 |
| Cần tăng tốc tiến trình loại bỏ nhu cầu điện than (Ảnh minh họa: baotainguyenmoitruong.vn) |
Báo cáo cho biết, công suất nhà máy điện than đang được phát triển trên toàn cầu đã giảm vào năm 2021, theo khảo sát hàng năm lần thứ tám về dự án nhà máy điện than của Cơ quan Giám sát Năng lượng Toàn cầu (Global Energy Monitor).
Báo cáo cho thấy sau khi tăng lần đầu tiên vào năm 2020, kể từ 2015, tổng công suất điện than đang được phát triển đã giảm 13% vào năm ngoái, từ 525 gigawatt (GW) xuống còn 457 GW, một mức thấp kỷ lục. 34 quốc gia có nhà máy than mới đang được xem xét, giảm từ 41 quốc gia vào tháng 1 năm 2021. Đặc biệt, Trung Quốc, Hàn Quốc và Nhật Bản đã cam kết ngừng cấp vốn cho các nhà máy điện than mới ở các nước khác, tuy nhiên Trung Quốc vẫn tiếp tục dẫn đầu tất cả các quốc gia về xây dựng các nhà máy điện than mới trong nước, cũng như đưa vào vận hành nhiều công suất điện than hơn tất cả phần còn lại của thế giới.
Báo cáo quan trọng của Ủy ban liên chính phủ về biến đổi khí hậu (IPCC) tháng này cho thấy không còn ngân sách carbon để xây thêm các nhà máy điện than mới và việc sử dụng than cần giảm 75% vào năm 2030 (từ mức năm 2019) để hạn chế mức tăng nhiệt độ toàn cầu dưới ngưỡng 1,5 độ C, phù hợp với mục tiêu của Thỏa thuận Paris.
Vào năm 2021, công suất tổ máy điện than ròng đang hoạt động đã tăng 18,2 GW, một sự phục hồi hậu COVID trong một năm chứng kiến sự chững lại của việc cho các nhà máy điện than ngừng hoạt động. Công suất điện than tiền xây dựng chạm mốc 280 GW trên toàn cầu, tương đương với các tổ máy đang hoạt động hiện tại của Hoa Kỳ và Nhật Bản cộng lại. Cần phải đẩy nhanh tiến độ hơn để đáp ứng các yêu cầu rõ ràng về loại bỏ điện than triệt để trong thập kỷ này của ngành khoa học khí hậu.
Theo Báo cáo của Ủy ban liên chính phủ về biến đổi khí hậu (IPCC), trên toàn cầu, hơn một nửa (56%) trong tổng số 45 GW công suất điện than mới đưa vào vận hành là ở Trung Quốc. Bên ngoài Trung Quốc, công suất điện than trên toàn cầu đã giảm năm thứ tư liên tiếp, mặc dù tốc độ giảm chậm hơn so với năm 2020.
Công suất điện than mới đưa vào vận hành ở Trung Quốc (25,2 GW) gần như bù đắp đủ cho các nhà máy điện than đã bị cho ngừng hoạt động ở phần còn lại của thế giới (25,6 GW).
Nhật Bản, Hàn Quốc và Trung Quốc đều cam kết ngừng hỗ trợ công cho các nhà máy điện than mới trên thế giới, theo sau là cam kết của tất cả các nước G20 trước thềm COP26. Với những cam kết này, về cơ bản không còn nước nào sử dụng tài chính công để hỗ trợ xây dựng các nhà máy điện than mới ở nước khác.
Vào năm 2021, công suất của các nhà máy điện than được cho ngừng hoạt động của Hoa Kỳ đã giảm năm thứ hai liên tiếp, từ 16,1 GW vào năm 2019, xuống 11,6 GW vào năm 2020, ước tính vào năm 2021 sẽ còn khoảng 6,4 GW đến 9 GW. Để đáp ứng các mục tiêu về năng lượng và khí hậu quốc gia, cần tiếp tục tăng tốc tiến trình loại bỏ nhu cầu điện than.
27 quốc gia thành viên của Liên minh châu Âu đã cho ngừng hoạt động 12,9 GW điện than - mức kỷ lục - vào năm 2021, trong đó số công suất điện than bị ngừng hoạt động nhiều nhất ở Đức (5,8 GW), Tây Ban Nha (1,7 GW) và Bồ Đào Nha (1,9 GW). Bồ Đào Nha trở thành quốc gia không có điện than vào tháng 11 năm 2021, sớm hơn chín năm so với mục tiêu loại bỏ điện than vào năm 2030 của họ.
