Tổng cục Thống kê cho biết, CPI tháng 12/2015 tăng 0,02% so với tháng trước, tăng 0,6% so với cùng kỳ năm 2014; CPI bình quân năm 2015 so với năm 2014 tăng 0,63%.
Theo đó, trong 11 nhóm hàng hóa và dịch vụ chính, có 7 nhóm tăng với mức tăng không đáng kể: Hàng ăn và dịch vụ ăn uống tăng 0,16%; Đồ uống và thuốc lá tăng 0,16%; May mặc, mũ nón, giầy dép tăng 0,32%; Nhà ở và vật liệu xây dựng tăng 0,5%; Thuốc và dịch vụ y tế tăng 0,14%; Giáo dục tăng 0,04%; Hàng hóa và dịch vụ khác tăng 0,15%. Có 4 nhóm hàng hóa và dịch vụ giảm: Bưu chính viễn thông giảm 0,03%; Giao thông giảm 1,57%, Văn hóa, giải trí và du lịch giảm 0,05%; Thiết bị và đồ dùng gia đình giảm 0,1%.
Đại diện Tổng cục Thống kê lý giải, nguyên nhân CPI tăng giá trong tháng 12 là do chỉ số giá nhóm lương thực tăng 0,45% do các thương nhân thu gom lúa gạo cho hợp đồng xuất khẩu sang Indonexia và Philippine, và nhu cầu cho chế biến phục vụ hàng Tết Nguyên đán bắt đầu tăng, đặc biệt tăng nhiều ở các tỉnh vùng duyên Hải miền Trung và vùng Đồng Bằng Sông Cửu Long như: tỉnh Bình Định tăng 1,05%; Quảng Ngãi tăng 1,53%; Bến Tre tăng 1,39%; Long An tăng 0,6%; Vĩnh Long tăng 0,32%; Đồng Tháp tăng 0,69%; Sóc Trăng tăng 0,64%.
Bên cạnh đó, một số mặt hàng thực phẩm tươi sống tăng cao hơn tháng trước do nhu cầu tiêu dùng thực phẩm vào tháng cuối năm chuẩn bị hàng Tết tăng cao như thịt bò, hải sản tươi sống với mức tăng từ 0,22% đến 0,98%. Cộng với thời tiết chuyển sang mùa Đông ở miền Bắc nên nhu cầu về một số mặt hàng quần áo, giầy dép phục vụ thu đông tăng làm cho chỉ số giá nhóm may mặc, mũ nón, giầy dép tăng 0,32%.
Song song, giá gas tăng 5,38% so với tháng 11 do các doanh nghiệp tăng giá từ ngày 01 tháng 12 năm 2015, tăng 16.500đ/bình 12 kg do giá gas thế giới tăng.
Nguyên nhân CPI 2015 tăng thấp
Giá một số mặt hàng thiết yếu ổn định, sản xuất ổn định cũng là nguyên nhân CPI tăng tương đối thấp (Ảnh: HNV)
Đánh giá chung, Tổng cục Thống kê nhận định, CPI năm 2015 có tốc độ tăng tương đối thấp kể từ năm 2001 lại đây: Bình quân mỗi tháng CPI chỉ tăng 0,05%; Bình quân năm 2015 tăng 0,63% so năm 2014, thấp hơn nhiều so với mục tiêu 5% của Quốc hội đặt ra. Khi CPI giữ ở mức thấp và ổn định, tạo điều kiện cho các chính sách tiền tệ tích cực, kích thích sản xuất kinh doanh phát triển và tạo điều kiện cho giá một số mặt hàng do Nhà nước quản lý được tính đầy đủ các chi phí theo giá thị trường.
Thực trạng trên được nhìn nhận do các nguyên nhân, cụ thể:
Thứ nhất, nguồn cung về lương thực, thực phẩm trong nước dồi dào, ngoài ra sản lượng lương thực của thế giới tăng cùng với sự cạnh tranh với các nước như Thái Lan, Ấn Độ nên việc xuất khẩu gạo của Việt Nam gặp khó khăn hơn, do đó giá lương thực luôn ở mức thấp hơn các nước khác (tính đến hết tháng 11 năm 2015 Việt Nam xuất khẩu được 6,08 triệu tấn gạ, tăng 0,7% về lượng nhưng giảm 7,4% về giá trị so với cùng kỳ năm ngoái).
