Tư tưởng của Bác là ngọn đuốc soi đường
Trong cuộc đời hoạt động cách mạng, Chủ tịch Hồ Chí Minh đặc biệt quan tâm xây dựng văn hóa, con người. Người nói: “Văn hóa phải soi đường cho quốc dân đi”, “Muốn xây dựng chủ nghĩa xã hội, trước hết cần có những con người xã hội chủ nghĩa”. Tư tưởng lớn của Chủ tịch Hồ Chí Minh về xây dựng văn hóa, con người trở thành nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho Đảng, Nhà nước và nhân dân ta trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
Hàng vạn du khách thập phương hành hương về đất Phật, dâng hương cầu bình an trong ngày khai hội Yên Tử.
Từ khi thành lập cho đến nay, Đảng ta luôn quan tâm, coi trọng vị trí, vai trò của văn hóa, con người trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc và xây dựng đất nước, nhất là trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Điều đó được thể hiện một cách liên tục và nhất quán trong văn kiện của các kỳ đại hội Đảng về xây dựng, phát triển văn hóa, con người Việt Nam.
Đối với tỉnh Quảng Ninh, nhận thức đúng đắn tư tưởng Hồ Chí Minh về vai trò của văn hóa đối với sự nghiệp xây dựng, bảo vệ và phát triển đất nước, ở mỗi kỳ đại hội, nhất là từ khi đất nước thực hiện công cuộc đổi mới, Đảng bộ tỉnh đều nghiên cứu, vận dụng nhuần nhuyễn hệ thống quan điểm của Người về những vấn đề cơ bản của cách mạng Việt Nam trong xây dựng và phát triển văn hoá - xã hội gắn liền với quá trình hoạch định đường lối, phát triển của địa phương.
Từ thực tiễn phát triển, trên chặng đường những năm đổi mới, hướng tới sự phát triển bền vững, Quảng Ninh luôn xem trọng xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, tiến bộ, thống nhất trong đa dạng của một vùng giàu văn hóa và hội tụ nhiều giá trị cao đẹp; chú trọng quan tâm tạo môi trường để con người phát triển toàn diện, có điều kiện vật chất, tinh thần phong phú; chỉ đạo nhiều biện pháp góp phần thu hẹp khoảng cách giàu, nghèo giữa các địa phương, vùng, miền; tập trung nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, tạo môi trường, điều kiện thuận lợi để thu hút các nguồn lực đầu tư trong và ngoài nước.
Lễ hội truyền thống Bạch Đằng năm 2022 tổ chức tại Khu di tích quốc gia đặc biệt Bạch Đằng (TX Quảng Yên). Ảnh: Mai Linh
Trong suốt 30 năm (1986-2016), thực hiện chủ trương đổi mới của Đảng "đi đôi với công cuộc cải tạo và phát triển kinh tế, phải triển khai tích cực, kiên quyết và bền bỉ các hoạt động về phát triển xã hội, xây dựng nền văn hoá mới và con người mới", Tỉnh ủy Quảng Ninh đã quan tâm đến bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống với đẩy mạnh phát triển văn hóa đương đại. Tỉnh đã chỉ đạo đầu tư cơ sở vật chất cho hoạt động văn hóa, thông tin; quan tâm đến công tác bảo vệ, tôn tạo các di tích lịch sử, văn hóa và danh lam thắng cảnh trên địa bàn tỉnh.
Đặc biệt, kể từ khi Nghị quyết Trung ương 5 khóa VIII (ngày 12/5/1998) về xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc được ban hành, tỉnh đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo cấp ủy, chính quyền các cấp cụ thể hóa 5 quan điểm chỉ đạo, 10 nhiệm vụ cụ thể và 4 nhóm giải pháp lớn của nghị quyết sát với tình hình thực tiễn của ngành, địa phương, trong đó đặc biệt chú trọng tới nhiệm vụ phát huy bản sắc văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Những nỗ lực của Đảng bộ, chính quyền tỉnh trong việc chăm lo, xây dựng và phát triển văn hóa, con người trong quá trình đổi mới của đất nước đã được đền đáp xứng đáng.
Trong giai đoạn 2016 đến nay, Đảng bộ tỉnh đã có nhiều chủ trương, chính sách thể hiện sự nhất quán về tư duy và hành động khẳng định văn hóa là nguồn tài nguyên tiềm tàng, quý hóa nhất; con người được xác định là nguồn lực quan trọng nhất, con người là trung tâm, chủ thể, là nguồn lực chủ yếu và là mục tiêu của sự phát triển bền vững, mọi sự phát triển đích cuối đều vì hạnh phúc của nhân dân.
