Vai trò của doanh nghiệp nhà nước trong các ngành trọng yếu của nền kinh tế: Góc nhìn từ ngành hàng không

Tham dự Hội thảo có các đồng chí: Vũ Hồng Thanh, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch Quốc hội; Thái Thanh Quý, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó trưởng Ban Thường trực Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương; TS Phùng Quốc Hiển, nguyên Phó Chủ tịch Quốc hội; Hoàng Trung Dũng, Ủy viên Trung ương Đảng, Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản; PGS.TS Lê Hải Bình, Thứ trưởng Thường trực Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch; đại diện lãnh đạo các Ban, bộ, ngành; các chuyên gia, nhà khoa học, nhà lãnh đạo, quản lý ở các lĩnh vực khác nhau...

Hội thảo khoa học: “Vai trò của doanh nghiệp nhà nước trong các ngành trọng yếu của nền kinh tế: Góc nhìn từ ngành hàng không” nhằm khẳng định vị trí, vai trò của doanh nghiệp nhà nước trong những lĩnh vực quan trọng, xương sống của nền kinh tế trong giai đoạn tới, khi đất nước bước vào kỷ nguyên phát triển mới, rất cần các giải pháp thiết thực, từ thống nhất nhận thức đến nâng cao hiệu quả, năng lực cạnh tranh cho các doanh nghiệp này.

Hoàn thiện thể chế và đổi mới quản trị để kinh tế nhà nước phát huy vai trò chủ đạo trong giai đoạn mới

Phát biểu khai mạc Hội thảo, đồng chí Vũ Hồng Thanh, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch Quốc hội khẳng: Sau gần 40 năm Đổi mới, khu vực kinh tế nhà nước đã khẳng định vai trò then chốt, góp phần quan trọng vào tăng trưởng, ổn định kinh tế vĩ mô, bảo đảm an sinh xã hội. Nhiều doanh nghiệp nhà nước (DNNN) quy mô lớn giữ vị trí trọng yếu trong các ngành thiết yếu và có khả năng cạnh tranh khu vực.

Khu vực kinh tế nhà nước không chỉ là “công cụ vật chất” của Nhà nước, mà còn là lực lượng nòng cốt bảo đảm các cân đối lớn và giữ vững an ninh quốc gia – từ năng lượng, lương thực đến hạ tầng chiến lược – tạo nền tảng cho phát triển kinh tế độc lập, tự chủ.

Những năm gần đây, DNNN tiếp tục phát huy vai trò chủ lực trong cung ứng điện, than, xăng dầu, viễn thông, hạ tầng; góp phần ổn định thị trường, kiểm soát lạm phát và dẫn dắt đổi mới trong năng lượng tái tạo, kinh tế số. Tuy nhiên, hiệu quả một số DNNN còn thấp, năng lực cạnh tranh hạn chế, quản trị và chuyển đổi số chậm, dữ liệu tài sản chưa số hóa.

Trước thực tế đó, Luật số 68/2025/QH15 về quản lý và đầu tư vốn nhà nước được ban hành, tạo hành lang pháp lý minh bạch, chuyển tư duy từ “quản lý chặt để không sai” sang “quản lý hiệu quả để tạo giá trị”. Luật tăng cường phân cấp, gắn trách nhiệm giải trình với hiệu quả đầu tư, mở rộng quyền tự chủ cho doanh nghiệp – một bước đột phá thể chế quan trọng.

Chính phủ đang xây dựng Đề án và Nghị quyết phát triển kinh tế nhà nước, tập trung đổi mới cơ chế tài chính, quản trị, huy động vốn, đánh giá hiệu quả DNNN không chỉ qua lợi nhuận mà cả giá trị xã hội và môi trường – hướng tới phát triển bền vững. Ví dụ điển hình là Vietnam Airlines, từng đối mặt khủng hoảng trong đại dịch COVID-19 nhưng đã phục hồi mạnh mẽ nhờ cơ chế đặc thù và nỗ lực tự thân, minh chứng vai trò của DNNN trong ổn định kinh tế và kết nối quốc gia. Từ đó rút ra kinh nghiệm về quản trị hiện đại, chiến lược dài hạn và phát triển nhân lực.

Chính phủ đặt mục tiêu hình thành một số tập đoàn DNNN quy mô lớn đủ sức cạnh tranh quốc tế, có ít nhất ba doanh nghiệp vào Fortune Global 500, 100% áp dụng chuẩn quản trị OECD. Giải pháp gồm: hoàn thiện cơ chế vốn; mở rộng hợp tác công – tư; thúc đẩy chuyển đổi số; gắn phát triển kinh tế với bảo vệ môi trường; và xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo trong DNNN.

Quan điểm của Đảng nhất quán: DNNN là lực lượng vật chất quan trọng, công cụ điều tiết và bảo đảm phát triển bền vững. Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV nhấn mạnh yêu cầu “đổi mới DNNN theo chuẩn mực quốc tế, tăng hiệu quả và vai trò dẫn dắt”. Các tập đoàn cần xác định sứ mệnh, coi đổi mới quản trị là đột phá, gắn hiệu quả với trách nhiệm xã hội, chuyển đổi xanh và phát triển công nghệ cao – làm đầu tàu cho nền kinh tế độc lập, hiện đại và hội nhập.

