Cán bộ Ban Quản lý Vườn quốc gia Bái Tử Long giám sát sự phát triển của loài ốc đụn đực và bào ngư thực hiện tại mô hình bảo tồn, nghiên cứu khoa học các nguồn gen thủy sản quý hiếm, giá trị kinh tế cao. Ảnh: Nguyễn Thơm
Luật Thủy sản năm 2017 quy định: “Khu bảo tồn biển là loại hình khu bảo tồn thiên nhiên, được xác lập ranh giới trên biển, đảo, quần đảo, ven biển để bảo vệ đa dạng sinh học biển”. Để bảo đảm tính bền vững của các vùng biển và các ngành kinh tế biển dựa vào nguồn lợi tự nhiên, các khu bảo tồn biển được xem là một công cụ quản lý hữu hiệu, ngay từ năm 2018, Quảng Ninh đã đi trước nhiều địa phương trong việc ban hành Quy hoạch bảo tồn đa dạng sinh học tỉnh Quảng Ninh đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030. Mục tiêu của quy hoạch đặt ra là bảo tồn các hệ sinh thái quan trọng, các nguồn gen nguy cấp, quý hiếm, khôi phục, bảo vệ các hệ sinh thái.
Triển khai quy hoạch, thời gian qua, tỉnh đã chỉ đạo các cơ quan chức năng thành lập Khu rừng đặc dụng bảo vệ cảnh quan Vịnh Hạ Long và hướng tới nâng cấp thành Vườn Quốc gia; đề xuất công nhận Khu bảo tồn đất ngập nước Đồng Rui là khu đất ngập nước có tầm quan trọng quốc tế (Khu Ramsar); phê duyệt quy hoạch chi tiết và thành lập khu bảo tồn biển Cô Tô, Đảo Trần; thông qua đề án thành lập Khu bảo tồn loài - sinh cảnh Quảng Nam Châu; thành lập 14 khu bảo vệ nguồn lợi thủy sản đối với các loài thủy sản đặc sản như: Sá sùng, ngán, rươi; triển khai 2 mô hình đồng quản lý nguồn lợi sá sùng tại các xã Minh Châu và Quan Lạn (huyện Vân Đồn) và bãi sá sùng tại xã Đại Bình (huyện Đầm Hà)… Những bước đi này đã nâng cao giá trị đa dạng sinh học tại Khu bảo tồn thiên nhiên Vườn Quốc gia Bái Tử Long và các khu bảo tồn biển, góp phần đưa Quảng Ninh lên bản đồ đa dạng sinh học của khu vực và thế giới, giải quyết việc làm, nâng cao thu nhập cho hàng trăm hộ gia đình. Bên cạnh đó, tỉnh cũng đã đẩy mạnh việc cải tạo hành lang sinh thái ven biển, triển khai các dự án cải tạo, phục hồi và trồng mới rừng ngập mặn ven biển.
Tháng 6/2020, UBND tỉnh đã phê duyệt quy hoạch chi tiết Khu bảo tồn biển Cô Tô - đảo Trần.
Nhằm tăng diện tích các khu bảo tồn biển, ven biển đạt khoảng 6% vào năm 2030 diện tích tự nhiên vùng biển Việt Nam, ngày 8/11/2024, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định 1352/QĐ-TTg phê duyệt Quy hoạch bảo tồn đa dạng sinh học quốc gia thời kỳ 2021-2030 tầm nhìn đến năm 2050. Đối với Vùng Đông Bắc, Quy hoạch đề ra mục tiêu cụ thể cho giai đoạn 2021-2030 là: Chuyển tiếp 45 khu bảo tồn hiện có với tổng diện tích khoảng 0,4 triệu ha (trong đó, Quảng Ninh có Vườn quốc gia Bái Tử Long rộng 15.783 ha); thành lập mới 9 khu bảo tồn với tổng diện tích khoảng 0,1 triệu ha; hình thành 1 vùng đất ngập nước quan trọng với diện tích khoảng 0,01 triệu ha…
Để thực hiện Quy hoạch trên, các chuyên gia trong lĩnh vực thủy sản cho rằng, tỉnh cần tiếp tục triển khai các giải pháp đồng bộ, nhất là khi Quảng Ninh có đầy đủ các điều kiện tự nhiên thuận lợi nhất để trở thành trung tâm thuỷ sản và du lịch của miền Bắc và cả nước với bờ biển dài 250km, ngư trường rộng 12.063km2. Tuy nhiên, trong những năm qua việc khai thác sử dụng tài nguyên biển thiếu bền vững và những biến đổi khí hậu mà điển hình là cơn bão số 3 (Yagi) vừa qua đã ảnh hưởng nghiêm trọng, gây thiệt hại lớn đến ngành thủy sản.
PGS.TS Nguyễn Hữu Dũng, Chủ tịch Hiệp hội Nuôi biển Việt Nam khẳng định: Nâng cao năng lực và mở rộng các khu bảo tồn biển là xu thế tất yếu trong phát triển kinh tế nuôi biển, kinh tế xanh. Để đảm bảo hoàn thành mục tiêu của Chính phủ, tỉnh cần tạo hành lang pháp lý minh bạch và thuận lợi để huy động các nguồn lực trong và ngoài nước đầu tư hạ tầng, công nghệ cho phát triển bền vững. Đồng thời, cần tiếp tục tuyên truyền, nâng cao nhận thức và thực thi pháp luật bảo tồn biển, huy động các tổ chức xã hội - nghề nghiệp tham gia hoạt động truyền thông về bảo tồn biển, từng bước nâng cao nhận thức cho cộng đồng cư dân để người dân chủ động, tự giác tham gia công tác bảo tồn biển, bảo vệ hệ sinh thái biển, bảo vệ nguồn lợi thuỷ sản; tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn cho đội ngũ cán bộ bảo tồn biển địa phương; đa dạng hóa nguồn lực cho bảo tồn biển bằng cách tăng cường ứng dụng khoa học công nghệ và hợp tác quốc tế. Đặc biệt, tỉnh cần tập trung nguồn lực để hoàn thành hồ sơ xét công nhận phần diện tích mặt nước của Vườn quốc gia Bái Tử Long là khu bảo tồn biển. Khi được công nhận, đây sẽ là khu bảo tồn biển quốc gia đầu tiên của Quảng Ninh, góp phần tháo gỡ nút thắt về công tác quản lý, từ đó phát huy các giá trị đa dạng sinh học gắn với phát triển kinh tế, đặc biệt là các hoạt động du lịch.