Phát triển nguồn nhân lực ngành công nghiệp vật liệu

Ngày 10/4/2021 tại TP. Hồ Chí Minh, Ban Kinh tế Trung ương, Bộ Khoa học và Công nghệ, Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh phối hợp tổ chức hội thảo “Phát triển nguồn nhân lực công nghiệp vật liệu đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045”.

Toàn cảnh hội thảo.

Đồng chủ trì hội thảo có đồng chí Trần Tuấn Anh, Ủy viên Bộ Chính trị, Trưởng Ban Kinh tế Trung ương; đồng chí Huỳnh Thành Đạt, Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ; đồng chí Vũ Hải Quân, Ủy viên Trung ương Đảng, Giám đốc Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh; đồng chí Dương Anh Đức, Phó Chủ tịch UBND TP. Hồ Chí Minh.

Hội thảo thu hút sự tham dự của gần 400 đại biểu là lãnh đạo một số ban, bộ, ngành Trung ương và địa phương, đại diện các tổ chức quốc tế đa phương và đại sứ quán, lãnh sự quán một số nước, các doanh nghiệp, hiệp hội, trường đại học, viện nghiên cứu, chuyên gia trong nước và quốc tế.

Đây là hội thảo đầu tiên trong chuỗi các diễn đàn, hội thảo chuyên sâu do Ban Kinh tế Trung ương tổ chức để tổng hợp ý kiến các chuyên gia trong nước và quốc tế phục vụ xây dựng Đề án “Chủ trương, chính sách công nghiệp hóa, hiện đại hóa đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045” trình Ban Chấp hành Trung ương vào năm 2022 để ban hành Nghị quyết về công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong giai đoạn tới.

Việt Nam có nhiều tiềm năng và lợi thế phát triển ngành công nghiệp vật liệu

Phát biểu chỉ đạo hội thảo, đồng chí Trần Tuấn Anh, Ủy viên Bộ Chính trị, Trưởng Ban Kinh tế Trung ương cho biết, Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII đã đề ra mục tiêu phấn đấu đến năm 2025, Việt Nam trở thành nước đang phát triển, có công nghiệp theo hướng hiện đại, vượt qua mức thu nhập trung bình thấp; đến năm 2030 là nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao và đến năm 2045 trở thành nước phát triển, thu nhập cao. Để thực hiện các mục tiêu này, Nghị quyết Đại hội XIII đã xác định 3 đột phá chiến lược và 12 định hướng lớn, trong đó một định hướng rất quan trọng là đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa dựa trên nền tảng của khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và những thành tựu công nghệ của Cách mạng công nghiệp lần thứ tư.

Đồng chí Trần Tuấn Anh chia sẻ, trên tinh thần chung đó, Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị đã giao Ban Kinh tế Trung ương phối hợp các bộ, ngành, địa phương, cơ quan liên quan và các chuyên gia trong nước và quốc tế nghiên cứu, xây dựng Đề án “Chủ trương, chính sách công nghiệp hóa, hiện đại hóa đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045”, dự kiến trình Hội nghị Trung ương lần 6 vào năm 2022. Đây là một đề án lớn, có phạm vi nghiên cứu rộng, liên quan đến tất cả các ngành, lĩnh vực của nền kinh tế. Vì vậy, để có thêm luận cứ cho xây dựng Đề án, Ban Kinh tế Trung ương có kế hoạch phối hợp với các cơ quan tổ chức các tọa đàm, hội thảo theo từng chủ đề chuyên sâu nhằm làm rõ, sáng tỏ cơ sở, luận cứ lý luận, khoa học và thực tiễn cho các chủ trương, chính sách đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2045.

Đồng chí Trần Tuấn Anh, Ủy viên Bộ Chính trị, Trưởng Ban Kinh tế Trung ương phát biểu chỉ đạo hội thảo.

Đồng chí Trần Tuấn Anh nhấn mạnh: “Thực tiễn trên thế giới cho thấy không có quốc gia nào tiến hành công nghiệp hóa thành công và có nền công nghiệp phát triển mà không có ngành công nghiệp vật liệu phát triển, bởi đây là ngành công nghiệp nền tảng, đóng vai trò cung cấp đầu vào cho tất cả các lĩnh vực sản xuất cũng như tiêu dùng của xã hội. Việt Nam có nhiều tiềm năng và lợi thế phát triển ngành công nghiệp vật liệu. Dù vậy, phải thừa nhận một thực tế là ngành công nghiệp vật liệu của nước ta phát triển chưa tương xứng với tiềm năng, mong muốn và yêu cầu đặt ra. Nguyên vật liệu trong nước vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu của nhiều ngành, lĩnh vực sản xuất quan trọng, dẫn đến phụ thuộc nguyên vật liệu nhập khẩu, do đó ảnh hưởng đến năng lực tự chủ, tự cường của nền kinh tế. Sức cạnh tranh của nhiều ngành vật liệu còn hạn chế cả về trình độ công nghệ, năng lực sản xuất, chất lượng và chi phí. Có nhiều nguyên nhân nhưng một trong những nguyên nhân chủ yếu là nguồn nhân lực của ngành công nghiệp vật liệu còn thiếu và yếu. Đào tạo nguồn nhân lực chưa gắn kết chặt chẽ với phát triển khoa học và công nghệ. Cơ chế, chính sách cho phát triển nguồn nhân lực nói chung và nguồn nhân lực trong ngành công nghiệp vật liệu nói riêng còn nhiều bất cập”.