Đồng chí Vũ Hồng Thanh nêu rõ: Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV tiếp tục yêu cầu: “Đổi mới kinh tế nhà nước, trọng tâm là DNNN theo chuẩn mực quốc tế, tăng cường hiệu quả và vai trò dẫn dắt.” Vì vậy, các tập đoàn, tổng công ty nhà nước cần xác định rõ sứ mệnh, trách nhiệm trong giai đoạn mới; chủ động xây dựng chiến lược phát triển dài hạn, coi đổi mới quản trị là khâu đột phá, lấy hiệu quả và trách nhiệm xã hội làm thước đo; đồng thời đẩy mạnh chuyển đổi xanh, phát triển năng lượng tái tạo, logistics thông minh và dịch vụ công nghệ cao – những lĩnh vực mà DNNN có thể đi đầu, mở đường cho sự phát triển của nền kinh tế độc lập, tự chủ, hiện đại và hội nhập.

Phát huy vai trò DNNN trong giai đoạn phát triển mới của đất nước

Phát biểu đề dẫn Hội thảo, đồng chí Thái Thanh Quý, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Trưởng Ban Thường trực Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương nhấn mạnh: Việc lựa chọn chủ đề Hội thảo có ý nghĩa quan trọng trong việc đề xuất giải pháp phát huy hiệu quả vai trò của DNNN, đặc biệt là Vietnam Airlines, trong quá trình xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng XHCN và thực hiện mục tiêu phát triển đất nước đến năm 2030, 2045.

Đồng chí đề nghị các đại biểu tập trung thảo luận 5 nhóm vấn đề lớn: Tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng đối với kinh tế nhà nước và DNNN, bảo đảm lãnh đạo toàn diện nhưng không làm thay chức năng quản trị, điều hành doanh nghiệp; Đổi mới chính sách phát triển DNNN, bảo đảm DNNN vừa giữ vai trò chủ đạo, vừa thực hiện tiến bộ – công bằng xã hội, tách bạch rõ hoạt động công ích và kinh doanh theo cơ chế thị trường; Thúc đẩy hợp tác công – tư (PPP), tận dụng nguồn lực tư nhân cùng với nguồn lực nhà nước để thực hiện các nhiệm vụ chiến lược, giảm áp lực ngân sách, trên cơ sở cơ chế minh bạch, hiệu quả; Đánh giá toàn diện hoạt động DNNN, nhất là trong ngành hàng không; đề xuất giải pháp nâng cao năng lực đầu tư chiến lược, quản trị hiện đại, ứng dụng khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo và năng suất chất lượng; Đề xuất chính sách xây dựng DNNN mạnh, có khả năng cạnh tranh quốc tế, mở rộng hợp tác, đầu tư ra nước ngoài, nâng cao hiệu quả hoạt động và khẳng định vai trò dẫn dắt, đặc biệt với Vietnam Airlines trong thời gian tới.

Kinh tế nhà nước nói chung, doanh nghiệp nhà nước nói riêng đã và sẽ tiếp tục đóng vai trò quan trọng trong tiến trình đổi mới và phát triển của nước ta trong giai đoạn tới. Bối cảnh mới, các xu hướng vận động mới của khu vực, thế giới và những yêu cầu mới đặt ra cho sự phát triển của đất nước ta trong giai đoạn tới... đòi hỏi các doanh nghiệp nhà nước trong đó có Tổng Công ty Hàng không Việt Nam phải tiếp tục đổi mới, nâng cao hiệu quả và phát huy vai trò một cách mạnh mẽ hơn nữa. 

Làm rõ vai trò, vị thế và giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp nhà nước

Hội thảo nhận được 45 bài tham luận của các chuyên gia, nhà lãnh đạo, tập trung làm rõ vai trò, vị thế của doanh nghiệp nhà nước (DNNN) và đề xuất giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh.

Tính đến năm 2024, Việt Nam có 671 DNNN, trong đó 473 doanh nghiệp 100% vốn nhà nước. Tổng tài sản hơn 5,6 triệu tỷ đồng, vốn chủ sở hữu gần 3 triệu tỷ, doanh thu gần 3,3 triệu tỷ và lợi nhuận trước thuế hơn 227 nghìn tỷ đồng. Khu vực này đóng góp hơn 29% GDP, giữ vai trò chủ lực trong các lĩnh vực năng lượng, viễn thông, ngân hàng, bảo đảm an ninh kinh tế và an ninh quốc gia.

Các tham luận khẳng định DNNN là “xương sống” của nền kinh tế, giúp Nhà nước điều tiết thị trường, ổn định vĩ mô, bảo đảm các cân đối lớn và ứng phó biến động toàn cầu. Là DNNN tiêu biểu, Vietnam Airlines được nêu như ví dụ điển hình: sau 30 năm phát triển, hãng đã vận chuyển 350 triệu lượt khách, 4,5 triệu tấn hàng hóa, thực hiện 1,6 triệu chuyến bay với doanh thu 1,1 triệu tỷ đồng. Không chỉ đóng góp lớn về kinh tế, Vietnam Airlines còn là biểu tượng quốc gia, cầu nối văn hóa – du lịch, quảng bá hình ảnh Việt Nam ra thế giới.

Các đại biểu tập trung nhấn  vai trò, vị trí của DNNN trong nền kinh tế thị trường định hướng XHCN; đánh giá thực trạng và hiệu quả hoạt động, đặc biệt qua thực tiễn Vietnam Airlines; đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả, năng lực cạnh tranh của DNNN, nhất là trong các lĩnh vực trọng yếu, phù hợp với yêu cầu phát triển trong giai đoạn mới.

Kết quả hội thảo góp phần hoàn thiện nhận thức và hoạch định chính sách, hỗ trợ khu vực DNNN phát triển mạnh mẽ, bền vững – tạo động lực cho kinh tế Việt Nam vươn lên trong kỷ nguyên mới./.