Trong năm 2023, các vụ cháy rừng đã phá hủy gần 400 triệu héc-ta đất trên toàn cầu, gây ra cái chết của 250 người và tạo ra 6,5 tỷ tấn khí thải CO2.
Theo bà Pauline Vilain-Carlotti – nhà nghiên cứu về địa lý và cháy rừng, các đám cháy năm 2023 đã "ngoài tầm kiểm soát" và cho thấy năng lực chữa cháy ở các nước còn yếu. Những nỗ lực bây giờ nên tập trung vào việc phòng ngừa trước, thay vì sau đó là chữa cháy.
Năm 2023, cháy rừng không chỉ bùng phát tại những khu vực dễ xảy ra cháy rừng như Hy Lạp, Italy, Tunisia, Algeria, Bắc Mỹ và Australia, mà cả những khu vực ít xảy ra cháy rừng như Hawaii hay Tenerife.
 |
| Năm 2023 là năm có số thương vong cao nhất vì các vụ cháy rừng trên toàn cầu (Ảnh: Phys.org) |
Những vụ cháy rừng thảm khốc
Các vụ cháy rừng ở châu Mỹ trong năm 2023 gây thiệt hại cao nhất trong lịch sử. Cháy rừng đã phá hủy gần 80 triệu ha rừng tại lục địa này tính đến ngày 23/12 vừa qua. Theo Hệ thống Thông tin về cháy rừng toàn cầu (GWIS), con số thiệt hại này cao gấp 1,5 lần so với diện tích của Tây Ban Nha và cao hơn 10 triệu ha so với mức trung bình trong cùng kỳ của năm 2012-2022.
Trong số những vụ cháy rừng gây thương vong lớn năm nay phải kể đến đợt cháy rừng tại Hawaii (Mỹ) trong tháng 8 khiến 97 người thiệt mạng và 31 người mất tích. Số người chết nói trên khiến đợt cháy rừng này trở thành thảm họa thiên nhiên tồi tệ nhất trong lịch sử ở Hawaii, vượt qua trận sóng thần cướp đi sinh mạng của 61 người vào năm 1960, một năm sau khi Hawaii trở thành tiểu bang của Mỹ.
Canada cũng trải qua một năm tồi tệ với 6.400 vụ cháy lớn nhỏ, khiến hơn 200.000 người phải sơ tán, 18 triệu ha đất rừng bị thiêu rụi. Những con số trên đã phá vỡ "tất cả các kỷ lục" về thiệt hại trong lịch sử cháy rừng tại Canada.
Phần lớn Canada, bao gồm cả vùng cực Bắc, đang phải đối mặt với tình trạng hạn hán khắc nghiệt. Hồi đầu năm nay, bão sét đã gây ra hàng trăm vụ cháy chỉ trong một ngày. Chính quyền các địa phương đã phải ban bố tình trạng khẩn cấp kéo dài suốt mùa hè. Lần đầu tiên trong lịch sử, gần như tất cả người dân Canada bị ảnh hưởng bởi mùa cháy rừng năm nay - ảnh hưởng trực tiếp hoặc ảnh hưởng do khói cháy rừng bay xa hàng nghìn km.
Theo Bộ trưởng Tài nguyên thiên nhiên Marc-Andre Parisien, Canada không có đủ phương tiện để dập tắt tất cả các đám cháy, cũng như khoảng cách quá xa, quá khó tiếp cận để chữa cháy, cách tốt nhất là các địa phương phải chủ động phòng chống cháy rừng.
Hy Lạp cũng nằm trong tâm điểm của các vụ cháy rừng ở châu Âu năm nay. Vào tháng 7/2023, miền Nam Hy Lạp đã chứng kiến nhiều vụ cháy rừng do tác động của thời tiết khô hạn và nắng nóng kéo dài. Các vụ cháy đã thiêu rụi khoảng 150.000ha rừng, khiến 26 người thiệt mạng và khiến hàng nghìn người phải sơ tán.
 |
| Cháy rừng gây thiệt hại nặng nề về người và của ở Hawaii, Mỹ trong năm 2023 (Ảnh: AFP) |
Cháy rừng thải ra khoảng 6,5 tỷ tấn CO2
Rừng vốn được biết đến là một “bể chứa carbon” rất quan trọng của hành tinh. Nhưng khi rừng bị cháy, một phần carbon đó sẽ được giải phóng vào khí quyển. Điều này làm tăng tốc độ nóng lên toàn cầu và tạo ra một vòng phản hồi nguy hiểm bằng cách làm phát sinh các điều kiện khiến rừng dễ bị cháy hơn.
Kể từ đầu năm 2023, cháy rừng đã thải ra khoảng 6,5 tỷ tấn CO2. Theo nguyên tắc, khoảng 80% lượng khí thải carbon do cháy rừng gây ra sẽ được hấp thụ bởi thảm thực vật mọc lại vào mùa sau. 20% còn lại sẽ tích tụ trong khí quyển, gây ra biến đổi khí hậu.
Tuy nhiên khi cháy rừng tiếp tục lan rộng, thảm thực vật ít có thời gian để phục hồi, khiến các khu rừng có nguy cơ mất khả năng hấp thụ CO2. Bà Solene Turquety, nhà nghiên cứu tại LATMOS (Phòng thí nghiệm Khí quyển, Môi trường, Quan sát Không gian) của Pháp, cho biết các nghiên cứu gần đây cho thấy cháy rừng làm giảm 10% lượng CO2 hấp thụ của rừng.
Bên cạnh đó, khi cháy rừng xảy ra, cây cối bất ngờ giải phóng toàn bộ lượng CO2 mà chúng đã hấp thụ. Ngoài khí CO2, cháy rừng cũng gây ra các chất nguy hiểm như CO, tro, carbon hữu cơ. Bà Turquety cho rằng những chất này ảnh hưởng nặng nề đến chất lượng không khí và trong trường hợp cháy rừng dữ dội nhất có thể phát tán chất gây hại ra xa hàng trăm km. Ngoài việc tàn phá các hệ sinh thái, tài sản và cơ sở hạ tầng, cháy rừng có tác động trực tiếp đến sức khỏe con người.
Theo nghiên cứu được công bố trên tạp chí Nature vào tháng 9 vừa qua, dân số tại những nước nghèo nhất thế giới, đặc biệt là tại miền Trung châu Phi, phải hứng chịu tình trạng ô nhiễm không khí do cháy rừng gây ra nhiều hơn so với dân số ở các nước công nghiệp hóa./.