Đồng chí cho rằng, Việt Nam đang bước vào giai đoạn phát triển mới, rất quan trọng, đòi hỏi cần đổi mới mạnh mẽ tư duy và hành động với quyết tâm rất cao. Đảng ta đã đề ra định hướng đẩy mạnh công nghiệp hóa trên nền tảng của khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, đồng thời nhất quán xác định phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao là một đột phá chiến lược. Vì vậy, trước yêu cầu phát triển công nghiệp đất nước trong giai đoạn mới, trong bối cảnh cạnh tranh quốc tế ngày càng mạnh mẽ và sâu rộng với việc chúng ta đang có hàng loạt các hiệp định thương mại tự do và đang tổ chức thực thi các cam kết hội nhập này tác động của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4 đòi hỏi Việt Nam cần có tư duy và cách tiếp cận mới trong phát triển nguồn nhân lực ngành công nghiệp vật liệu trong thời gian tới.

Nhân lực có vai trò quyết định đối với sự phát triển của công nghệ và công nghiệp vật liệu

Phát biểu tại hội thảo, đồng chí Huỳnh Thành Đạt, Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) cho biết, Bộ KH&CN luôn chủ trương đẩy mạnh đào tạo, bồi dưỡng nhân lực thông qua thực hiện các nhiệm vụ KH&CN, nhất là các nhiệm vụ KH&CN cấp quốc gia; từ năm 2001 đã có chương trình KH&CN trọng điểm cấp quốc gia về nghiên cứu, ứng dụng phát triển vật liệu mới. Bên cạnh đó, các nội dung nghiên cứu, ứng dụng vật liệu cũng đã được ưu tiên lồng ghép trong các Chương trình KH&CN cấp quốc gia khác. Thông qua hoạt động nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ, đã hỗ trợ các tổ chức, doanh nghiệp tăng cường tiềm lực đặc biệt góp phần đào tạo, nâng cao trình độ cán bộ, qua đó làm chủ được các công nghệ mới, tiên tiến của thế giới.

“Nhân lực, nhất là nhân lực trình độ cao có vai trò quyết định đối với sự phát triển của công nghệ và công nghiệp vật liệu. Việc đào tạo, bồi dưỡng thường xuyên được nâng cao trình độ thông qua việc thực hiện các nhiệm vụ KH&CN trong và ngoài nước thời gian qua từng bước chứng minh được tính đúng đắn của chủ trương này. Tuy nhiên, với nhu cầu nguồn nhân lực ngành công nghiệp vật liệu ngày càng cao như hiện nay ở Việt Nam, chúng ta không chỉ tập trung đào tạo bồi dưỡng mà còn rất cần các cơ chế chính sách thu hút các nhà khoa học giỏi là người Việt Nam ở nước ngoài, thậm chí là các nhà khoa học nước ngoài tham gia vào các nhiệm vụ nghiên cứu về công nghệ vật liệu của Việt Nam”- Đồng chí Huỳnh Thành Đạt thông tin.

Đồng chí Huỳnh Thành Đạt khẳng định nhiệm vụ chiến lược của ngành KH&CN đối với phát triển ngành công nghiệp vật liệu trong thời gian tới là “Khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo thực sự là động lực quan trọng thúc đẩy phát triển ngành công nghiệp vật liệu, phát triển nguồn nhân lực KH&CN ngành công nghiệp vật liệu của Việt Nam tương xứng với tiềm năng, đáp ứng nhu cầu, chủ động phát triển các ngành kinh tế”.

Đồng chí Huỳnh Thành Đạt, Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ phát biểu tại hội thảo.

Đồng chí Vũ Hải Quân, Ủy viên Trung ương Đảng, Giám đốc Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh cho rằng, Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh đã xác định mục tiêu tổng quát giai đoạn 2020 – 2025 tầm nhìn đến năm 2030 đó là: đổi mới đột phá về chất lượng đào tạo, nghiên cứu khoa học, chuyển giao công nghệ và phục vụ cộng đồng; tiếp tục đóng vai trò nòng cốt trong hệ thống giáo dục Việt Nam, đáp ứng nhu cầu nguồn nhân lực chất lượng cao cho TP. Hồ Chí Minh và các tỉnh phía Nam; Đến năm 2025 bắt kịp các trường đại học nghiên cứu hàng đầu khu vực Đông Nam Á ở một số lĩnh vực đào tạo và nghiên cứu; đến năm 2030 nằm trong nhóm 100 trường đại học hàng đầu của châu Á; đến năm 2030 trở thành khu đô thị xanh, thông minh và thân thiện, là một hạt nhân của Khu đô thị sáng tạo tương tác cao phía Đông TP. Hồ Chí Minh.

