Kỹ thuật cao điều trị bệnh đục thủy tinh thể

Một ca phẫu thuật phaco được thực hiện tại Bệnh viện Mắt Hà Nội - Đồng Nai. Ảnh: Hạnh Dung

ThS-BS Trần Ngọc Hưng, Phó Giám đốc Bệnh viện Mắt Hà Nội - Đồng Nai (phường Tam Hiệp, tỉnh Đồng Nai) cho biết: Thủy tinh thể vốn là thấu kính trong suốt, giúp ánh sáng truyền qua và hội tụ chính xác lên võng mạc. Qua thời gian, do quá trình lão hóa hoặc các yếu tố bệnh lý, cấu trúc này mất dần độ trong suốt, khiến ánh sáng bị cản trở, thị lực giảm dần rồi dẫn đến mù lòa nếu không được điều trị kịp thời.

Nhận biết sớm để tránh biến chứng

ThS-BS Trần Ngọc Hưng, Phó Giám đốc Bệnh viện Mắt Hà Nội - Đồng Nai.

● Thưa bác sĩ, những triệu chứng điển hình của đục thủy tinh thể là gì?

- Dấu hiệu đầu tiên và phổ biến nhất là nhìn mờ tăng dần. Ngoài ra, người bệnh có thể gặp tình trạng nhìn lóa, chói, đặc biệt khi ra ngoài trời sáng; nhìn đôi hoặc nhìn hình ảnh méo mó mà dân gian hay gọi là “nhìn gà hóa cuốc”. Những biểu hiện này tiến triển chậm nhưng sẽ nặng dần theo thời gian.

Về nguyên nhân, trước hết là do lão hóa tự nhiên. Sự xuất hiện các gốc tự do làm protein trong thủy tinh thể bị biến tính và đông vón. Hầu hết mọi người đều trải qua giai đoạn này khi lớn tuổi. Ngoài ra, còn có đục thủy tinh thể bẩm sinh, có thể do di truyền hoặc do người mẹ mắc các bệnh virus khi mang thai. Tiếp đến là do chấn thương mắt; viêm màng bồ đào tái phát; bệnh toàn thân như: đái tháo đường, gout hoặc do lạm dụng thuốc chứa steroid, nhất là thuốc nhỏ mắt mua tự do. Đây là nguyên nhân rất thường gặp ở người trẻ hiện nay.

● Không điều trị đục thủy tinh thể kịp thời có thể dẫn đến hậu quả gì, thưa bác sĩ?

- Điều nguy hiểm nhất là mù lòa. Nhưng không chỉ dừng ở việc mất thị lực, khi thủy tinh thể đục nặng, ánh sáng không thể vào được võng mạc khiến chức năng võng mạc giảm dần, giống như cơ bắp ít vận động sẽ bị teo. Nếu để lâu, kể cả sau phẫu thuật thì thị lực cũng không thể phục hồi tối đa. Ngoài ra, bệnh nhân có thể gặp nhược thị làm giảm khả năng lao động, tăng nguy cơ té ngã ở người lớn tuổi.

● Hiện nay, phẫu thuật phaco được xem là kỹ thuật hiện đại nhất để điều trị đục thủy tinh thể. Bác sĩ có thể giải thích rõ hơn về kỹ thuật này?

- Phaco sử dụng sóng siêu âm năng lượng cao để tán nhuyễn thủy tinh thể đục và hút ra ngoài qua đường mổ rất nhỏ, chỉ vài mm. Sau đó, bác sĩ đặt vào mắt bệnh nhân thủy tinh thể nhân tạo (IOL) để thay thế chức năng của thủy tinh thể tự nhiên. Đây là phương pháp đã trở thành chuẩn mực trên toàn thế giới nhờ độ an toàn và hiệu quả cao.

Ưu điểm nổi bật của phaco là đường mổ nhỏ, không chảy máu, không cần khâu, không gây mê, chỉ cần gây tê bằng thuốc nhỏ mắt, ít đau, thời gian mổ ngắn (từ 3-5 phút); phục hồi nhanh, bệnh nhân có thể nhìn sáng rõ từ ngày hôm sau. Bệnh nhân có nhiều lựa chọn thủy tinh thể nhân tạo, từ đơn tiêu cự đến đa tiêu cự, chống tia UV, hạn chế chói lóa… Cùng với sự phát triển của vật liệu IOL, ngày nay bệnh nhân thậm chí có thể nhìn tốt ở cả 3 khoảng cách: gần, trung gian và xa.

Bác sĩ Trần Ngọc Hưng khuyến cáo người dân hãy khám mắt định kỳ, đặc biệt với người trên 40 tuổi hoặc người có bệnh nền như đái tháo đường. Hạn chế sử dụng thuốc lá, rượu, bia; hạn chế stress, làm việc quá nhiều với ánh sáng mạnh để phòng các bệnh về mắt. Đồng thời điều trị triệt để các bệnh lý về mắt như viêm màng bồ đào, tránh tự ý dùng thuốc nhỏ mắt chứa steroid. Và cuối cùng, hãy lựa chọn thời điểm phẫu thuật đúng lúc để đạt kết quả tốt nhất.

Lưu ý trước, trong, sau mổ

● Trước khi phẫu thuật, bệnh nhân cần chuẩn bị những gì?

- Người bệnh chỉ cần khám định kỳ để bác sĩ xác định thời điểm phẫu thuật thích hợp. Vào ngày mổ, bệnh nhân sẽ được làm xét nghiệm, vệ sinh mắt, giãn đồng tử. Các bước chuẩn bị chỉ mất khoảng 1-2 giờ trước khi đưa vào phòng mổ.

● Còn sau phẫu thuật, người bệnh phải kiêng cữ ra sao, thưa bác sĩ?

- Hậu phẫu phaco rất nhẹ nhàng. Bệnh nhân chỉ cần nhỏ thuốc theo đơn của bác sĩ, giữ mắt sạch, tránh bụi bặm, tránh vận động mạnh vài ngày đầu và tái khám đúng lịch. Thông thường, chỉ sau 24 giờ, thị lực đã cải thiện rõ rệt và bệnh nhân có thể sinh hoạt bình thường.

● Trong và sau mổ phaco có thể xảy ra những biến chứng gì?

- Mọi can thiệp y khoa đều tiềm ẩn nguy cơ, nhưng với phaco hiện đại, tỷ lệ biến chứng rất thấp. Các biến chứng chủ yếu là nhẹ, ví dụ xuất huyết kết mạc ở bệnh nhân dùng thuốc chống đông. Tại Bệnh viện Mắt Hà Nội - Đồng Nai, đa số ca mổ diễn ra thuận lợi và bệnh nhân hồi phục tốt. Điều quan trọng là phẫu thuật đúng thời điểm. Nếu thủy tinh thể quá rắn, quá đục, việc tán nhuyễn sẽ khó khăn hơn và nguy cơ biến chứng sẽ tăng.

Ngày nay, các kỹ thuật hiện đại như: thủy tinh thể đa tiêu cự, phaco bằng laser hay ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong cá nhân hóa tính toán IOL, phân tích dữ liệu mắt… đã góp phần nâng cao độ chính xác của phẫu thuật và cải thiện chất lượng thị lực sau mổ. Đây là xu hướng của ngành nhãn khoa toàn cầu và cũng là những công nghệ đang dần được áp dụng tại Việt Nam.

● Trân trọng cảm ơn bác sĩ!

Hạnh Dung (thực hiện)