 |
| Ảnh minh họa |
Các quy định về nhà đầu tư mua trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) hiện đang có sự thay đổi căn bản so với khung pháp lý hiện hành với 5 điểm mới nổi bật như: phân định rõ về nhà đầu tư giữa TPDN phát hành riêng lẻ và TPDN phát hành ra công chúng, rõ tổ chức có trách nhiệm xác định tư cách nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp, mở rộng phạm vi nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp...
Cùng với sự phát triển của nền kinh tế, từ năm 2017 trở lại đây thị trường trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) phát triển nhanh để đáp ứng yêu cầu huy động vốn phát triển sản xuất kinh doanh của mọi loại hình doanh nghiệp. Khung pháp lý về phát hành TPDN liên tục được đổi mới, hoàn thiện để phù hợp với từng giai đoạn phát triển của thị trường, hướng tới mục tiêu phát triển thị trường TPDN theo hướng ngày càng công khai, minh bạch, bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư.
Trong các năm 2019, 2020 Quốc hội ban hành Luật Chứng khoán năm 2019 và Luật Doanh nghiệp năm 2020 tạo dựng khung pháp lý đồng bộ để phát triển thị trường chứng khoán, thị trường trái phiếu doanh nghiệp. Triển khai Luật Chứng khoán và Luật Doanh nghiệp, Bộ Tài chính đã trình Chính phủ ban hành 03 Nghị định quy định về chào bán và giao dịch TPDN riêng lẻ, chào bán TPDN phát hành ra công chúng và Nghị định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực chứng khoán để tạo khung pháp lý đồng bộ, thống nhất về TPDN bao gồm: Nghị định số 153/2020/NĐ-CP ngày 31/12/2020 của Chính phủ quy định về chào bán và giao dịch TPDN riêng lẻ, chào bán TPDN ra thị trường quốc tế; Nghị định số 155/2020/NĐ-CP ngày 31/12/2020 của Chính phủ hướng dẫn chi tiết thi hành một số điều của Luật Chứng khoán (bao gồm nội dung về phát hành ra công chúng) và Nghị định số 156/2020/NĐ-CP ngày 31/12/2020 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực chứng khoán và thị trường chứng khoán.
Theo đó, khung pháp lý mới về phát hành TPDN tiếp tục tăng cường tính công khai, minh bạch và tạo điều kiện cho các doanh nghiệp huy động vốn thông qua phát hành trái phiếu. Trong đó, quy định về nhà đầu tư mua TPDN có sự thay đổi căn bản so với khung pháp lý hiện hành. Cụ thể:
Một là, nâng cao tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm của nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp khi mua TPDN riêng lẻ.
Theo quy định mới tại Nghị định số 153/2020/NĐ-CP, nhà đầu tư mua trái phiếu có trách nhiệm tự đánh giá, tự chịu trách nhiệm về quyết định đầu tư của mình và tự chịu các rủi ro phát sinh trong việc đầu tư, giao dịch trái phiếu; Nhà nước không đảm bảo việc doanh nghiệp phát hành trái phiếu thanh toán đầy đủ, đúng hạn lãi, gốc trái phiếu khi đến hạn và các quyền khác cho nhà đầu tư mua trái phiếu. Do vậy, nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp cần phải am hiểu quy định của pháp luật, tìm hiểu đầy đủ các thông tin để tự chịu trách nhiệm về quyết định đầu tư và sẵn sàng chấp nhận rủi ro khi mua trái phiếu phát hành riêng lẻ.
Đặc biệt, cần lưu ý khi mua TPDN của doanh nghiệp là công ty thành viên, công ty con, công ty có liên quan của các Tập đoàn/Tổng công ty lớn, nhà đầu tư phải tìm hiểu đầy đủ thông tin về các bên có liên quan và mô hình tổ chức của doanh nghiệp phát hành trong Tập đoàn/Tổng công ty; cần nắm rõ về tình hình tài chính, tình hình sản xuất kinh doanh, nghĩa vụ nợ của chính doanh nghiệp phát hành trái phiếu; không mua trái phiếu chỉ vì danh tiếng, uy tín của Tập đoàn/Tổng công ty. Quy định mới về nhà đầu tư TPDN riêng lẻ sẽ nâng cao tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm của nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp khi tham gia vào thị trường TPDN.
Hai là, phân định rõ về nhà đầu tư giữa TPDN phát hành riêng lẻ và TPDN phát hành ra công chúng.
TPDN phát hành ra công chúng được chào bán rộng rãi cho mọi loại hình nhà đầu tư và được UBCKNN cấp phép chào bán; TPDN phát hành riêng lẻ chỉ được bán cho nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp.
Cụ thể, Luật Chứng khoán năm 2019 (Điều 31), Luật Doanh nghiệp năm 2020 (Điều 128) và Nghị định số 153 quy định về nhà đầu tư mua TPDN riêng lẻ như sau: đối với trái phiếu không chuyển đổi, không kèm theo chứng quyền, nhà đầu tư mua và giao dịch trái phiếu là nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp; đối với trái phiếu chuyển đổi, trái phiếu kèm theo chứng quyền, nhà đầu tư mua và giao dịch trái phiếu là nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp và dưới 100 nhà đầu tư chiến lược.
Việc phân định rõ nhà đầu tư mua và giao dịch TPDN riêng lẻ với nhà đầu tư mua và giao dịch TPDN chào bán ra công chúng nhằm bảo vệ các nhà đầu tư cá nhân nhỏ, lẻ (nhà đầu tư cá nhân nhỏ, lẻ không được phép mua TPDN riêng lẻ, chỉ được phép mua TPDN chào bán ra công chúng) vì trái phiếu riêng lẻ rủi ro hơn so với trái phiếu chào bán ra công chúng.
