 |
| Bà Nguyễn Thị Vân vợ Bác sỹ Tuệ thay mặt chồng nhận Quyết định truy tặng Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân của Chủ tịch nước. (Ảnh: Khánh Huyền) |
“Còn sức, còn đứng để mổ cứu thương binh”
Bác sỹ Đặng Hữu Tuệ sinh ra và lớn lên ở vùng quê Gia Viễn, Ninh Bình. Sau khi tốt nghiệp Đại học Y Hà Nội. Năm 1965, ông xung phong nhập ngũ vào chiến trường Miền Nam đúng thời điểm chiến tranh đang khốc liệt với muôn vàn những khó khăn, thách thức nơi chiến trường. Là Đại đội phó Đại đội quân y E3, F324 Quân khu 4, sau là Chủ nhiệm Quân y Sư đoàn 2 Quân khu V. Trải qua hàng loạt các chiến dịch tại Bắc Quảng Trị, chiến dịch Gio An 1967, chiến dịch tập kích chiến lược mùa xuân 1968 giải phóng Thành phố Huế; Chiến dịch xuân hè, hè thu 1969-1970 tại vùng B Đại Lộc, Quảng Nam và nhiều trận đánh lớn nhỏ tại An Hoà, Duy Xuyên, Điện Bàn, Ái Nghĩa, Hiệp Đức, Cấm Dơi, Quế Sơn, Nông Sơn, Trung Phước, Đức Phú, Nam Tam Kỳ, Phước Lâm, Tiên Phước, Tam Kỳ, Đà Nẵng… Ông đã sát cánh cùng đồng đội bám sát chiến trường, khắc phục mọi khó khăn gian khổ ác liệt, tận tình cứu chữa thương bệnh binh. Đại đội quân y do bác sỹ Tuệ chỉ huy ngoài nhiệm vụ chăm sóc, phục hồi sức khoẻ cho anh em thương bệnh binh để nhanh chóng trả quân số phục vụ chiến đấu còn được Trung đoàn giao nhiệm vụ đào tạo cấp tốc các lớp y tá để bổ sung về các đơn vị đang thiếu y tá ở tiểu đoàn và y tá đại đội. Bác sỹ Tuệ đã trực tiếp giảng dạy, đào tạo hàng trăm y tá là các anh em tân binh mới vào để bổ sung đội ngũ.
Năm 1972, Quân khu mở 5 hướng chiến dịch, mở hướng tiến công chiến lược góp phần quan trọng trong việc làm chuyển biến cục diện chiến trường toàn miền Nam. Lần đầu thực hành chiến đấu hợp đồng binh chủng quy mô cấp sư đoàn, thực hiện chiến thuật bao vây đánh lấn nên đây cũng là năm có số lượng thương vong và thương binh rất cao. Với các phương án, phác đồ điều trị sáng tạo, kết thúc chiến dịch đã có 65% thương bệnh binh được hồi phục, bổ sung về đơn vị tiếp tục chiến đấu.
Trong hoàn cảnh chiến tranh ác liệt, khi hệ thống tổ chức lực lượng quân y cho toàn quân khu chưa đáp ứng đủ, nhất là bác sĩ còn thiếu, mất cân đối trên các tuyến), Bác sỹ Tuệ đã ba lần được cấp trên có quyết định cử ra Bắc đi học nghiên cứu sinh tại Liên Xô nhưng vì nhiệm vụ của đơn vị ông đã tự nguyện ở lại sát cánh cùng đồng đội, không quản mưa bom, bão đạn, luôn bám sát chiến trường, bám sát bộ đội chiến đấu khắc phục mọi khó khăn gian khổ ác liệt, tận tình cứu chữa thương bệnh binh.
Có những thời điểm Trung đoàn liên tục chiến đấu nên thương vong cao, có thời điểm hàng trăm ca (chiến dịch tại Bắc Quảng Trị, đội phẫu đã thu dung hơn 732 thương binh, trong đó mổ, cắt chi hơn 100 ca). Lúc này đội phẫu chỉ có một mình bác sĩ Tuệ nên phải thường xuyên đứng mổ liên tục nhiều giờ liền vì ngơi tay là bộ đội có nguy cơ tử vong. Vì vậy chân ông bị phù nề. Anh em phải thay phiên nhau xoa bóp cho máu lưu thông trong lúc ông đứng mổ. “Còn sức, còn đứng để mổ cứu thương binh ngay để kịp thời chuyển tuyến sau điều trị tiếp” - đó là câu nói của bác sĩ Tuệ mà đồng đội luôn khắc ghi.
Là người trực tiếp tham gia đảm bảo quân y cho Sư đoàn trong các chiến dịch và các trận đánh lớn, nhỏ; việc chỉ huy, bố trí các đội điều trị hợp lý luôn là bài toán khó đặt ra để làm sao vừa bám sát, vừa đảm bảo an toàn, khi sơ cứu xong thì thương binh nhẹ có thể trở lại đơn vị chiến đấu tiếp, thương binh nặng được sơ cứu ban đầu và chuyển về tuyến sau điều trị kịp thời luôn là vấn đề hóc búa. Trong hoàn cảnh hết sức khó khăn, Bác sỹ Tuệ đã dành nhiều công sức vào việc xây dựng các báo cáo, các công trình nghiên cứu tổng kết quân y. Qua các công tác nghiên cứu tổng kết, ông đã đúc kết được nhiều kinh nghiệm quý, để nâng lên thành các phương châm, nguyên tắc chỉ đạo của Quân y sư đoàn, góp phần vào việc hình thành nghệ thuật chỉ huy quân y của ngành. Công tác tổ chức bảo đảm quân y trong chiến dịch với mục tiêu chăm sóc liên tục người bị thương từ khi bị thương đến khi khôi phục hoàn toàn được triển khai nhịp nhàng trong một dây truyền liên kết, đặt dưới trách nhiệm của ngành quân y.