Xác định vai trò, trách nhiệm tiên phong của mình trong việc đổi mới giáo dục đại học; thực hiện sứ mệnh đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, thực hiện các công trình nghiên cứu có hàm lượng khoa học cao, giàu tính thực tiễn, đóng góp cho sự phát triển của đất nước, Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh tự nhận thấy cần có cách tiếp cận mới trong xây dựng và phát triển chương trình đào tạo và nghiên cứu khoa học, tiếp tục nghiên cứu, áp dụng các mô hình đào tạo và nghiên cứu mới, hiện đại của thế giới.

Trong lĩnh vực khoa học vật liệu, Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh trong những năm qua đã đi tiên phong trong việc triển khai thí điểm đào tạo và nghiên cứu; trong đó đáng kể là: Qui mô đào tạo ngành khoa học vật liệu (KHVL) bậc đại học là khoảng 400 sinh viên/năm (chủ yếu là của Trường Đại học Bách khoa và Đại học Khoa học tự nhiên); Quy mô sau đại học (thạc sĩ và tiến sĩ) mỗi năm khoảng hơn 100 học viên cao học, nghiên cứu sinh; chưa kể các ngành gần với khoa học vật liệu như: vật lý, hóa học, y sinh…

Về nghiên cứu khoa học: Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh đã phối hợp với Đại học UCLA, Đại học Berkeley của Hoa Kỳ và các viện nghiên cứu, các trường đại học hàng đầu của Pháp tiên phong thành lập Trung tâm Nghiên cứu vật liệu cấu trúc Nano và phân tử, Viện Công nghệ Nano; và đã đạt được nhiều kết quả tốt trong đào tạo và nghiên cứu về các vật liệu tiên tiến. Số lượng công bố khoa học hằng năm có xu hướng ngày càng tăng: đạt khoảng 250 bài báo/năm.. 

Đồng chí Vũ Hải Quân cũng nhấn mạnh trong chiến lược phát triển giai đoạn mới, Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh tiếp tục sứ mạng tạo ra những công trình nghiên cứu khoa học quan trọng, là nơi đi đầu trong đổi mới, sáng tạo, nâng cao chất lượng giáo dục đại học góp phần đẩy mạnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng nhu cầu đào tạo nhân lực chất lượng cao cho đất nước.

Ký kết Chương trình phối hợp công tác hoạt động khoa học công nghệ giai đoạn 2021-2025.

Trình bày tại hội thảo có 4 báo cáo tham luận chính: Báo cáo “Hoạt động đào tạo và nghiên cứu khoa học phục vụ cho phát triển ngành công nghiệp vật liệu” của đại diện Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh; Báo cáo “Hoạt động nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ trong ngành công nghiệp vật liệu giai đoạn 2010-2020, đề xuất cho giai đoạn 2021-2030” của Bộ Khoa học và Công nghệ; Báo cáo “Khoa học và công nghệ vật liệu phục vụ chiến lược công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước đến năm 2030” của Viện Hàn lâm Khoa học và công nghệ Việt Nam; Báo cáo “Kinh nghiệm của Nhật Bản về tăng cường phát triển nguồn nhân lực để thúc đẩy sự phát triển của ngành công nghiệp vật liệu” của TSKH. Kon Yohichi (Nhật Bản). Tham gia phần trao đổi, thảo luận có 12 chuyên gia trong nước và quốc tế đến từ các bộ, ngành, địa phương, doanh nghiệp, viện nghiên cứu. Kỷ yếu Hội thảo được biên tập công phu với 14 báo cáo nghiên cứu, tham luận chính của các bộ, ngành, chuyên gia trong nước và quốc tế.

Hội thảo đã tập trung, phân tích, làm rõ về tình hình phát triển công nghiệp và ngành công nghiệp vật liệu của Việt Nam; thực trạng nguồn nhân lực ngành công nghiệp vật liệu; nhận diện bối cảnh, xu thế và tư duy, cách tiếp cận mới trong thực hiện công nghiệp hóa, hiện đạo hóa đến năm 2030, tầm nhìn 2045; xu thế phát triển ngành công nghiệp vật liệu trên thế giới và những vấn đề đặt ra đối với ngành công nghiệp vật liệu nói riêng; kinh nghiệm quốc tế và phát triển nguồn nhân lực ngành công nghiệp vật liệu; đề xuất, kiến nghị các chủ trương, chính sách lớn cho phát triển nguồn nhân lực ngành công nghiệp vật liệu đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa đến năm 2030, tầm nhìn 2045.

Nhằm thực hiện mục tiêu tăng cường sự phối hợp giữa Bộ KH&CN và Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh để thực hiện thành công mục tiêu nhiệm vụ “Chiến lược phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo giai đoạn 2021-2030 góp phần phát triển Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh thành đại học nghiên cứu hàng đầu trong khu vực ASEAN", Bộ KH&CN và Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh đã ký kết Chương trình phối hợp công tác hoạt động khoa học công nghệ giai đoạn 2021-2025 giữa hai bên./.