Ba là, mở rộng phạm vi nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp
Theo quy định tại Luật Chứng khoán năm 2019 (Điều 11) nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp là nhà đầu tư có năng lực tài chính hoặc có trình độ chuyên môn về chứng khoán bao gồm cả nhà đầu tư tổ chức và nhà đầu tư cá nhân.
Cụ thể: ngân hàng thương mại, chi nhánh ngân hàng nước ngoài, công ty tài chính, tổ chức kinh doanh bảo hiểm, công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ đầu tư chứng khoán, công ty đầu tư chứng khoán, quỹ đầu tư chứng khoán, tổ chức tài chính quốc tế, quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách, tổ chức tài chính nhà nước được mua chứng khoán theo quy định của pháp luật có liên quan; công ty có vốn điều lệ đã góp đạt trên 100 tỷ đồng hoặc tổ chức niêm yết, tổ chức đăng ký giao dịch; người có chứng chỉ hành nghề chứng khoán; cá nhân nắm giữ danh mục chứng khoán niêm yết, đăng ký giao dịch có giá trị tối thiểu là 02 tỷ đồng; cá nhân có thu nhập chịu thuế năm gần nhất tối thiểu là 01 tỷ đồng.
Bốn là, quy định rõ tổ chức có trách nhiệm xác định tư cách nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp, cách thức xác định nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp và trách nhiệm của các tổ chức xác định tư cách nhà đầu tư.
Tổ chức có trách nhiệm xác định nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp và các tài liệu sử dụng để xác định tư cách nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp thực hiện theo quy định tại Nghị định số 155/2020/NĐ-CP hướng dẫn thi hành Luật Chứng khoán (Điều 4, Điều 5).
Cụ thể: Tổ chức phát hành, công ty quản lý quỹ đầu tư chứng khoán có trách nhiệm xác định tư cách nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp tham gia mua chứng khoán khi thực hiện chào bán chứng khoán riêng lẻ hoặc ủy quyền cho công ty chứng khoán thực hiện việc xác định. Đối với chứng khoán phát hành riêng lẻ được giao dịch tập trung trên hệ thống giao dịch của Sở GDCK, công ty chứng khoán nơi nhà đầu tư thực hiện giao dịch mua chứng khoán có trách nhiệm xác định tư cách nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp trước khi thực hiện giao dịch. Đối với chứng khoán phát hành riêng lẻ chưa được giao dịch tập trung, tổ chức đăng ký, lưu ký có trách nhiệm xác định tư cách nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp trước khi thực hiện chuyển quyền sở hữu.
Về hồ sơ xác nhận nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp đối với các tổ chức bao gồm: Quyết định chấp thuận niêm yết, đăng ký giao dịch đối với tổ chức niêm yết, tổ chức đăng ký giao dịch đối với tổ chức niêm yết, tổ chức đăng ký giao dịch hoặc Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp hoặc giấy tờ tương đương khác; báo cáo tài chính năm được kiểm toán hoặc báo cáo tài chính bán niên được soát xét đối với các tổ chức khác không phải tổ chức niêm yết, tổ chức đăng ký giao dịch.
Đối với cá nhân, hồ sơ gồm: Chứng minh nhân dân hoặc căn cước công dân hoặc hộ chiếu còn giá trị sử dụng; Chứng chỉ hành nghề chứng khoán còn hiệu lực, hoặc Xác nhận của các công ty chứng khoán nơi nhà đầu tư mở tài khoản giao dịch chứng khoán về giá trị thị trường của các danh mục đầu tư tại thời điểm xác định tư cách nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp, hoặc Hồ sơ khai thuế đã nộp cho cơ quan thuế hoặc chứng từ khấu trừ thuế của tổ chức, cá nhân chi trả trong năm gần nhất trước thời điểm xác định tư cách là nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp.
Năm là, quy định rõ về các hành vi và chế tài xử phạt đối với các hành vi vi phạm liên quan đến lựa chọn và cung cấp dịch vụ về nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp
Căn cứ quy định tại Nghị định số 153, Nghị định số 155 về trách nhiệm của các tổ chức xác định tư cách nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp và thực hiện chuyển nhượng TPDN phát hành riêng lẻ giữa các nhà đầu tư, tại Nghị định số 156/2020/NĐ-CP ngày 31/12/2020 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực chứng khoán và thị trường chứng khoán đã bổ sung các hành vi và chế tài xử phạt đối với các vi phạm về lựa chọn nhà đầu tư tham gia mua TPDN riêng lẻ không đúng đối tượng theo quy định. Theo đó, các tổ chức có trách nhiệm xác định tư cách nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp phải tuân thủ đúng quy định của pháp luật, trường hợp có sai phạm sẽ bị xử phạt theo quy định của pháp luật.
Có thể thấy các quy định mới về TPDN riêng lẻ tại Nghị định số 153/2020/NĐ-CP đã nâng cao tính tự chịu trách nhiệm của nhà đầu tư mua trái phiếu đồng thời nâng cao tính công khai, minh bạch trong hoạt động phát hành TPDN của doanh nghiệp và tăng cường quản lý giám sát đối với phát hành TPDN; thúc đẩy phát triển đồng bộ cả thị trường sơ cấp và thứ cấp TPDN. Cùng với các quy định mới về chào bán TPDN ra công chúng tại Nghị định số 155/2020/NĐ-CP và các văn bản hướng dẫn, khung khổ pháp lý mới về phát hành TPDN sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp huy động vốn và hướng tới phát triển thị trường TPDN Việt Nam theo hướng công khai, minh bạch và an toàn, giảm thiểu rủi ro cho nhà đầu tư khi tham gia vào thị trường TPDN.