Sau này, Bác sỹ Tuệ được cấp trên điều động về giữ chức Phó ban Y vụ, rồi Chủ nhiệm Khoa Nội, Viện Quân y 5, Quân khu 3. Với kinh nghiệm tích luỹ trong chiến trường, ông đã cung với các đồng nghiệp tập trung giải quyết các loại di chứng vết thương cho thương binh, bệnh binh, tham gia khắc phục hậu quả chiến tranh, tập trung nâng cao chất lượng phục vụ bộ đội, nhân dân, bảo đảm quân y kịp thời cho các nhiệm vụ huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu, phòng chống thiên tai, cứu hộ, cứu nạn và các nhiệm vụ đột xuất khác. Đề tài nghiên cứu “Công tác đảm bảo quân y tổng tiến công năm 1975” thuộc chuyên ngành Tổ chức chỉ huy Quân y do ông thực hiện đã được Hội đồng khoa học Bộ Quốc phòng, Hội đồng khoa học kỹ thuật Quân khu III nghiệm thu, đánh giá cao.
Năm 2007, do ảnh hưởng bởi di chứng chiến tranh nên ông phải điều trị dài ngày tại Bệnh viện Trung ương Quân đội 108. Bác sỹ Tuệ qua đời năm 2012 đến năm 2014, ông được Chủ tịch nước truy tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân.
“Nhờ bác sĩ Tuệ mà tôi còn sống đến ngày hôm nay”
Đó là khẳng định của cựu chiến binh (CCB) Nguyễn Tường Tộ, ở phường Thanh Xuân Bắc, quận Thanh Xuân, TP Hà Nội khi kể về bác sĩ Đặng Hữu Tuệ, nguyên Đại đội trưởng Đại đội Quân y 18, Trung đoàn 38, Sư đoàn 2, Quân khu 5. Hơn 70 tuổi, câu chuyện được cứu sống đã trải qua 40 năm nhưng mỗi khi nhắc lại, ông Tộ vẫn không khỏi xúc động...
Sau chiến dịch mùa khô năm 1969 tại Mặt trận 44 Quảng Đà (Đại Lộc, Quảng Nam), ông Tộ cùng đơn vị rút về hậu cứ. Lúc này, ông Tộ là trợ lý quân lực Tiểu đoàn 8, Trung đoàn 38. Do chiến đấu nơi “rừng thiêng nước độc” nên ông bị sốt rét ác tính và hôn mê. Gần hai ngày sau, ông được chuyển tới điều trị tại Đại đội Quân y 18. Bác sĩ Tuệ đã bàn bạc thống nhất với đồng nghiệp và quyết định tiêm thuốc Quinin theo đường tĩnh mạch qua truyền huyết thanh và cứu sống ông Tộ.
Sau này, khi khỏi bệnh, ông Tộ mới biết phác đồ điều trị như vậy được bác sĩ Tuệ nghiên cứu và kiểm chứng từ lâu. Đây là phác đồ điều trị sáng tạo, bởi theo lời kể của bác sĩ Tuệ thì trong điều trị sốt rét ác tính khi đó chưa ai làm thế và trong tài liệu y khoa cũng chưa có hướng dẫn nào. Hơn 3 giờ đồng hồ sau khi tiêm thuốc, ông Tộ tỉnh lại, mấy ngày sau đã có thể trở lại chiến đấu. “Tôi nghĩ mình sẽ chết nếu không có sự sáng tạo trong y thuật của bác sĩ Tuệ”, ông nhớ lại.
“Tôi có một tình yêu giống rất nhiều người trên đất nước hình chữ S này, tình yêu dành cho những người lính. Từ khi còn bé tôi đã thường theo bố đến Doanh trại và luôn thấy yêu màu xanh người lính trên áo bố. Tôi thích được nhìn bố và các chú, các anh đứng nghiêm trang mắt hướng về lá cờ đỏ sao vàng mỗi buổi sáng thứ 2 với hàng ngũ thẳng tắp, những bàn tay rắn chắc đặt trên vành mũ, hát vang Quốc ca. Và cũng rất tình cờ ngay sau khi tốt nghiệp, vào quân ngũ như một cơ duyên. Đã gần hai mươi năm trôi qua, nhưng mỗi dịp Kỷ niệm Ngày thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam (22/12) thì những kỷ niệm và ký ức lại đầy ắp và ùa về như mới hôm qua...”- Đó là chia sẻ của chị Đặng Thị Thu Huyền khi nhớ về cha mình, Anh hùng Lực lượng vũ trang Nhân dân Đặng Hữu Tuệ.
"Ngay cả khi là người lính chiến đấu trên các chiến trường hay khi đã trở về công tác tại Bệnh viện Quân y, cha tôi vẫn luôn tự hào là mình đã có một phần đóng góp vào thành tích chung của Sư đoàn và đóng góp vào chiến thắng chung của dân tộc. Tình yêu quê hương, đất nước, tình yêu của cha mẹ, những người khoác trên mình bộ quân phục của người lính Bộ đội cụ Hồ đã có sức ảnh hưởng lớn đến những người chúng tôi. Chị em tôi vẫn luôn lấy cha mẹ làm hình ảnh để hướng đến mỗi ngày, mỗi người một đơn vị công tác, mỗi người thực hiện một nhiệm vụ khác nhau nhưng chúng tôi không ngừng học hỏi, trau dồi, cống hiến cho sự phát triển chung của đất nước". Chị Huyền bộc bạch./.