Trong năm 2015 chỉ số giá lương thực liên tục giảm từ tháng 3 đến tháng 10, có 4 tháng tăng nhưng mức độ tăng không cao, nguyên nhân chính là do tình hình xuất khẩu gạo của Việt Nam gặp nhiều khó khăn. Xuất khẩu gạo sang Trung Quốc giảm mạnh bởi Trung Quốc kiểm soát chặt chẽ việc nhập khẩu gạo theo hình thức qua biên giới, tăng cường nhập khẩu theo đường chính thức từ nhiều nguồn cung với giá thấp của Ấn Độ, Pakistan, Myanmar.
Ngoài ra, trong năm 2015, Thái Lan đã bán tháo gạo tồn kho và trước đây Thái Lan chủ yếu tập trung xuất khẩu các sản phẩm gạo cao cấp. Thị phần gạo cấp thấp gần như không quan tâm nhưng trong 2 năm trở lại đây, Thái Lan bắt đầu gia tăng, chiếm lĩnh thị trường gạo cấp thấp - thị phần chủ yếu của gạo Việt Nam. Thêm vào đó, gạo Myanmar và Campuchia nổi lên là những đối thủ cạnh tranh trực tiếp với gạo Việt Nam và đã từng bước chiếm lĩnh thị trường. Bình quân trong 11 tháng đầu năm 2015, giá gạo xuất khẩu của Việt Nam giảm 30,74$/tấn so với cùng kỳ năm trước. Xuất khẩu gạo gặp khó khăn đã tác động đến giá bán buôn, bán lẻ gạo trong nước giảm theo. Chỉ số giá nhóm lương thực năm 2015 giảm 1,24% so với cuối năm trước.
Thứ hai, giá nhiên liệu trên thị trường thế giới gần đây giảm mạnh, giá dầu Brent xuống mức thấp nhất trong vòng 5 năm qua, từ mức 110,47 USD/thùng (cuối năm 2013) xuống còn dưới 40 USD/thùng (thời điểm ngày 15/12/2015), bình quân giá dầu Brent năm 2015 giảm khoảng 45,6% so với năm 2014, nên giá xăng dầu trong nước được điều chỉnh giảm, kéo theo chỉ số giá nhóm hàng “Nhà ở và vật liệu xây dựng” và “Giao thông” năm 2015 lần lượt giảm 1,62% và 11,92%, so với năm trước, trong đó riêng giá xăng dầu giảm 24,77% so với năm trước đã góp phần giảm CPI chung 0,9%.
Giá các mặt hàng thiết yếu khác trên thế giới khá ổn định, một số mặt hàng có xu hướng giảm mạnh như giá chất đốt, sắt thép…nên chỉ số giá nhập khẩu của các mặt hàng này năm 2015 so năm 2014 đã giảm 5,82%, chỉ số giá xuất khẩu giảm 3,79%; chỉ số giá sản xuất hàng nông, lâm và thủy sản giảm 0,28%; chỉ số giá sản xuất hàng công nghiệp giảm 0,58%.
Giá gas sinh hoạt trong nước cũng được điều chỉnh theo giá gas thế giới, giảm từ tháng 6 đến tháng 9, tăng từ tháng 10 đến hết năm, bình quân năm 2015 giá gas giảm 9,51% so với cuối năm trước và giảm 18,60% so với năm trước.
Thứ ba, mức độ điều chỉnh giá của nhóm hàng do Nhà nước quản lý như dịch vụ giáo dục, dịch vụ y tế thấp hơn so với năm trước. Năm 2014 các tỉnh đã điều chỉnh giá dịch vụ y tế gần hết khung theo Thông tư liên tịch số 04/2012/TTLT-BYT-BTC của Bộ Y tế và Bộ Tài chính và năm 2014 là năm cuối của chu kỳ điều chỉnh giá dịch vụ giáo dục theo Nghị định số 49/2010/NĐ-CP nên mức độ điều chỉnh thấp hơn nhiều so với những năm trước. Năm 2015 giá dịch vụ y tế được điều chỉnh với mức độ thấp chỉ tác động đến CPI khoảng 0,07%,giá dịch vụ giáo dục tác động đến CPI khoảng 0,12% và giá điện điều chỉnh tăng 7,5% (ngày 16/3/2015) cũng chỉ tác động đến CPI khoảng 0,19%.
