con người, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, bảo vệ Nhà nước và bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa. Cải cách tư pháp đồng bộ với cải cách kinh tế và cải cách hành chính sẽ góp phần thúc đẩy và tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế.

PV: Tiếp tục thực hiện nhiệm vụ cải cách tư pháp được đặt ra như một yêu cầu cấp bách, vậy trong nhiệm vụ lần này đâu là khâu đột phá để đáp ứng yêu cầu trên, thưa đồng chí?

Đ/c Lê Thị Thu Ba: Khâu đột phá trong cải cách tư pháp theo tôi là đổi mới mô hình tố tụng theo hướng kế thừa những yếu tố hợp lý của mô hình tố tụng thẩm vấn kết hợp với các yếu tố tiến bộ của mô hình tố tụng tranh tụng để tạo ra một mô hình tố tụng phù hợp với yêu cầu của nước ta (mô hình kết hợp này hiện nay nhiều quốc gia đang thực hiện). Mô hình tố tụng mới sẽ khắc phục được những hạn chế của mô hình tố tụng hiện nay, tạo điều kiện cho hoạt động điều tra, truy tố, xét xử được minh bạch, khách quan, dân chủ, công bằng, thực hiện được yêu cầu tôn trọng và bảo vệ quyền con người, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức và cá nhân hiệu quả hơn. Mô hình tố tụng mới đặt ra yêu cầu hoàn thiện đội ngũ cán bộ tư pháp, luật sư và bổ trợ tư pháp, nâng cao năng lực chuyên môn, cả về kiến thức và kỹ năng nghề nghiệp, nâng cao phẩm chất chính trị và đạo đức nghề nghiệp. Từ việc đổi mới mô hình tố tụng đòi hỏi đội ngũ cán bộ tư pháp từ điều tra viên, kiểm sát viên đến thẩm phán và luật sư cũng phải thay đổi cách nghĩ, cách làm, đồng thời cũng tạo điều kiện để các cơ quan tư pháp có thể kiểm soát lẫn nhau tốt hơn, hạn chế được những sai sót, tiêu cực trong quá trình tố tụng.

PV: Thực tế cho thấy việc thực hiện một số nhiệm vụ cải cách tư pháp và hoạt động tư pháp vẫn còn chậm, chưa theo đúng lộ trình của Chiến lược cải cách tư pháp. Để chủ trương và nhiệm vụ này đi vào cuộc sống, kịp thời và phát huy hiệu quả, theo đồng chí cần có các giải pháp cụ thể nào?

Đ/c Lê Thị Thu Ba: Các giải pháp thì có nhiều, ở đây tôi xin nêu một số giải pháp chủ yếu:

Báo cáo tổng kết 8 năm thực hiện Nghị quyết 49-NQ/TW đã chỉ rõ một trong những hạn chế việc thực hiện Chiến lược cải cách tư pháp là nhận thức của cán bộ, đảng viên trong một số cơ quan, tổ chức về mục đích, yêu cầu và trách nhiệm triển khai thực hiện chiến lược cải cách tư pháp chưa thực sự đầy đủ, nhất quán; chưa thể hiện quyết tâm cao trong quá trình thực hiện các nhiệm vụ cải cách tư pháp tại cơ quan, tổ chức mình. Vì vậy, giải pháp trước tiên là tăng cường công tác thông tin tuyên truyền, quán triệt sâu rộng các chủ trương, nhiệm vụ cải cách tư pháp được Đảng ta đề ra từ Đại hội lần thứ VII đến nay, mà tập trung nhất là Nghị quyết số 49-NQ/TW của Bộ Chính trị về Chiến lược Cải cách tư pháp đến năm 2020 để tạo sự thống nhất về nhận thức, nâng cao quyết tâm chính trị cho cán bộ, đảng viên trong các cấp ủy, tổ chức đảng và các cơ quan tư pháp về trách nhiệm thực hiện các nhiệm vụ cải cách tư pháp, từ đó mới thống nhất hành động để thực hiện có hiệu quả chủ trương này.

Trong Nhà nước pháp quyền, việc hoàn thiện hệ thống pháp luật phải đi trước một bước nhằm thể chế hóa đầy đủ, kịp thời và đúng định hướng của Đảng về cải cách tư pháp và các quy định của Hiến pháp năm 2013 liên quan đến tổ chức và hoạt động tư pháp. Khẩn trương sửa đổi, bổ sung các luật về tổ chức tòa án nhân dân, tổ chức viện kiểm sát nhân dân; các luật nội dung như Bộ luật hình sự, Bộ luật dân sự; các luật về tố tụng tư pháp, thi hành án, luật sư, công chứng, giám định tư pháp…; xây dựng các luật mới như Luật tổ chức cơ quan điều tra hình sự, Luật tạm giữ, tạm giam... đảm bảo theo đúng chương trình, kế hoạch đã đề ra.

Hoàn thiện cơ chế và tăng cường năng lực giám sát của các cơ quan dân cử và phát huy quyền làm chủ của nhân dân đối với các cơ quan tư pháp. Nâng cao vai trò và trách nhiệm Uỷ ban Tư pháp của Quốc hội, Hội đồng nhân dân cấp tỉnh, vai trò của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức đoàn thể nhân dân trong giám sát hoạt động tư pháp, vai trò của các phương tiện thông tin đại chúng.

