Vở diễn được xây dựng dựa trên những tư liệu lịch sử có thật về Kỳ Đồng Nguyễn Văn Cẩm (1875-1929). Câu chuyện về ông được tái hiện qua hình thức ước lệ và dàn đế của sân khấu chèo truyền thống. Những lớp diễn về tài ứng đối của ông lúc nhỏ, khả năng thiên bẩm và tư tưởng yêu nước đã khắc họa nên hình ảnh về Kỳ Đồng Nguyễn Văn Cẩm. Thông qua diễn xuất của diễn viên nhà hát Chèo Thái Bình, khán giả sẽ hình dung ra một Kỳ Đồng bản lĩnh với tinh thần yêu nước, không chịu khuất phục trước quân thù.
Sinh ra trong một gia đình nhà Nho nghèo tại làng Ngọc Đình, tổng Hà Lý, huyện Duyên Hà, phủ Tiên Hưng (nay là xã Văn Cẩm, huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình), cậu bé Nguyễn Văn Cẩm sớm bộc lộ tư chất đặc biệt thông minh với tài sáng tác thơ phú, làm câu đối ứng khẩu, bắt bệnh cứu người…
 |
| Tái hiện cuộc đời Kỳ Đồng Nguyễn Văn Cẩm trên sân khấu chèo. (Ảnh: TL) |
Năm 8 tuổi, Nguyễn Văn Cẩm được cha cho dự kỳ thi khảo khóa chuẩn bị cho kỳ thi Hương sau đó tại trường Nam Định và đoạt loại ưu, được Vua Tự Đức ban chỉ dụ khen thưởng, cấp tiền gạo ăn học. Kỳ Đồng có nghĩa đứa trẻ kỳ tài là tên gọi được vua Tự Đức sắc phong cho Nguyễn Văn Cẩm cùng với sớ "Tên này còn ít tuổi, chưa thể dùng được, nay giao tỉnh thần Hưng Yên dạy bảo, để khi lớn lên, nhà nước sẽ dùng."
Ngay từ nhỏ, chứng kiến sự thống khổ của người dân dưới ách đô hộ của Pháp, tư tưởng yêu nước, khát vọng cứu quốc đã luôn nung nấu trong trái tim Nguyễn Văn Cẩm. Cậu được người dân hết lòng ngợi ca, ngưỡng vọng.
Lo ngại trước ảnh hưởng của Kỳ Đồng và muốn nuôi âm mưu dùng người Nam để trị người Nam, thực dân Pháp đã đưa Kỳ Đồng (khi đó mới 12 tuổi) đi du học tại Algerie thuộc địa của Pháp lúc đó.
Tại Algerie, Kỳ Đồng học tại trường trung học Louis Legrand trong 9 năm. Trở về nước, ông từ chối lời mời làm quan của Pháp mà chỉ xin đất để mở mang việc làm ruộng ở Yên Thế vào năm 1897. Tại đây, ông âm thầm chiêu mộ nhân công, mở mang đồn điền, chuẩn bị vũ khí, lực lượng để chống Pháp. Sau khi phát hiện điều này, người Pháp đã lưu đày ông ở một quần đảo xa xôi. Chỉ sau 2 năm về nước, ông tiếp tục phải ly hương và mất ở đảo Tahiti (Papeete) năm 1929, thọ 54 tuổi.
Vở diễn với mạch diễn chân thực, cảm động đã dẫn dắt khán giả đến với không gian ước lệ của nghệ thuật chèo truyền thống để hiểu hơn về một người con ưu tú, giàu lòng yêu nước của quê hương Thái Bình.
Bên cạnh những cảnh diễn hào hùng, những lớp diễn về sự chia ly của Nguyễn Văn Cẩm khi phải rời xa quê hương, khiến người xem xúc động. Cô Trai, người yêu của Nguyễn Văn Cẩm với hình ảnh ngọn đèn trước gió chờ đợi mòn mỏi đến bấc lụi dầu hao, đã khắc họa sự thủy chung son sắt của người con gái quê hương mong nhớ về người trai yêu thương đang lưu đày nơi viễn xứ.
Hình ảnh Nguyễn Văn Cẩm hướng về cố hương với niềm tin ngày mai nước non sẽ được độc lập là một hình ảnh gợi tả bi phẫn nhưng đầy trữ tình về một người chí sỹ yêu nước đến hơi thở cuối cùng.
Ê kíp sáng tạo của vở diễn có tác giả kịch bản văn học là cố tác giả Hoàng Luyện (Giải thưởng Nhà nước về VHNT); tác giả kịch bản chèo - Thạc sĩ Lê Thế Song; đạo diễn - NSND Lê Hùng; thiết kế mỹ thuật - họa sĩ Đặng Tuấn Minh; âm nhạc - NSND Hạnh Nhân.
Vở diễn có sự tham gia của NSƯT Văn Bằng vai dàn đế, NSƯT Ánh Điện trong vai cụ Đồ Tỵ - bố của Kỳ Đồng Nguyễn Văn Cẩm và các nghệ sỹ trẻ như Mạnh Khởi trong vai Kỳ Đồng, Thu Hà trong vai cô Trai người yêu của Kỳ Đồng và các nhân vật khác...
Thông qua vở diễn, ê kip mong muốn thắp lên một nén tâm nhang tưởng nhớ đến hương hồn nhà chí sỹ yêu nước, người con ưu tú của quê hương Thái Bình - Kỳ Đồng Nguyễn Văn Cẩm./.