Xác lập công thức ngăn thông tin xấu độc

1. Vừa qua, cơ quan chức năng Việt Nam đã khởi tố và truy nã hai đối tượng Lê Trung Khoa và Nguyễn Văn Đài về tội "Làm, tàng trữ, phát tán, tuyên truyền thông tin, tài liệu nhằm chống Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam", theo Khoản 2 Điều 117 Bộ luật Hình sự. Đây là lời cảnh tỉnh mạnh mẽ đối với những kẻ phản động và cơ hội chính trị.

Trước đó, những đối tượng này không ngừng tìm cách phá hoại sự ổn định của đất nước, gây hoang mang dư luận, chia rẽ nội bộ, làm suy giảm uy tín của Đảng, Nhà nước và phủ nhận thành tựu phát triển đất nước. Đặc biệt, gần đây, chúng đã tận dụng các công cụ trí tuệ nhân tạo để tạo ra các nội dung giả mạo, xuyên tạc với mục đích phá hoại.

Một trong những chiêu trò quen thuộc của chúng là lấy một phần thông tin đúng (như hình ảnh, sự kiện thực tế) rồi thêm thắt, bịa đặt để xuyên tạc. Ví dụ, chúng có thể sử dụng ảnh cũ hoặc cắt ghép video để bóp méo tình hình kinh tế - xã hội của nước ta, như tung tin thất thiệt về dịch bệnh, chính sách đô thị hoặc lũ lụt (ví dụ: Bịa đặt rằng chính quyền "ẩn giấu thiệt hại" hoặc "không hỗ trợ dân"). Điều này nhằm gây hoang mang, kích động chống đối, biểu tình. Trên các mạng xã hội như Facebook và X, một số bài đăng đã lan truyền video và hình ảnh về lũ lụt với nội dung quy chụp chính quyền "hăm dọa dân" hoặc "trấn an giả tạo", mặc dù thực tế các cơ quan chức năng đang tích cực hỗ trợ người dân.

Các đối tượng này còn sử dụng công cụ AI để làm giả ảnh, lập tài khoản giả danh cơ quan nhà nước, lãnh đạo hoặc cá nhân có ảnh hưởng để đăng bài xuyên tạc. Chúng thường lợi dụng các vấn đề nhạy cảm như khiếu kiện đất đai, tham nhũng, dân tộc, tôn giáo, nhân quyền để suy diễn một chiều, khoét sâu bức xúc và mâu thuẫn. Gần đây, chúng đã sử dụng hình ảnh tạo ra từ AI để bôi nhọ các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước; lan truyền những hình ảnh cắt ghép nhằm cáo buộc cơ quan nhà nước "bịt miệng dư luận" hoặc bịa đặt "lời tự thú" giả mạo của “dư luận viên”.

Các thế lực thù địch và phản động cũng sử dụng phần mềm chỉnh sửa hình ảnh, video để tạo ra nội dung giả, dàn dựng các bài phát biểu của lãnh đạo hoặc dựng cảnh "biểu tình", cảnh người dân kêu cứu, bức xúc để kích động dư luận...

Chúng còn sử dụng AI để viết ra những câu chuyện không có thật nhằm bôi nhọ thành quả cách mạng, vu khống, xuyên tạc, thậm chí bịa đặt các câu chuyện “sốc” về lãnh tụ, các đồng chí lãnh đạo, nguyên lãnh đạo Đảng, Nhà nước. Thông qua những video, podcast dàn dựng với giọng đọc AI, chúng làm tăng độ tin cậy và sức hấp dẫn đối với người nghe...

Những kẻ xấu còn tạo ra các hội nhóm, blog trên mạng xã hội để lôi kéo, dụ dỗ người bất mãn, suy thoái tư tưởng chính trị tham gia, dần "đầu độc" bằng thông tin mập mờ dưới vỏ bọc "phản biện xã hội", "hoạt động vì dân chủ, nhân quyền".

Các hành vi này thường gia tăng vào dịp diễn ra các sự kiện lớn, đặc biệt là dịp Đại hội Đảng bộ các cấp và Đại hội XIV của Đảng sắp tới.

2. Với hơn 3.000 trang mạng và hàng trăm nghìn bài viết độc hại được phát hiện mỗi năm, để ngăn chặn thông tin xấu độc, chúng ta cần huy động sự vào cuộc tích cực của các cấp ủy tổ chức Đảng, cán bộ, đảng viên và nhân dân.

Ngay từ những phút đầu tiên khi sự kiện xảy ra (sự cố, thiên tai, cháy nổ, dịch bệnh...), các cơ quan báo chí và các fanpage cấp ủy, chính quyền cần kịp thời đăng tải thông tin trong vòng 30-60 phút. Video thực địa, livestream từ hiện trường của lực lượng Công an, Quân đội, cùng hệ thống tài khoản chính thức có tick xanh trên mọi nền tảng đã trở thành “lá chắn thép”.

Chúng ta cần phản bác tức thì với những thông tin xấu độc có địa chỉ rõ ràng, bằng chứng công khai minh bạch và thuyết phục. Thời điểm vàng để phản bác là trong vòng 1-2 giờ ngay sau khi tin giả xuất hiện. Khi đó, hàng loạt bài phản bác kèm hình ảnh gốc, video gốc, văn bản chính thức được đồng loạt đăng tải trên các fanpage và lan tỏa rộng rãi có thể phá tan những đòn vu khống, tin giả như “Việt Nam sụp đổ kinh tế 2025” hay “nội bộ đấu đá”... Với sự tập trung và bài bản như vậy, những thông tin độc hại thường bị bẻ gãy trong vòng 24-48 giờ.

Chúng ta cũng cần tăng cường ứng dụng AI vào công tác xử lý thông tin xấu độc, trọng tâm là quét tự động để phát hiện ngay các từ khóa xuyên tạc. Trên cơ sở đó, cảnh báo tự động được gửi đến Facebook, YouTube, TikTok để gỡ bỏ nội dung trong chưa đầy 6 giờ. Từ năm 2023 đến 2025, hơn 45.000 video và 120.000 bài viết độc hại đã bị xóa bỏ, giúp tốc độ xử lý tin giả nhanh gấp 5-7 lần so với giai đoạn trước.

Việt Nam hiện nằm trong tốp 5 quốc gia có tỷ lệ gỡ bỏ nội dung vi phạm cao nhất thế giới của Facebook, YouTube và TikTok. Các thỏa thuận trực tiếp với Meta, Google, ByteDance (doanh nghiệp chủ quản của 3 mạng xã hội trên) cam kết ưu tiên xử lý yêu cầu từ Chính phủ Việt Nam trong vòng 3-24 giờ đối với nội dung đặc biệt nguy hiểm. Năm 2024-2025, hơn 95% yêu cầu gỡ bỏ của Việt Nam được Facebook thực hiện chỉ trong 24 giờ.

Từ thực tiễn triển khai nhiệm vụ phòng ngừa thông tin xấu độc, chúng ta có thể rút ra một công thức “3T + 1X” để áp dụng. Trong đó, T1 là "Tin chính thống phải đến trước"; T2 là "Tin phản bác phải đến thật mạnh"; T3 là "Tin xử lý vi phạm phải đến thật nghiêm"; 1X là "Xác minh phải trở thành thói quen của mọi người dân".

Khi cả 4 yếu tố này đồng thời vận hành tốt, mọi chiến dịch xuyên tạc, phá hoại dù lớn đến đâu đều sẽ thất bại.