 |
| Ảnh minh họa (Ảnh: moit.gov.vn) |
Theo ông Nguyễn Như Quỳnh, Viện trưởng Viện Chiến lược và Chính sách tài chính, tại Việt Nam có khoảng 40 nghìn người tử vong mỗi năm vì các bệnh có liên quan đến thuốc lá. Mặc dù đã thực hiện nhiều biện pháp, nhiều chương trình hành động, bao gồm cả việc tăng thuế suất thuế tiêu thụ đặc biệt theo lộ trình vào năm 2016 và 2019, nhưng kết quả thu được chưa cao, tỷ lệ người sử dụng thuốc lá tại Việt Nam có giảm nhưng tốc độ giảm khá khiêm tốn, từ mức 47,4% tỷ lệ hút thuốc ở nam giới vào năm 2010 xuống 45,3% vào năm 2015 và khoảng 42,7% vào năm 2022.
Một trong những lý do chính là do giá thuốc lá của Việt Nam nhìn chung còn thấp, hiện đứng thứ 157 trên tổng số 161 quốc gia, theo đánh giá của WHO. Thuế suất thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá tại Việt Nam theo Luật hiện hành ở mức 75% giá bán của nhà sản xuất; tuy nhiên, tổng các khoản thuế tiêu dùng chỉ chiếm khoảng 38-39% trong giá bán lẻ thuốc lá tại Việt Nam hiện nay, thấp hơn rất nhiều so với trung bình của các quốc gia có mức thu nhập trung bình (59%) và đa số các nước ASEAN (khoảng 60-70%), cũng như khuyến nghị của WHO và WB là khoảng 2/3 đến 3/4 giá bán lẻ.
Theo đại diện Cục Quản lý giám sát Chính sách thuế, phí và lệ phí (Bộ Tài chính), thực hiện Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2024 và 2025 của Quốc hội, Bộ Tài chính đã triển khai nghiên cứu xây dựng dự án Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi). Hồ sơ dự án Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) đã được gửi xin ý kiến các bộ, ban, ngành.
Một trong những nội dung đáng chú ý của dự thảo là đề xuất điều chỉnh thuế tiêu thụ đặc biệt đối với mặt hàng thuốc lá. Cụ thể, ngoài việc giữ nguyên mức thuế suất 75%, dự thảo bổ sung mức thuế tuyệt đối theo lộ trình từ năm 2026 đến năm 2030 để góp phần đạt mục tiêu giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá theo Chiến lược phòng chống tác hại thuốc lá và hướng tới đạt tỷ trọng thuế trên giá bán lẻ thuốc lá theo khuyến nghị của WHO.
Theo đó, đối với mức thuế tuyệt đối, cơ quan soạn thảo đưa ra 2 phương án. Phương án 1: thuốc lá điếu (bao), từ năm 2026 bổ sung thêm mức thuế tuyệt đối 2.000 đồng/bao và mỗi năm tăng thêm 2.000 đồng/bao, bảo đảm đến năm 2030 đạt tối đa 10.000 đồng/bao. Đối với xì gà (điếu), thuốc lá sợi, thuốc lào hoặc các dạng khác, chế phẩm khác từ cây thuốc lá dùng hút, hít, nhai, ngửi, ngậm (100g hoặc 100ml), năm 2026 mức thuế bổ sung tuyệt đối là 20.000 đồng/điếu/100g/hoặc 100ml, và mỗi năm tăng thêm 20.000 đồng/điếu/100g/hoặc 100ml, đảm bảo đến năm 2030 đạt mức tối đa 100.000 đồng/điếu/100g/hoặc 100ml.
Phương án 2: thuốc lá điếu có mức thuế tuyệt đối vào năm 2026 là 5.000 đồng/bao và mỗi năm tăng thêm 1.000 đồng/bao, đạt mức tối thiểu 10.000 đồng/bao vào năm 2030. Tương tự, xì gà (điếu), thuốc lá sợi, thuốc lào hoặc các dạng khác, chế phẩm khác từ cây thuốc lá dùng hút, hít, nhai, ngửi, ngậm (100g hoặc 100ml) từ năm 2026 mức thuế tuyệt đối là 50.000/ điếu/100g/100ml, sau đó mỗi năm tăng thêm 10.000 đồng và đến năm 2030 tăng lên mức tối đa là 100.000 đồng/điếu/100g/100ml.
