Cấp bách sửa thuế thu nhập cá nhân

Những bất cập này không chỉ làm giảm tính công bằng của hệ thống thuế mà còn ảnh hưởng tới niềm tin của người nộp thuế, đặt ra yêu cầu cấp bách phải sửa đổi theo hướng minh bạch, hiện đại và công bằng hơn.

Biểu thuế lỗi thời

Luật Thuế thu nhập cá nhân số 04/2007/QH12, có hiệu lực từ ngày 1/1/2009 và được sửa đổi, bổ sung bởi Luật số 26/2012/QH13, đang áp dụng biểu thuế lũy tiến gồm 7 bậc, thuế suất từ 5% đến 35%.

Từ khi ban hành đến nay, biểu thuế này mới chỉ được điều chỉnh mức giảm trừ gia cảnh một lần vào năm 2020 theo Nghị quyết 954/2020/UBTVQH14 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, với mức 11 triệu đồng/tháng cho người nộp thuế và 4,4 triệu đồng/tháng cho mỗi người phụ thuộc.

Đây là con số được xác định trước khi giá cả "leo thang" mạnh như hiện nay, đặc biệt ở các đô thị lớn như Hà Nội, Hải Phòng hay thành phố Hồ Chí Minh, nơi chi phí nhà ở, giáo dục, y tế, đi lại… đều tăng đáng kể, buộc nhiều gia đình dù thu nhập trung bình cũng phải cắt giảm chi tiêu thiết yếu.

Việc duy trì biểu thuế nhiều bậc với khoảng cách thu nhập hẹp giữa các bậc khiến hiện tượng “nhảy bậc” xảy ra thường xuyên. Chỉ cần thu nhập tăng nhẹ là phần thu nhập vượt ngưỡng bị áp thuế suất cao hơn, khiến tổng thuế phải nộp tăng nhanh hơn mức tăng thu nhập. Chẳng hạn, người có thu nhập chịu thuế 18 triệu đồng/tháng sau giảm trừ hiện ở bậc 3 với thuế suất 15%, nhưng nếu tăng thêm 1 triệu đồng, phần thu nhập vượt ngưỡng sẽ bị tính thuế ở bậc 4 với mức 20%, làm tổng số thuế phải nộp tăng rõ rệt.

“Chỉ cần lương tăng một chút là tôi đã bị chuyển sang bậc thuế cao hơn. Mức giảm trừ gia cảnh hiện nay không đủ để bù đắp chi phí sinh hoạt, nhất là khi giá mọi thứ đều tăng. So với những người kinh doanh nhỏ mà tôi quen, sự chênh lệch về cách tính thuế càng rõ”, chị Nguyễn Thị Hạnh, nhân viên văn phòng tại phường Hải Dương chia sẻ.

Một bất cập lớn khác là sự chênh lệch nghĩa vụ thuế giữa người làm công ăn lương và hộ kinh doanh. Năm 2024, thuế thu nhập cá nhân đóng góp gần 10% tổng thu ngân sách nhà nước. Trong khi hơn 3,6 triệu hộ kinh doanh trên cả nước, bao gồm cả nhóm có doanh thu cao, chỉ đóng góp chưa đầy 2% tổng thu ngân sách, tính cả thuế thu nhập cá nhân và thuế giá trị gia tăng.

Sự khác biệt này chủ yếu xuất phát từ cách tính thuế và cơ chế quản lý: Người làm công ăn lương nộp thuế trên thu nhập thực tế và phải quyết toán cuối năm, số thuế phải nộp rõ ràng và đầy đủ.

Với hộ kinh doanh, phần lớn nộp thuế khoán dựa trên doanh thu ước tính, không kê khai chi tiết từng giao dịch, nên có thể kê khai thấp hơn thực tế. Công tác quản lý thuế với khu vực này còn hạn chế, chưa tận dụng hết công nghệ số để giám sát dòng tiền. Bất cập này khiến nhiều người nộp thuế, đặc biệt là lao động hưởng lương, thấy chưa công bằng.

Cơ hội sửa đổi

Trước những bất cập kéo dài, Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi) được đưa vào chương trình xây dựng luật, dự kiến trình và thông qua tại kỳ họp Quốc hội vào tháng 10/2025 tới đây.

Bộ Tài chính đã công bố dự thảo để lấy ý kiến rộng rãi từ tháng 7/2025, trong đó tập trung vào các nội dung quan trọng như xác định lại thu nhập chịu thuế, mở rộng và chuẩn hóa các khoản miễn giảm, điều chỉnh chính sách đối với cá nhân kinh doanh, tăng mức giảm trừ gia cảnh và rút gọn biểu thuế.

Một trong những đề xuất then chốt là giảm số bậc thuế từ 7 xuống 5, giữ nguyên mức thuế suất thấp nhất 5% và cao nhất 35%, nhưng nới rộng khoảng thu nhập của từng bậc để hạn chế tình trạng “nhảy bậc”, giảm áp lực thuế cho người có thu nhập trung bình và đơn giản hóa thủ tục kê khai, quyết toán.

Với thu nhập từ bất động sản, dự thảo đưa ra phương án áp thuế suất theo thời gian nắm giữ. Hiểu một cách đơn giản, một người chuyển nhượng bất động sản khi chưa đủ 2 năm nắm giữ sẽ chịu mức thuế suất 10%, thời gian nắm giữ từ 2 đến dưới 5 năm là 6%, từ 5 đến dưới 10 năm là 4%, từ 10 năm trở lên hoặc bất động sản thừa kế là 2%. Cách tính này khuyến khích giao dịch dài hạn, giảm đầu cơ và phản ánh đúng bản chất đầu tư.

Về giảm trừ gia cảnh, phương án đề xuất nâng lên 15,5 triệu đồng/tháng cho người nộp thuế và 6,2 triệu đồng/tháng cho mỗi người phụ thuộc, dự kiến áp dụng từ kỳ tính thuế 2026. Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng cần nghiên cứu thêm để bảo đảm phù hợp với chi phí sống thực tế và nên điều chỉnh định kỳ theo chỉ số giá tiêu dùng hoặc mức lương tối thiểu.

Cùng với việc sửa đổi luật, công tác quản lý thuế cũng đang được đẩy mạnh trong bối cảnh kinh tế số. Nghị định 70/2025/NĐ-CP, có hiệu lực từ 1/6/2025, sửa đổi 40/61 điều của Nghị định 123/2020/NĐ-CP về hóa đơn, chứng từ, đã mở đường cho việc triển khai hóa đơn điện tử và máy tính tiền kết nối trực tiếp dữ liệu với cơ quan thuế.

Theo báo cáo của Tổng cục Thuế, tính đến giữa tháng 7/2025, cả nước có gần 253 nghìn cơ sở kinh doanh, trong đó hơn 110 nghìn hộ kinh doanh đã đăng ký sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền. Đây là công cụ quan trọng giúp thu đúng, thu đủ với nhóm kinh doanh cá thể, góp phần thu hẹp khoảng cách nghĩa vụ thuế với nhóm làm công ăn lương.

Việc sửa đổi Luật Thuế thu nhập cá nhân lần này không chỉ khắc phục những bất cập kỹ thuật tồn tại nhiều năm, mà còn hướng tới xây dựng hệ thống thuế công bằng, minh bạch, hiện đại, hài hòa lợi ích giữa Nhà nước và người nộp thuế. Nếu được thông qua và áp dụng đồng bộ với các biện pháp quản lý, luật mới sẽ giúp ổn định nguồn thu ngân sách, khuyến khích sản xuất, kinh doanh và củng cố niềm tin xã hội vào tính công bằng của hệ thống thuế.