Chuyến thăm Việt Nam của Thủ tướng Australia Anthony Albanese từ ngày 3 - 4/6/2023 đã tiếp tục góp phần củng cố tin cậy chính trị, thúc đẩy hợp tác nhiều mặt như chính trị - ngoại giao, quốc phòng - an ninh, kinh tế, đầu tư, lao động, giáo dục, công nghệ, biến đổi khí hậu, giao lưu nhân dân…, tạo nhiều dấu ấn và là tiềm năng thúc đẩy quan hệ hợp tác Việt Nam - Australia lên tầm cao mới nhân kỷ niệm 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam - Australia (1973 - 2023).
Dấu ấn nổi bật 50 năm quan hệ Việt Nam - Australia
Sau Hiệp định Paris năm 1973, Australia là một trong số những quốc gia phương Tây đầu tiên thiết lập quan hệ ngoại giao với Việt Nam. Trong suốt 50 năm qua, quan hệ Việt Nam - Australia từng bước phát triển mạnh mẽ, đi vào chiều sâu, bền vững và thiết thực bằng việc gia tăng lòng tin chiến lược, chia sẻ lợi ích trong một trật tự quốc tế dựa trên luật pháp quốc tế, quan hệ kinh tế ngày càng phát triển và giao lưu nhân dân bền chặt. Những dấu ấn nổi bật trong quan hệ ngoại giao giữa hai nước là xung lực hướng tới mục tiêu nâng cấp quan hệ lên đối tác chiến lược toàn diện.
 |
| Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tiếp Thủ tướng Australia Anthony Albanese thăm chính thức Việt Nam chiều 4/6. (Ảnh: cand.com.vn) |
Hợp tác trong lĩnh vực chính trị giữa hai nước thể hiện mức độ tin cậy ngày càng cao theo khuôn khổ đối tác toàn diện và đối tác chiến lược. Hai nước không chỉ tôn trọng “độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của nhau” mà còn tôn trọng “hệ thống chính trị của nhau”. Việt Nam và Australia đã thiết lập và duy trì trên 20 cơ chế hợp tác song phương, trong đó có các cơ chế quan trọng như: Họp thường niên hai Thủ tướng, hai Bộ trưởng Ngoại giao, hai Bộ trưởng Quốc phòng và Hội nghị đối tác kinh tế và các hợp tác giữa các địa phương để tăng cường hợp tác chính trị trong các vấn đề đối ngoại và khu vực; Hội nghị thường niên hai Thủ tướng lần thứ 2 (trực tuyến, tháng 1/2021); Điện đàm giữa Thủ tướng Phạm Minh Chính và Thủ tướng Australia Anthony Albanese tháng 10/2022; Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao Việt Nam - Australia lần thứ 4 (tháng 9/2022); Hội nghị Bộ trưởng Đối tác kinh tế Việt Nam - Australia lần thứ 3 (tháng 4/2023)… Duy trì thường xuyên nhiều chuyến thăm và tiếp xúc tại các diễn đàn quốc tế và khu vực: Cuộc gặp, tiếp xúc giữa Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng với Toàn quyền và Thủ tướng Australia tại Lễ nhậm chức Nhà Vua Anh (tháng 5/2023); giữa Thủ tướng Phạm Minh Chính và Thủ tướng Anthony Albanese bên lề Hội nghị Cấp cao ASEAN 41 (Campuchia, tháng 11/2022) và tại Hội nghị thượng đỉnh G7 mở rộng (Nhật Bản, tháng 5/2023)... Các văn kiện hợp tác giữa hai nước, nhất là Chương trình hành động đối tác chiến lược Việt Nam - Australia giai đoạn 2020 - 2023 được triển khai đạt nhiều kết quả thiết thực. Thông qua các chuyến thăm và tiếp xúc của lãnh đạo cấp cao, sự tin cậy chính trị giữa hai nước được tăng cường, tạo đà cho các lĩnh vực hợp tác khác phát triển mạnh mẽ.
