(ĐCSVN) – Từ xưa đến nay, mọi thế hệ nhân loại đều khẳng định vai trò quan trọng của giáo dục đối với đời sống con người. Giáo dục cung cấp kiến thức, kỹ năng để con người xây dựng cuộc sống văn minh, là chìa khóa mở ra nhiều cánh cửa tương lai cho một thế giới hòa bình và hạnh phúc.
Theo Tổ chức Khoa học, Giáo dục và Văn hoá của Liên hợp quốc (UNESCO), khả năng biết đọc, biết viết là "khả năng nhận biết, hiểu, sáng tạo, truyền đạt, tính toán và dùng chữ được in và viết ra, liên kết cùng với văn cảnh khác nhau". Và mù chữ được hiểu là tình trạng người không biết đọc, không biết viết.
Kể từ cuối năm 1965, UNESCO đã quyết định chọn ngày 8/9 hàng năm để kỷ niệm Ngày quốc tế xóa nạn mù chữ. Ngày này được kỷ niệm lần đầu tiên vào năm 1966, với mục đích nhấn mạnh tới tầm quan trọng của việc phổ cập giáo dục cho các công dân, các cộng đồng và toàn xã hội. Và cho tới thời điểm hiện tại, khi thập kỉ đầu tiên của thế kỉ XXI đã trôi qua, việc xoá mù chữ vẫn là vấn đề mang tính cấp bách được cả thế giới quan tâm.
 |
|
Xóa nạn mù chữ góp phần đem lại hòa bình cho nhân loại. (Ảnh: un.org) |
Năm nay, Ngày quốc tế xóa nạn mù chữ được kỷ niệm với chủ đề: “Xóa nạn mù chữ và hòa bình”. Chủ đề này được thông qua nhân Thập kỷ xóa nạn mù chữ của Liên hợp quốc (2003-2012) nhằm chỉ ra tất cả các giá trị của việc xóa nạn mù chữ và các lợi ích mà việc làm này mang lại.
Theo UNESCO, xóa nạn mù chữ góp phần đem lại hòa bình cho nhân loại thông qua việc giúp mỗi người được hưởng tự do cá nhân và hiểu tốt hơn về thế giới cũng như dự phòng hay giải quyết các cuộc xung đột. Mối liên hệ giữa việc xóa nạn mù chữ và hòa bình là hiển nhiên trong các nền dân chủ không ổn định hoặc các quốc gia bị tác động bởi khủng hoảng hay khó khăn khi thiết lập hoặc duy trì một môi trường học tập.
Được biết chữ là một quyền của con người, một công cụ quyền lực của cá nhân và là một nhân tố phát triển xã hội và con người. Việc xóa nạn mù chữ sẽ mở ra khả năng tiếp cận với giáo dục cho con người.
|
Bà Irina Bokova – Tổng Giám đốc UNESCO: “Giáo dục mang lại sự bền vững cho tất cả các mục tiêu phát triển và phổ cập giáo dục là nền tảng cho mọi việc học khác. Nó cung cấp cho mỗi cá nhân các kỹ năng cần thiết để hiểu rõ hơn và xây dựng thế giới. Nó cho phép các cá nhân tham gia vào tiến trình dân chủ, mang tới cho họ một tiếng nói và tăng cường bản sắc văn hóa”. |
Xóa nạn mù chữ là trung tâm của 6 mục tiêu Giáo dục cho Mọi người (EFA) được đề ra năm 2000. Đây cũng là việc làm mấu chốt để hạn chế đói nghèo, giảm thiểu tỷ lệ tử vong ở trẻ em, ngăn chặn đà tăng trưởng dân số, thiết lập bình đẳng giới và đảm bảo phát triển bền vững, hòa bình và dân chủ. Một mặt, một nền giáo dục cơ sở tốt sẽ mang tới cho học sinh các kỹ năng đọc viết, giúp cho họ trong suốt cuộc đời và cho phép họ có thể tiếp nhận các kiến thức khác; những bậc phụ huynh biết chữ cũng gửi con em họ tới trường nhiều hơn; những người biết chữ cũng mong muốn được tiếp tục đào tạo lên các cấp cao hơn, và vì vậy, xã hội biết chữ có thể tiến bộ hơn, có đủ khả năng loại bỏ các thách thức của sự phát triển.
Sáng kiến được công bố vào cuối năm 2011 để thúc đẩy các nỗ lực xóa nạn mù chữ trên toàn thế giới có tên gọi All Children Reading cũng chỉ ra rằng: “Những người biết đọc có sức khỏe tốt hơn, kiếm được nhiều tiền hơn, được tiếp cận với dân chủ chắc chắn và ổn định hơn và biết cách hòa nhập và cống hiến cho cộng đồng hiệu quả hơn. (…) Nếu tất cả học sinh của các nước có thu nhập thấp được tới trường tiểu học và có khả năng đọc viết thì 171 triệu người sẽ thoát khỏi đói nghèo, tương đương với việc giảm thiểu 12% tỷ lệ nghèo đói trên toàn thế giới”.