Thứ tư, với mục tiêu ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, chuyển đổi mô hình tăng trưởng từ số lượng sang chất lượng, từ chiều rộng sang chiều sâu, nâng cao hiệu quả đầu tư, nâng cao năng suất lao động. Trên cơ sở Nghị quyết 01/NQ-CP ngày 3/1/2015 về kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2015 của Chính phủ, năm 2015 là năm có ý nghĩa quan trọng, là năm cuối thực hiện Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2011 - 2015, là năm tiến hành đại hội Đảng các cấp nên các ngành các cấp đã tích cực triển khai thực hiện các giải pháp nhằm giữ ổn định kinh tế vĩ mô và kiểm soát lạm phát.
Ngành Công Thương phối hợp với các ngành liên quan chỉ đạo các doanh nghiệp thương mại dự trữ hàng hóa, tham gia bình ổn thị trường phục vụ Tết Nguyên Đán nên không xảy ra hiện tượng tăng giá đột biến vào dịp Tết;
Bộ Tài chính tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát thị trường, tổ chức các đoàn công tác liên ngành kiểm tra tình hình triển khai thực hiện công tác quản lý bình ổn giá tại một số địa phương.Về quản lý giá xăng dầu, Bộ Tài chính phối hợp với Bộ Công thương điều hành kinh doanh xăng dầu phù hợp tình hình thị trường thế giới và trong nước;
Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã điều hành lãi suất và tỷ giá linh hoạt phù hợp với tình hình kinh tế vĩ mô. Năm 2015 vừa qua tỷ giá được điều chỉnh 3% vào ngày 7/1/2015, ngày 7/5/2015 và ngày 19/8/2015, biên độ giao dịch tỷ giá cũng được tăng lên (+/-) 3% nhằm ổn định thị trường ngoại hối, ứng phó kịp thời với tình hình biến động của thị trường tài chính của các nước có quan hệ thương mại lớn với Việt Nam và hỗ trợ xuất khẩu. Giá vàng trong nước biến động cùng xu hướng với giá vàng thế giới, không có tình trạng “sốt vàng” gây bất ổn kinh tế - xã hội.Chỉ số lạm phát cơ bản có xu hướng ổn định, năm 2015 lạm phát cơ bản tăng 2,05% so cùng kỳ.
Thứ năm, trong hai năm gần đây, CPI tăng thấp, ngoài các nguyên nhân như đã đề cập, còn có yếu tố tâm lý, chi tiêu của người dân được tính toán kỹ hơn, cân nhắc hơn. Do đó, người cung cấp hàng hóa, dịch vụ cũng không tăng giá cao vào dịp trước, trong và sau Tết Nguyên đán hay các ngày lễ hội như những năm trước đây.
Lạm phát thấp là yếu tố quan trọng của tăng trưởng bền vững
Lạm phát cơ bản (CPI sau khi loại trừ lương thực, thực phẩm tươi sống; năng lượng và mặt hàng do Nhà nước quản lý bao gồm dịch vụ y tế và dịch vụ giáo dục) tháng 12 năm 2015 tăng 0,11% so với tháng trước, tăng 1,69% so với cùng kỳ; năm 2015 so năm 2014 tăng 2,05%.
Từ năm 2012 đến nay, với mục tiêu ổn định kinh tế vĩ mô, kiềm chế và kiểm soát lạm phát của Chính phủ, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã điều hành chủ động và linh hoạt các công cụ chính sách tiền tệ, tổng phương tiện thanh toán (M2) vẫn giữ tốc độ tăng ở mức hợp lý hơn giai đoạn trước, nhờ vậy chỉ số lạm phát cơ bản có xu hướng giảm dần và ổn định, năm 2015 lạm phát cơ bản chỉ tăng 2,05% so năm trước.
Hiện tại lạm phát chung thấp hơn lạm phát cơ bản, điều này không phải do tổng cầu giảm mà hoàn toàn do yếu tố chi phí đẩy giảm đó là giá hàng hóa năng lượng và thực phẩm giảm, biến động của lạm phát chung phụ thuộc vào diễn biến giá các mặt hàng năng lượng, lương thực, thực phẩm, các mặt hàng Nhà nước quản lý chứ không xuất phát từ lạm phát cơ bản. Chính sách tiền tệ được điều hành theo lạm phát cơ bản và lạm phát cơ bản ở mức 2% - 3% như hiện nay là mức cân bằng, giúp ổn định kinh tế vĩ mô và tăng trưởng kinh tế bền vững.
Lê Anh