Hợp tác kinh tế và thương mại là lĩnh vực ưu tiên trong phát triển quan hệ giữa Việt Nam và Australia. Sau khi thiết lập quan hệ đối tác chiến lược, hợp tác thương mại và đầu tư song phương đã phát triển mạnh mẽ. Hai nước đặt mục tiêu sớm trở thành một trong 10 đối tác thương mại hàng đầu của nhau và mục tiêu này đã trở thành hiện thực bất chấp ảnh hưởng của đại dịch COVID-19 và suy thoái kinh tế toàn cầu. Năm 2022, kim ngạch thương mại hai chiều đạt gần 15,7 tỷ USD, tăng 26,7% so với năm 2021; Quý I/2023, kim ngạch thương mại song phương đạt 3,41 tỷ USD, đưa Australia trở thành đối tác thương mại lớn thứ 7 của Việt Nam và Việt Nam trở thành đối tác thương mại lớn thứ 10 của Australia. Trong đó, kim ngạch xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam sang Australia đạt 5,6 tỷ USD, tăng 26,2%; nhập khẩu hàng hóa từ Australia đạt 10,1 tỷ USD, tăng 27,3%. Các nhóm hàng xuất khẩu chính của Việt Nam sang Australia gồm điện thoại các loại và linh kiện, đạt gần 765 triệu USD, tăng 12,5%; máy móc, thiết bị, dụng cụ, phụ tùng khác 564,6 triệu USD, tăng 62%; máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện 522 triệu USD, tăng 7,4%; thủy sản 365 triệu USD, tăng 37%; hàng dệt, may đạt 446 triệu USD, tăng 27%… Việt Nam nhập nhiều nguyên, nhiên vật liệu đầu vào phục vụ sản xuất như than các loại, lúa mì, bông các loại, phế liệu sắt thép, sắt thép các loại..., đặc biệt là than đá. Australia đã mở cửa cho quả vải, xoài, thanh long, nhãn, tôm đông lạnh của Việt Nam. Việt Nam đang thúc đẩy Australia cho phép nhập khẩu chanh leo, chôm chôm, vú sữa, dừa tươi, sầu riêng, tôm tươi nguyên con. Australia thúc đẩy Việt Nam mở cửa nhập khẩu thịt hươu, thịt kangaroo, mật ong, quả đào và xuân đào. Tính đến hết tháng 2/2023, Australia có 590 dự án đầu tư tại Việt Nam với tổng số vốn đạt khoảng 2 tỷ USD. Trong khi đó, Việt Nam đầu tư sang Australia 88 dự án với tổng vốn đầu tư là 592,3 triệu USD. Trong lĩnh vực nông nghiệp, thủy sản và lâm sản lần đầu tiên vượt mốc ấn tượng 6 tỷ đô la Australia vào năm 2022, đã tăng hơn gấp đôi trong hai năm qua.
Việt Nam và Australia cùng tham gia nhiều khuôn khổ hợp tác kinh tế, trong đó có Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP). Hiệp định này đang bổ trợ mạnh mẽ cho quan hệ thương mại và đầu tư giữa hai nước. Ngoài ra, Việt Nam và Australia là thành viên của một số hiệp định thương mại tự do, điển hình là Hiệp định đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP). Mối quan hệ thương mại, đầu tư giữa Việt Nam và Australia phát triển mạnh mẽ, đặc biệt hai nước đang triển khai Chiến lược tăng cường hợp tác kinh tế Australia - Việt Nam. Chính phủ Australia xây dựng Chiến lược kinh tế Đông Nam Á đến năm 2040, coi Việt Nam là một trung tâm trong chiến lược này.
Hợp tác quốc phòng - an ninh là một điểm sáng, tiếp tục nâng lên tầm cao mới. Hai bên duy trì thường xuyên trao đổi đoàn, hợp tác phòng, chống tội phạm, quản lý xuất, nhập cảnh, chống di cư bất hợp pháp, trao đổi thông tin, kinh nghiệm, đào tạo tiếng Anh... Các hoạt động giao lưu quốc phòng giữa Việt Nam và Australia diễn ra dưới nhiều hình thức, đạt nhiều kết quả tích cực, nhất là trên các lĩnh vực: Tiếp xúc cấp cao giữa lãnh đạo Bộ Quốc phòng hai nước; hợp tác đào tạo; quân y; trao đổi kỹ năng chống khủng bố; an ninh biển; khắc phục hậu quả chiến tranh; gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc; tích cực ủng hộ lẫn nhau tại các cơ chế, diễn đàn hợp tác quốc phòng đa phương khu vực và quốc tế, nhất là trong khuôn khổ Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng các nước ASEAN mở rộng (ADMM+). Hai bên đã phối hợp chặt chẽ, triển khai hiệu quả Bản ghi nhớ về hợp tác quốc phòng ký năm 2010, Bản ghi nhớ về hợp tác đào tạo gìn giữ hòa bình và rà phá bom mìn vào năm 2016 và Tuyên bố Tầm nhìn chung về thúc đẩy hợp tác quốc phòng ký năm 2018 và chuẩn bị ký Thỏa thuận đối tác Gìn giữ hòa bình năm 2023. Sự hợp tác, hỗ trợ hiệu quả của Australia trong lĩnh vực gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc, đặc biệt là việc vận chuyển Bệnh viện dã chiến cấp 2 sang Phái bộ Liên hợp quốc tại Nam Sudan là sự giúp đỡ thật sự ý nghĩa, trên tinh thần hợp tác hữu nghị, sẵn sàng tương trợ lẫn nhau, đồng thời là minh chứng trách nhiệm của mỗi bên đối với các vấn đề chung của quốc tế. Quan hệ hợp tác quốc phòng Việt Nam - Australia còn nhiều tiềm năng phát triển.