Giáo dục trên toàn cầu đã đạt được những tiến bộ to lớn trong thập kỷ qua. Tuy nhiên, số người tiếp cận giáo dục còn rất hạn chế, tỷ lệ bỏ học và không lên lớp cao, chất lượng giáo dục thấp vẫn là những thách thức không nhỏ. Tiến bộ giáo dục còn bị chậm lại do tình trạng đói nghèo, phân biệt nam nữ, và thiếu giáo viên ở nhiều nước. Và việc xóa nạn mù chữ vẫn là một mục tiêu khó đạt được, khi khoảng 793 triệu người trưởng thành vẫn chưa biết đọc biết viết hay nói cách khác, cứ 5 người lớn thì có 1 người không biết chữ, trong số đó, 64% là phụ nữ. 67,4 triệu trẻ em không được đến trường và một số lượng nhiều hơn thế các em không đến trường thường xuyên hoặc bỏ học.
Chính vì vậy, UNESCO kêu gọi tất cả các quốc gia trên thế giới cần nỗ lực tạo ra những bước tiến quan trọng để đạt được Mục tiêu phát triển thiên kỷ (MDG) của Liên hợp quốc về giáo dục và phổ cập giáo dục vào năm 2015.
Việt Nam và nỗ lực phổ cập giáo dục vào năm 2015
Ở nước ta, ngay sau ngày tuyên bố độc lập, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã phát động chiến dịch xoá mù chữ, coi mù chữ như một quốc nạn. Ngày 8/9/1945, Chính phủ ban hành sắc lệnh thành lập Nha Bình dân học vụ, quyết định thành lập cho nông dân và thợ thuyền những lớp học bình dân buổi tối. Việc học chữ quốc ngữ bắt buộc và không mất tiền cho tất cả mọi người. Hạn trong một năm, toàn thể dân chúng Việt Nam trên 8 tuổi phải biết đọc, biết viết chữ quốc ngữ. Từ đó, phong trào "Diệt giặc dốt" được dấy lên trong toàn xã hội. Như vậy, mù chữ ở nước ta đã từng được xem là một trong 3 loại "giặc" nguy hiểm (bên cạnh hai loại giặc là giặc đói và giặc ngoại xâm). Chỉ sau một năm, hoạt động Bình dân học vụ đã có 2.520.678 người thoát nạn mù chữ (dân số lúc đó là 22 triệu người).
 |
|
Việt Nam nỗ lực đạt được Mục tiêu Phát triển Thiên niên kỷ về giáo dục
và phổ cập giáo dục. (Ảnh: Hải Lê) |
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng nhấn mạnh:"Một dân tộc dốt là một dân tộc yếu". Thực hiện lời dạy của Người, trong suốt những năm vừa qua, đất nước ta đã và đang xây dựng một xã hội học tập và thu được nhiều kết quả có ý nghĩa. Mặc dù là một quốc gia đang phát triển, còn gặp nhiều khó khăn, nhưng Việt Nam luôn được các tổ chức quốc tế đánh giá là cao về thành tích giáo dục và phổ cập giáo dục so với các nước có mức thu nhập tương đương.
Trong những năm vừa qua, ngân sách đầu tư cho giáo dục và đào tạo liên tục tăng lên nhằm đầu tư cho phổ cập giáo dục tại các vùng sâu, xa, đổi mới chương trình, bồi dưỡng giáo viên, nâng cấp cơ sở giáo dục... Ngoài triển khai các dự án ODA cho giáo dục, việc thực hiện xã hội hóa để huy động tiềm năng của các thành phần kinh tế cho phổ cập giáo dục là cách làm sáng tạo của Việt Nam đã được Liên hợp quốc đánh giá cao.
Đặc biệt, Chính phủ Việt Nam đã thực hiện nhiều chính sách công bằng trong tiếp cận giáo dục đối với trẻ dân tộc thiểu số, trẻ ở vùng khó khăn, trẻ khuyết tật như "Dự án giáo dục tiểu học cho trẻ có hoàn cảnh khó khăn", tạo mọi điều kiện để trẻ khuyết tật được đến trường và hòa nhập theo chương trình học. Sau nhiều năm nỗ lực thực hiện các biện pháp trên, Việt Nam được đánh giá có tiến bộ nhanh hơn so với phần lớn các nước có thu nhập thấp khác trên thế giới trong việc tạo được sự công bằng về giới và về tỷ lệ nhập học đúng độ tuổi.
Đặc biệt, năm nay, Thủ tướng Chính phủ vừa phê duyệt Chương trình mục tiêu quốc gia giáo dục và đào tạo giai đoạn 2012-2015 với tổng kinh phí thực hiện là 15.200 tỷ đồng. Chương trình được triển khai thực hiện từ năm 2012-2015 tại các cơ sở giáo dục và đào tạo của 63 tỉnh/thành phố; các trường đại học, cao đẳng và các cơ sở giáo dục nghề nghiệp. Mục tiêu của Chương trình là đến năm 2015, thực hiện phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ năm tuổi, duy trì và nâng cao kết quả phổ cập giáo dục tiểu học đúng độ tuổi, phổ cập giáo dục trung học cơ sở; củng cố kết quả xóa mù chữ và chống tái mù chữ./.