Cần tăng cường kinh phí đầu tư cơ sở vật chất, phương tiện hoạt động cho tòa án và các cơ quan tư pháp, các tổ chức bổ trợ tư pháp; có chính sách, chế độ tiền lương phù hợp với lao động của mỗi chức danh để thu hút người có tâm huyết, có đức, tài về làm việc ở các cơ quan tư pháp; phát triển ứng dụng công nghệ thông tin để có một nền tư pháp hiện đại như mục tiêu của Chiến lược cải cách tư pháp đã đề ra.

Cần đổi mới và hoàn thiện cơ chế lãnh đạo của Đảng đối với tổ chức và hoạt động tư pháp. Bảo đảm sự lãnh đạo chặt chẽ đối với các cơ quan tư pháp về chính trị, tổ chức và cán bộ; khắc phục tình trạng cấp uỷ đảng buông lỏng lãnh đạo hoặc can thiệp không đúng vào hoạt động tư pháp; kiện toàn tổ chức đảng trong các cơ quan tư pháp phù hợp với tổ chức hệ thống các cơ quan tư pháp theo mô hình mới.

PV: Để tăng cường hơn nữa sự thống nhất về nhận thức của các cấp uỷ, tổ chức đảng và sự hiểu biết của người dân, tổ chức đối với chủ trương, nhiệm vụ cải cách tư pháp và hoạt động của các cơ quan tư pháp, theo đồng chí các cơ quan báo chí, trong đó có Báo điện tử Đảng cộng sản Việt Nam cần tập trung vào nội dung gì?

Đ/c Lê Thị Thu Ba: Trước hết, tôi rất hoan nghênh các cơ quan thông tấn, báo chí, phát thanh, truyền hình và các phương tiện truyền thông khác (trong đó có Báo Điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam) đã thường xuyên quan tâm phản ánh đưa tin về công tác tư pháp và cải cách tư pháp. Thông qua hoạt động đưa tin chính xác, kịp thời các hoạt động tư pháp và cải cách tư pháp đã góp phần nâng cao nhận thức của cán bộ, đảng viên về các chủ trương, đường lối của Đảng về cải cách tư pháp, giúp cho nhân dân hiểu biết hơn về hoạt động tư pháp. Tuy nhiên, như đã nêu ở phần đầu, cải cách tư pháp vẫn đang ở giai đoạn khó khăn và là cơ hội để đẩy mạnh cải cách tư pháp nên cần phải nỗ lực hơn nữa. Vì vậy, Ban Chỉ đạo cải cách tư pháp Trung ương đã ban hành Kế hoạch số 38-KH/CCTP, ngày 15-8-2014 về đẩy mạnh công tác thông tin, tuyên truyền về chủ trương, nhiệm vụ cải cách tư pháp và hoạt động tư pháp.

Theo đó, các cơ quan thông tấn, báo chí cần tập trung thông tin, tuyên truyền các nội dung:

- Về sự cần thiết, ý nghĩa, mục đích của chủ trương cải cách tư pháp do Đảng ta đề ra. Vị trí, vai trò của cải cách tư pháp trong sự nghiệp đổi mới toàn diện đất nước, phát triển kinh tế, xã hội, hội nhập quốc tế và xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

- Về nội dung, ý nghĩa của từng nhiệm vụ cải cách tư pháp đối với đời sống chính trị, pháp lý, xã hội của đất nước (trên cơ sở 8 nhóm nhiệm vụ cải cách tư pháp nêu trong Nghị quyết 49-NQ/TW và đã có điều chỉnh theo Kết luận số 92-KL/TW của Bộ Chính trị).

- Về kết quả thực hiện cải cách tư pháp từ khi có chủ trương, đường lối của Đảng về cải cách tư pháp, trọng tâm là kết quả 08 năm thực hiện Nghị quyết số 49-NQ/TW của Bộ Chính trị và các văn kiện khác của Đảng về cải cách tư pháp, chú ý đến những lợi ích mà cải cách tư pháp mang lại cho xã hội, cho người dân.

- Về phương hướng, nhiệm vụ cải cách tư pháp từ nay đến năm 2020, được nêu trong Báo cáo số 35-BC/CCTP ngày 12-3-2014 của Ban Chỉ đạo cải cách tư pháp Trung ương về tổng kết 8 năm thực hiện Nghị quyết số 49-NQ/TW của Bộ Chính trị đã được Bộ Chính trị thông qua (theo Kết luận số 92-KL/TW ngày 12-3-2014 của Bộ Chính trị về việc tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 49-NQ/TW của Bộ Chính trị khóa IX).

- Về những quy định mới của Hiến pháp năm 2013 thể chế hóa chủ trương cải cách tư pháp như: xác định tòa án nhân dân là cơ quan thực hiện quyền tư pháp; các nguyên tắc hiến định về nhiệm vụ của Tòa án nhân dân, Viện Kiểm sát nhân dân, về nguyên tắc xét xử độc lập; nguyên tắc tranh tụng trong xét xử; bảo đảm quyền bào chữa của bị can, bị cáo, quyền bảo vệ lợi ích hợp phán của đương sự…

- Đưa tin để tuyên truyền, giáo dục pháp luật về những phiên tòa tranh tụng mẫu mực, những vụ án lớn, các vụ án điển hình về các lĩnh vực hình sự, dân sự, kinh tế, lao động, hành chính được phép đưa tin.

PV: Xin trân trọng cảm ơn đồng chí!