Hợp tác giáo dục đã phát triển nhanh chóng và sâu rộng. Australia là một trong những thị trường giáo dục nước ngoài thu hút nhiều sinh viên Việt Nam nhất. Việt Nam hiện đang là thị trường lớn thứ 5 trong lĩnh vực giáo dục quốc tế tại Australia với 31.000 sinh viên và nghiên cứu sinh theo học tại Australia và hơn 8.000 người Việt theo học bằng cấp của Australia tại Việt Nam. Tính đến tháng 3/2023, có 45 chương trình liên kết, đào tạo liên thông (trong đó có 37 chương trình liên kết đào tạo đang hoạt động), 200 văn kiện hợp tác, nghiên cứu chung giữa các cơ sở đào tạo của hai nước. Tháng 10/2021, hai nước đã ký thỏa thuận bổ sung Chương trình Phát triển Nguồn nhân lực Việt Nam - Australia giai đoạn 2021 - 2025, trị giá 50,1 triệu AUD. Hơn 80.000 cựu sinh viên Việt Nam đã tốt nghiệp tại các cơ sở giáo dục Australia hiện đang làm việc tại Việt Nam. Ở chiều ngược lại, Việt Nam cũng trở thành điểm đến ngày càng phổ biến của sinh viên Australia tham gia các khóa học ngắn hạn và trao đổi sinh viên theo chương trình “Kế hoạch Colombo mới”.
Trong vòng 50 năm kể từ khi thiết lập quan hệ ngoại giao, tổng ODA mà Australia viện trợ cho Việt Nam đạt 3 tỷ AUD (khoảng 47.000 tỷ đồng). Đặc biệt, nhân chuyến thăm Việt Nam, Thủ tướng Anthony Albanese công bố khoản hỗ trợ 105 triệu đô la Úc cho Việt Nam dành cho hợp tác về cơ sở hạ tầng, ứng phó biến đổi khí hậu và chuyển đổi năng lượng. Các tổ chức phi chính phủ Australia, thông qua các dự án viện trợ trải rộng trên các lĩnh vực kinh tế, y tế, chăm sóc sức khỏe cộng đồng, giáo dục... đã góp phần giảm nghèo, phát triển kinh tế - xã hội, thúc đẩy phát triển bền vững ở Việt Nam và quan hệ hữu nghị hợp tác giữa nhân dân hai nước.
 |
| Thủ tướng Phạm Minh Chính gặp Thủ tướng Australia Anthony Albanese bên lề Hội nghị cấp cao ASEAN tại Campuchia vào năm 2022. (Ảnh: Việt Nga/VOV - Australia) |
Trong hợp tác đa phương, Việt Nam và Australia phối hợp chặt chẽ tại các tổ chức, diễn đàn đa phương như Liên hợp quốc, Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), Diễn đàn hợp tác kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC)… Australia tích cực ủng hộ Việt Nam tại các diễn đàn khu vực và quốc tế, nhất là ủng hộ Việt Nam ứng cử và trúng cử thành viên Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc, nhiệm kỳ 2023 - 2025. Hai nước đang đảm nhiệm vị trí đồng Chủ tịch Chương trình Đông Nam Á của Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD) giai đoạn 2022 - 2025; phối hợp tổ chức Diễn đàn Đối thoại cấp cao về biến đổi khí hậu và chuyển đổi năng lượng trong năm 2023; phối hợp giải quyết các vấn đề toàn cầu như ứng phó với biến đổi khí hậu, phòng chống thiên tai, đảm bảo chuỗi cung ứng ổn định và đóng góp vào các hoạt động gìn giữ hòa bình.