Bộ Tài chính đang đề xuất sử dụng phương án 2.
Đối với mức tăng và lộ trình áp dụng tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với sản phẩm thuốc lá, TS Nguyễn Như Quỳnh nêu quan điểm, Bộ Tài chính luôn xác định đồng hành và đứng trên quyền lợi của cộng đồng doanh nghiệp. Từ năm 2020 đến nay, Bộ Tài chính liên tục trình các cơ quan thẩm quyền các chính sách miễn, giảm, gia hạn với tổng số tiền lên tới hơn 640 nghìn tỷ đồng. Thậm chí có năm, tổng số thuế hỗ trợ cho doanh nghiệp, người dân chiếm tới 10% tổng thu ngân sách nhà nước.
TS Nguyễn Như Quỳnh nhấn mạnh, việc tăng thuế đối với thuốc lá nhằm thực hiện theo các chiến lược về chăm sóc và bảo vệ sức khỏe nhân dân. Trong đó, Chiến lược quốc gia về phòng, chống tác hại của thuốc lá đến năm 2030 đề ra mục tiêu, giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá trong nhóm nam giới từ 15 tuổi trở lên xuống dưới 39% giai đoạn 2023 - 2025 và xuống dưới 36% giai đoạn 2026 – 2030.
Tổng thư ký Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam Nguyễn Chí Nhân cho biết, Hiệp hội nhận thấy việc sửa đổi Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá là cần thiết nhằm thực hiện đúng chủ trương của Đảng và Nhà nước về chăm sóc, nâng cao sức khỏe nhân dân, phù hợp với thông lệ quốc tế, ổn định nguồn thu ngân sách nhà nước. Tuy nhiên, theo Hiệp hội, với phương án đề xuất của Bộ Tài chính về mức thuế tiêu thụ đặc biệt tuyệt đối cho mặt hàng thuốc lá điếu, xì gà một cách đột ngột đột biến và lớn sẽ tác động sâu rộng đến ngành thuốc lá. Theo đó, Hiệp hội đề xuất 2 phương án tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đều có mức khởi điểm từ 1.000 đồng/bao vào năm 2026 và đến năm 2030 là 3.000 đồng/bao.
Ông Nhân cho rằng, với mức tăng trên, tỷ lệ tăng giá bán xuất xưởng (VAT) và giá bán lẻ vào so với hiện tại chỉ từ 4% đến 20% là phù hợp với đặc điểm sản phẩm thuốc lá hợp pháp. Đặc biệt là giúp tránh được cú sốc về tăng giá bán thuốc lá hợp pháp, giảm thiểu biến động lớn từ đó có cơ hội bình ổn thị trường, ngăn chặn thuốc lá nhập lậu.
Còn theo ông Nguyễn Minh Tân, Phó vụ trưởng Vụ Tài chính Ngân sách, Văn phòng Quốc hội, thuốc lá là tác nhân gây ra nhiều bệnh. Do đó, việc đánh thuế tiêu thụ đặc biệt với thuốc lá là cần thiết. Mặc dù vậy, ông Tân cho rằng việc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt cần phải cân đối nhiều lợi ích, như người trồng nguyên liệu, doanh nghiệp sản xuất kinh doanh, nguồn thu ngân sách nhà nước, đảm bảo sức khỏe của người dân…
Cẩn trọng hơn, bà Nguyễn Thị Cúc - Chủ tịch Hội tư vấn thuế Việt Nam góp ý, Bộ Tài chính cần nghiên cứu một cách thận trọng phương án, lộ trình tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá. Theo bà, mức tăng thuế cần đảm bảo hài hòa giữa lợi ích sức khỏe cộng đồng, ổn định sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp và ngân sách của nhà nước./.