Về với Cao nguyên đá Đồng Văn (Hà Giang) có thể dễ dàng nhận thấy, ngô là loại cây chủ đạo, được phủ kín khắp các nương đồi. Ngay cả những đồi toàn đá tai mèo, người dân vẫn tận dụng từng hốc đá để thả vào đó những cây ngô xanh mướt. Người H’Mông trên núi cao Tây Bắc chịu khó, cần cù và sống gắn bó với thiên nhiên. Cuộc sống thường ngày của họ rất bình dị, và đồ ăn cũng đơn giản, mộc mạc như con người và nếp sống nơi đây, nhưng vẫn toát lên những nét đặc sắc, thú vị. Khám phá ẩm thực của dân tộc Mông, chắc hẳn ai cũng sẽ ấn tượng ngay với một món ăn bình dị mà đặc biệt, là mèn mén.
 |
| Mèn mén - món ăn đặc biệt của người Mông. |
Trước kia, mèn mén là món ăn chính, là “cơm” hàng ngày của người Mông. Ngày nay, cuộc sống của người Mông đã đủ đầy hơn, nhưng món mèn mén vẫn giữ vai trò chủ đạo trong bữa ăn hằng ngày, cho dù nhiều gia đình có điều kiện. Bởi, dù là món ăn nhưng mèn mén đã ngấm vào máu thịt, nuôi dưỡng bao thế hệ đồng bào Mông. Là món ăn không thể thiếu được trong các ngày lễ, ngày tết.
Món ăn này không chỉ có giá trị về dinh dưỡng, mà còn mang giá trị văn hóa đậm đà bản sắc của đồng bào Mông. Mèn mén đơn giản là món “bột ngô hấp”. Tuy nhiên, để làm được món ăn này cần khá nhiều thời gian để chế biến, phải qua nhiều công đoạn và đòi hỏi người làm phải có kinh nghiệm nhất định.
Việc đầu tiên là phải chọn những hạt ngô già, phơi khô, xay hoặc nghiền thật mịn. Bà con không xay cả mẻ ngô lớn mà chỉ thả vài hạt vào cối xay đá. Xay ít một thì bột ngô mới mịn và nấu mèn mén mới ngon. Xay bột xong, cẩn thận sàng sảy cho sạch mày ngô, rồi đổ bột ngô ra mẹt, rưới ít nước lạnh cho đủ ẩm bột và nhào cho bột ngấm nước đều. Bột ngô được rải nhẹ nhàng vào chiếc chõ gỗ đặt trên chảo nước đang sôi, ngô đã nghiền nhỏ, nên chỉ cần hơi lên kín miệng chõ khoảng 5 phút là chín.
 |
| Mèn mén không chỉ có giá trị về dinh dưỡng, mà còn mang giá trị văn hóa đậm đà bản sắc của đồng bào Mông . |
Món mèn mén hoàn toàn không được nêm nếm gia vị, nhưng vẫn có vị ngọt bùi của ngô, dẻo thơm, lạ miệng. Mèn mén thường được ăn với một số món canh như rau cải, nước thắng cố hoặc trộn cơm đều trở thành món ăn gây thương nhớ. Mèn mén ăn với ớt nướng, tạo thành một thứ gia vị say nồng, nhất là những ngày giá rét.
Trước đây, người Mông thường chỉ dùng để ăn trong nhà, ngày nay, món mèn mén đã được làm nhiều hơn để bán trong các phiên chợ. Do vậy, du khách ghé thăm những phiên chợ vùng cao đều có thể thưởng thức được món ăn dân dã, đặc trưng này của người Mông.
Người Mông quan niệm phụ nữ phải biết thêu thùa, phải thương chồng con, biết chăm lo bố mẹ chồng và biết làm mèn mén. Điều này cho thấy, vị trí quan trọng của mèn mén trong ẩm thực của dân tộc Mông. Không chỉ là món ăn, không chỉ là ẩm thực, mà đó còn là nét văn hóa của đồng bào Mông.