Việc tạo dựng và những thành tựu đạt được trong quan hệ hai nước 50 năm qua đã và đang góp phần thúc đẩy quan hệ Việt Nam và Australia vươn tầm cao mới, đem lại lợi ích thiết thực cho nhân dân hai nước, góp phần bảo đảm hòa bình, ổn định và thịnh vượng của mỗi nước, cũng như của khu vực và thế giới.
Thúc đẩy quan hệ Việt Nam và Australia vươn tầm cao mới
Hiện nay, Việt Nam đứng thứ 15 trong số các quốc gia đông dân nhất thế giới và trở thành một trong 40 nền kinh tế lớn nhất trên thế giới và có vai trò, vị thế ngày càng cao trên trường quốc tế. Do đó, Việt Nam nhận được sự quan tâm của nhiều quốc gia. Việt Nam đã ký kết 15 hiệp định thương mại tự do với trên 60 quốc gia, vùng lãnh thổ và ngày càng đa dạng hóa thị trường, sản phẩm, tham gia nhiều vào chuỗi cung ứng khu vực và toàn cầu. Việt Nam là một điểm đến hấp dẫn, an toàn cho các nhà đầu tư quốc tế và lần đầu tiên được Liên hợp quốc đưa vào danh sách 20 quốc gia thu hút FDI hàng đầu trên thế giới. Australia coi trọng mối quan hệ Đối tác chiến lược với Việt Nam và xác định Việt Nam là trung tâm trong quá trình xây dựng chiến lược quan hệ của Australia đối với khu vực Đông Nam Á và cam kết sẽ đưa Việt Nam thành trọng tâm trong Chiến lược Kinh tế Đông Nam Á đến năm 2040.
Trong bối cảnh hiện nay, để thúc đẩy mối quan hệ Việt Nam - Australia lên tầm cao mới, đi vào thực chất, hiệu quả cần thực hiện tốt một số vấn đề sau:
Một là, tăng cường hơn nữa tin cậy chính trị thông qua trao đổi đoàn, tiếp xúc cấp cao và các cấp, triển khai các cơ chế hợp tác song phương; tiếp tục làm sâu sắc hơn nữa nội hàm của quan hệ Đối tác chiến lược hướng đến một tầm cao mới trong thời gian tới, góp phần phát triển kinh tế - xã hội của mỗi nước cũng như phối hợp hiệu quả trong ứng phó với các thách thức toàn cầu.
Hai là, phát huy hơn nữa những thành quả trong quan hệ ngoại giao Việt Nam - Australia; tập trung đẩy mạnh hợp tác trên 3 trụ cột: (1.) Tăng cường gắn kết kinh tế - thương mại; (2.) Làm sâu sắc hơn quan hệ hợp tác chiến lược - quốc phòng - an ninh; (3.) Xây dựng quan hệ đối tác tri thức và đổi mới ngày càng đi vào chiều sâu, thực chất, hiệu quả.
Ba là, hai bên cần đẩy mạnh tìm kiếm các giải pháp thúc đẩy thực hiện trụ cột mới: Thích ứng với biến đổi khí hậu và chuyển đổi năng lượng. Việt Nam và Australia hiện đều phụ thuộc rất nhiều vào nguồn năng lượng carbon và đều đưa ra những cam kết giảm phát thải bằng 0 vào giữa thế kỷ (năm 2050). Do vậy, hai bên cần mở rộng hợp tác trong ứng phó với biến đổi khí hậu, chuyển đổi số, chuyển đổi xanh và phát triển kinh tế tuần hoàn; Australia tăng cường hỗ trợ Việt Nam trong quá trình chuyển đổi năng lượng nhằm giúp Việt Nam đạt mục tiêu cam kết phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 thông qua các hoạt động đầu tư vào lĩnh vực điện gió tại Việt Nam; triển khai mạng lưới trạm sạc cho các phương tiện xe điện; vận hành xe buýt điện thông minh…
Bốn là, tăng cường các giải pháp triển khai thực hiện hiệu quả Kế hoạch thực hiện Chiến lược tăng cường hợp tác Kinh tế Việt Nam - Australia (EEES) giai đoạn 2021 - 2025.