Công suất nhà máy điện than trong giai đoạn tiền xây dựng đã giảm 77% kể từ khi Thỏa thuận Paris được ký kết vào năm 2015. “Các dự án nhà máy điện than đang bị thu hẹp, nhưng đơn giản là không còn ngân sách carbon để xây dựng các nhà máy điện than mới. Chúng ta phải dừng lại ngay,” bà Flora Champenois từ Cơ quan Giám sát Năng lượng Toàn cầu cho biết. “Chỉ thị mới nhất từ báo cáo của IPCC về cơ hội chiến đấu vì một môi trường đáng sống đã rất rõ ràng - ngừng xây dựng các nhà máy điện than mới và cho các nhà máy hiện có ở các nước phát triển ngừng hoạt động vào năm 2030, và sau đó là các nhà máy ở các quốc gia còn lại”.
“Nhiều nền kinh tế mới nổi đã cắt giảm kế hoạch tăng cường công suất nhiệt điện than mới, trong đó mức cắt giảm lớn nhất là ở Ấn Độ, Việt Nam, Bangladesh và Ai Cập. Các nước phát triển đã công bố các mục tiêu loại bỏ việc xây dựng các nhà máy điện than mới và cho ngừng hoạt động các nhà máy hiện đang hoạt động. Hiện các quốc gia có mục tiêu phát thải ròng bằng 0 nhưng không có kế hoạch loại bỏ điện than phù hợp với các mục tiêu đó cần phải đẩy mạnh các bước đi tiếp theo”.Lauri Myllyvirta, nhà phân tích chính của Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và Không khí Sạch cho biết.
“Tại Trung Quốc, kế hoạch phát triển các nhà máy nhiệt điện than mới tiếp tục được công bố. Lý tưởng nhất, các kế hoạch đầy tham vọng của chính phủ nhằm tăng sản lượng điện sạch vào năm 2025, nghĩa là việc sử dụng các nhà máy nhiệt điện than sẽ giảm xuống ngay cả khi công suất tăng lên. Nhưng nếu các dự án điện than mới không được kiểm soát chặt chẽ hơn, tình trạng dư thừa năng lượng từ nhiệt điện than ngày càng trầm trọng có thể khiến quá trình chuyển đổi năng lượng của Trung Quốc trở nên khó khăn hơn và tốn kém hơn”.
Leo Roberts từ tổ chức E3G cho biết: “Những tác động trực tiếp của việc Nga tấn công Ukraine đối với thị trường năng lượng toàn cầu càng làm rõ hơn những gì chúng ta đã biết - xây dựng các nhà máy nhiệt điện than mới là một sai lầm phải trả giá bằng tiền”.
“Như phân tích này cho thấy, nhiều quốc gia trên thế giới đã nhận ra điều này và quay lưng lại với các dự án điện than mới, nhưng nhiều quốc gia khác vẫn chưa thể bắt kịp. Những quốc gia vẫn đang cân nhắc xây dựng các nhà máy điện than mới vào năm 2022 đang công khai chấp nhận chi phí năng lượng cao cho người tiêu dùng, mối đe dọa sắp xảy ra từ khối tài sản mắc kẹt đắt đỏ, và tình trạng bất ổn an ninh năng lượng song hành với việc phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch để cung cấp năng lượng cho nền kinh tế”.
Báo cáo cũng lưu ý rằng lượng điện năng sản xuất từ than đá đã tăng kỷ lục thêm 9% vào năm 2021, so với mức giảm 4% vào năm 2020, gây ra một phần bởi đại dịch COVID-19. Tiến trình cho các nhà máy đang vận hành ngừng hoạt động trong tương lai tiếp tục được triển khai vào năm 2021, với số lượng nhà máy điện than sắp tới ngày ngừng hoạt động tăng gần gấp đôi lên 750 nhà máy (550 GW).
Ngoài Cơ quan Giám sát Năng lượng Toàn cầu, các đồng tác giả của báo cáo gồm Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và Không khí Sạch, E3G, Sierra Club, Giải pháp cho Khí hậu của Chúng ta, Mạng lưới Kiko, Mạng lưới Hành động vì Khí hậu Châu Âu, Sáng kiến Pháp lý về Rừng và Môi trường, Nhóm Công tác tại Bangladesh về Nợ nước ngoài, Bangladesh Poribesh Andolon, và Waterkeepers Bangladesh./.