Nghệ nhân Diềng Chống Sếnh truyền dạy nghề thêu trang phục truyền thống cho phụ nữ người Dao xã Quảng Sơn (huyện Hải Hà). Ảnh: Hữu Việt
Đặc biệt, quán triệt sâu sắc quan điểm “Phát triển kinh tế là trọng tâm, xây dựng Đảng là then chốt, văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội”; Đại hội Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh lần thứ XIV chỉ rõ: “Chú trọng phát triển văn hóa, thể thao; xây dựng con người Quảng Ninh năng động, sáng tạo, lành mạnh, văn minh, thân thiện”. Tỉnh luôn coi trọng xây dựng đạo đức, nhân cách, lối sống là giá trị cốt lõi của con người, là nhân tố quan trọng cần phát huy để xây dựng nên thương hiệu về vùng đất và con người Quảng Ninh, là sức mạnh nội sinh quan trọng phục vụ cho mục tiêu phát triển bền vững của tỉnh. Nổi bật nhất là việc xây dựng đề án và ban hành Nghị quyết số 11-NQ/TU ngày 9/3/2018 về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Quảng Ninh đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững. Đến nay, Quảng Ninh là một trong số ít tỉnh, thành có nghị quyết chuyên đề về xây dựng, phát triển văn hóa, con người.
Đến Đại hội lần thứ XV, Đảng bộ tỉnh xác định “Xây dựng nền văn hóa giàu bản sắc Quảng Ninh gắn với thu hẹp nhanh khoảng cách giàu nghèo và chênh lệch vùng miền” là một trong 3 khâu đột phá của giai đoạn 2020-2030. Tỉnh xác định phát triển văn hóa, con người Quảng Ninh là nền tảng tinh thần vững chắc, là nguồn lực nội sinh, động lực quan trọng cho sự phát triển nhanh, bền vững của địa phương. Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh đã ban hành Nghị quyết số 17-NQ/TU ngày 30/10/2023 về xây dựng và phát huy giá trị văn hóa, sức mạnh con người Quảng Ninh trở thành nguồn lực nội sinh, động lực cho phát triển nhanh, bền vững. Cấp uỷ, chính quyền, đoàn thể các cấp và nhân dân Quảng Ninh luôn kế thừa, phát triển và phát huy những giá trị truyền thống lịch sử, văn hoá tốt đẹp của dân tộc, không ngừng sáng tạo những giá trị văn hoá mới thấm đẫm tinh thần yêu nước và lý tưởng xã hội chủ nghĩa, đưa tỉnh Quảng Ninh ngày càng phát triển.
PGS.TS Nguyễn Duy Bắc, Phó Giám đốc Thường trực Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, cho biết: Qua từng giai đoạn phát triển, có thể thấy rõ tư tưởng của Hồ Chí Minh về phát triển văn hóa, con người Việt Nam thời kỳ đổi mới đã được tỉnh Quảng Ninh nghiên cứu, vận dụng nhuần nhuyễn tại địa phương. Tỉnh đã cụ thể hóa các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước sát với tình hình thực tế, vừa đảm bảo tính kế thừa các giá trị truyền thống tốt đẹp vừa tiếp thu những tinh hoa văn hóa tiên tiến của các vùng miền trong và ngoài nước. Tỉnh cũng đã nhận diện kịp thời các thế mạnh tiềm năng, lợi thế về văn hóa để bố trí nguồn lực đầu tư phát triển; huy động sức mạnh tổng hợp của toàn quân, toàn dân và cả hệ thống chính trị trong xây dựng môi trường văn hóa, đạo đức, lối sống; huy động mọi nguồn lực xã hội cho xây dựng thiết chế văn hóa, phát triển giáo dục con người...
Động lực cho phát triển nhanh, bền vững
Dưới ánh sáng “soi rọi” của tư tưởng Hồ Chí Minh, văn hóa, con người Quảng Ninh được xây dựng và phát triển theo hướng phát triển toàn diện, đạt các giá trị chân - thiện - mỹ. Trên nền tảng những nét đặc sắc văn hóa công nghiệp than, văn hóa giai cấp công nhân Vùng mỏ, tinh thần “Kỷ luật và đồng tâm” tiếp tục được nuôi dưỡng và phát huy. Nhiều di tích văn hóa được đầu tư bảo tồn, tôn tạo. Nhiều loại hình văn hóa dân gian tiêu biểu của từng địa phương, từng vùng, các làng nghề thủ công truyền thống, đặc biệt là văn hóa của các dân tộc thiểu số đã được phục dựng và phát huy giá trị. Các lễ hội truyền thống cũng dần được bảo tồn gắn với các trò chơi dân gian, các hoạt động văn hóa, văn nghệ trong lễ hội. Đến nay, toàn tỉnh có 119 lễ hội, điển hình trong đó là: Lễ hội Yên Tử, lễ hội đền Cửa Ông, lễ hội Tiên Công, lễ hội chùa Lôi Âm, lễ hội đình Lục Nà, lễ hội đình Đầm Hà, lễ hội đình Làng Dạ, lễ hội đình Trà Cổ...
Từ kho tài nguyên văn hóa khổng lồ, với 541 di sản văn hóa vật thể gồm 64 lễ hội truyền thống mang đặc trưng văn hóa vùng, miền cùng hàng loạt các di sản, Quảng Ninh đã và đang khai thác hiệu quả vốn quý này để phát triển du lịch với nhiều sản phẩm độc đáo, khác biệt, thu hút được sự quan tâm của du khách trong và ngoài nước. Công nghiệp văn hóa bước đầu được hình thành, đã có một số sản phẩm văn hóa đặc trưng thu hút sự quan tâm của đông đảo khách du lịch và góp phần nâng cao đời sống văn hóa tinh thần cho nhân dân.