Việt Nam là thị trường rộng lớn với gần 100 triệu dân và nằm trong số các nền kinh tế đang phát triển nhanh nhất ở châu Á và trên thế giới. Trong khi đó, Australia đang có nhu cầu đa dạng hóa thị trường xuất khẩu. Đây là điều kiện để đưa kim ngạch thương mại hai chiều sớm đạt 20 tỷ USD trong thời gian tới và tăng gấp đôi mức đầu tư hai chiều hiện nay. Tăng cường kết nối giữa hai nền kinh tế, trong đó có các kết nối cứng về giao thông, các kết nối mềm như tài chính, ngân hàng, thương mại điện tử; khuyến khích cộng đồng doanh nghiệp hai nước tăng cường đầu tư tại mỗi nước. Để cân bằng thương mại, Australia tiếp tục tạo điều kiện cho các mặt hàng nông sản của Việt Nam vào thị trường Australia.
Năm là, tăng cường phối hợp, ủng hộ lẫn nhau tại các diễn đàn đa phương, nhất là Liên hợp quốc, ASEAN và các cơ chế do ASEAN dẫn dắt; thúc đẩy đối thoại, xây dựng lòng tin, khuyến khích các nước đối thoại và hợp tác vì mục tiêu chung, bảo đảm vai trò trung tâm của ASEAN; tăng cường hợp tác trong khuôn khổ các cơ chế của Tiểu vùng Mekong trong thúc đẩy đầu tư; duy trì việc trao đổi, chia sẻ thông tin và tăng cường hợp tác biển, góp phần bảo đảm hòa bình, ổn định, an ninh, an toàn và tự do hàng hải, hàng không tại Biển Đông; giải quyết tranh chấp bằng các biện pháp hòa bình trên cơ sở tôn trọng luật pháp quốc tế, đặc biệt là UNCLOS 1982.
Sáu là, tăng cường mối quan hệ giao lưu nhân dân, tập trung thúc đẩy quan hệ trên nhiều lĩnh vực như văn hóa và nghệ thuật, giáo dục - đào tạo, du lịch…
Đối ngoại nhân dân có vai trò đặc biệt quan trọng và sẽ ngày càng trở nên quan trọng hơn trong quan hệ Việt Nam - Australia, phù hợp với đường lối đối ngoại của Đảng và Nhà nước ta. Tăng cường hợp tác trong lĩnh vực văn hóa là sợi dây gắn kết lâu bền nhất, đem lại sự gần gũi và thân thiết trong quan hệ hai nước. Giao lưu văn hóa và nghệ thuật chính là một phần trong tổng thể của giao lưu nhân dân, một trong những trụ cột của quan hệ song phương. Đẩy mạnh hợp tác giữa các cơ sở giáo dục của hai nước, khuyến khích các trường đại học lớn của Australia phát triển hoạt động tại Việt Nam nhằm hỗ trợ, hợp tác với Việt Nam đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao - là một trong 3 đột phá chiến lược của Việt Nam.
Hiện nay, cộng đồng người Việt sinh sống, học tập và công tác tại Australia có khoảng 350.000 người. Tiếng Việt là ngôn ngữ được sử dụng nhiều thứ 4 tại Australia. Cộng đồng người Australia gốc Việt có nhiều đức tính quý báu là chăm chỉ, tính cộng đồng cao và hướng về giá trị gia đình. Nhiều hội, đoàn người Việt Nam tại Australia được thành lập và hoạt động ngày càng hiệu quả (Hội Doanh nhân Việt Nam, Hội Sinh viên Việt Nam, Hội Trí thức và chuyên gia Việt Nam tại Australia…). Quan hệ hợp tác giữa các địa phương hai nước đang phát triển tốt đẹp; cho đến nay đã có 15 cặp địa phương có thỏa thuận hợp tác đã tạo nên sức mạnh tổng hợp cho cộng đồng người Việt Nam tại Australia thực hiện có hiệu quả giao lưu văn hóa, kết nghĩa, đối ngoại nhân dân với các địa phương Australia; hợp tác, giao lưu về kinh tế, thương mại và đầu tư giữa Việt Nam - Australia trong những năm qua.
Những thành tựu, dấu ấn tự hào trong mối quan hệ hợp tác hữu nghị Việt Nam - Australia suốt nửa thế kỷ qua, đặc biệt là từ thành công của chuyến thăm Việt Nam của Toàn quyền Australia (tháng 4/2023) và Thủ tướng Australia (tháng 6/2023), quan hệ hai nước sẽ phát triển mạnh mẽ lên tầm cao mới vì lợi ích của nhân dân hai nước, vì hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển của khu vực và trên thế giới./.