Bảo tàng Quảng Ninh là nơi lưu giữ tư liệu hiện vật về lịch sử, văn hóa, con người Quảng Ninh.
Cùng với việc bảo tồn, phát huy các giá trị của các di tích, di sản văn hóa, tỉnh đã quan tâm, dành nguồn lực để đầu tư xây dựng, hoàn thiện hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao, công trình biểu tượng. Đến nay, nhiều công trình văn hóa hiện đại, mang tầm quốc tế đã xây dựng và đưa vào sử dụng, đã làm thay đổi diện mạo, quy mô, tầm vóc văn hóa và đời sống văn hóa của các địa phương trong tỉnh. Các cơ sở y tế, giáo dục, văn hóa, thể dục, thể thao, các trường nội trú dân tộc, trường học nghề và ổn định vùng kinh tế mới đầu tư nâng cấp, xây mới, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục, y tế, văn hóa tại cơ sở.
Công tác xây dựng, phát triển hội viên Hội VHNT tỉnh được quan tâm. Hằng năm, các văn nghệ sĩ Quảng Ninh đã sáng tác thêm khoảng 1.000 tác phẩm, có gần 300 tác phẩm, đầu sách được công bố, xuất bản. Toàn tỉnh có trên 2.000 CLB văn nghệ, thể thao hoạt động tại nhà văn hóa xã, phường, thị trấn, thôn, làng, bản, khu phố, đóng góp vào phong trào văn hóa, văn nghệ, thể thao của tỉnh.
Việc xây dựng môi trường văn hóa từ gia đình đến cộng đồng dân cư được quan tâm; tập trung xây dựng nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang, lễ hội, cơ sở thờ tự tôn giáo, cơ sở tín ngưỡng trên địa bàn tỉnh có chuyển biến tích cực. Toàn tỉnh có khoảng 99,7% số đám cưới và 99,6% số đám tang thực hiện tốt nếp sống văn minh; có 1.452 thôn, khu phố đã xây dựng quy ước, hương ước; có 71,4% gia đình đạt danh hiệu “Gia đình học tập”, 62,2% dòng họ đạt danh hiệu “Dòng họ học tập”, 82% cộng đồng đạt danh hiệu “Cộng đồng học tập”; có 309 hội, hơn 2.500 chi hội, gần 1.400 ban khuyến học với tổng số gần 400.000 hội viên, chiếm 32% dân số toàn tỉnh…
Thực tiễn đã khẳng định văn hóa phát triển đã tạo sức mạnh và tinh thần cống hiến của mọi người dân Quảng Ninh, trở thành nguồn lực quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh nhanh và bền vững. Từ một địa phương còn phải dựa vào sự hỗ trợ của Trung ương trong những năm đầu đổi mới, đến nay trở thành một trong những tỉnh phát triển đi đầu của cả nước. Quy mô nền kinh tế tăng nhanh, hết năm 2024 đạt gần 350.000 tỷ đồng, đứng thứ 7 cả nước. Quảng Ninh đã trở thành “Điểm đến đầu tư an toàn, thuận lợi, minh bạch, hấp dẫn và thành công”, luôn là thành trì vững chắc nơi tiền tiêu “đầu sóng, ngọn gió”, thực sự trở thành “phên dậu” che chắn khu vực Đông Bắc của Tổ quốc.
Đặc biệt, Quảng Ninh định hình tiêu chí “nhân dân hạnh phúc” là một giá trị của tỉnh, mọi sự phấn đấu của tỉnh đều vì đích cuối là hạnh phúc của nhân dân, với mục tiêu phấn đấu nhân dân tỉnh Quảng Ninh thực sự được thụ hưởng những thành quả của đổi mới, có thu nhập bình quân đầu người ở mức cao hơn hẳn so với mức trung bình của cả nước (GRDP bình quân đầu người năm 2024 trên 10.200 USD). Tỉnh thực hiện tốt các chính sách xã hội, bảo đảm an ninh xã hội, an ninh con người, tạo chuyển biến mạnh mẽ trong quản lý phát triển xã hội, thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội, nâng cao chất lượng cuộc sống và chỉ số hạnh phúc của con người Quảng Ninh, nhất là ở vùng sâu, vùng xa, miền núi, biên giới, hải đảo. Cơ hội tiếp cận dịch vụ y tế, thông tin - truyền thông chất lượng cao và chăm sóc sức khỏe của nhân dân ngày càng được mở rộng.
Có thể nói, vận dụng sáng tạo tư tưởng Hồ Chí Minh về văn hóa, phát huy truyền thống lịch sử và cách mạng vẻ vang cùng những giá trị văn hóa vô giá đã kết tinh trên mảnh đất địa đầu Đông Bắc Tổ quốc, trở thành nền tảng, tiền đề quan trọng có sức lan tỏa quyết định cho quá trình đổi mới, phát triển của Quảng Ninh trong tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập hôm nay.