Thăm nhà Bá Kiến trong tác phẩm "Chí Phèo" của Nam Cao

Theo tài liệu ghi chép lại, ngôi nhà Bá Kiến được xây dựng năm 1904, tọa lạc trên khu đất rộng khoảng 900m2, cửa hướng Tây – Nam, thuộc làng Vũ Đại hay còn gọi là Đại Hoàng (nay là Nhân Hậu, xã Hòa Hậu). Tính đến thời điểm Nhà nước lưu giữ quản lý (2007), ngôi nhà đã qua 7 đời chủ, người khởi dựng ngôi nhà là cụ Cựu Hanh, một lái buôn giàu có nổi tiếng khắp vùng nam Đồng bằng sông Hồng thời bấy giờ. Cụ đã thuê một tốp hơn 20 thợ mộc giỏi nhất phủ Lý Nhân xưa và làm ròng rã gần 1 năm trời mới xong.

Khi cụ Cựu Hanh mất đi người thừa kế ngôi nhà là con trai Trần Duy Xầm. Cụ Xầm sau đó để lại cho con là Cựu Cát. Là người chơi bời, rượu chè nên Cựu Cát nhiều lần vay tiền nghị viên Bắc Kỳ Bá Bính. Thời đó, Bá Bính làm quan to nên nhiều người đi hầu, đất của ông ta rộng gần nửa làng Đại Hoàng. Ngôi nhà này được Bá Bính mua lại để làm nhà thờ. Bá Bính tên thật là Trần Duy Bính (mất năm 1946) được cố nhà văn Nam Cao tiết lộ chính là nguyên mẫu nhân vật Bá Kiến trong tác phẩm văn học “Chí Phèo” nổi tiếng.

Sau này khi Bá Bính mất đi đã để lại gia sản cho con là Trần Duy Tảo hay còn gọi là Binh Tảo. Tuy nhiên, với bản tính chơi bời, nghiện rượu, Binh Tảo đã mang đồ đạc, nhà cửa đi cầm cố và bán sạch. Căn nhà là tài sản quý giá nhất cũng bị Binh Tảo rao bán. Cụ Cai Hậu sau đó mua ngôi nhà với giá 4.500 đồng (khoảng 20 cây vàng thời bấy giờ).

Chủ nhân tiếp theo của ngôi nhà là ông Trần Hữu Hòa, cháu cụ Cai Hậu. Đến năm 2007, UBND tỉnh Hà Nam đã thương thảo với bà Trần Thị Sâm (vợ ông Hòa) để mua lại ngôi nhà thành nơi lưu niệm.

Trải qua bao thăng trầm và biến cố của lịch sử, nhưng kiến trúc ngôi nhà của Bá Kiến còn được lưu giữ khá nguyên vẹn, nó được xem như là “báu vật” của làng “Vũ Đại”. Từ lâu, nơi đây đã trở thành điểm tham quan nổi tiếng đối với du khách khi về thăm Hà Nam.

Đường dẫn về làng Đại Hoàng (Nhân Hậu) vẫn giữ vẻ thuần Việt của vùng nông thôn đồng bằng Bắc Bộ...

Trong làng có "Ngôi nhà Bá Kiến"  - nguyên mẫu trong tác phẩm văn học "Chí Phèo" của cố Nhà văn, Liệt sỹ Nam Cao.

Khung nhà bằng gỗ lim với 3 gian, gồm 4 hàng cột với 16 cây cột lim, chân kê đá tảng.

Thanh dầm nóc khắc hàng chữ Hán ghi thông tin ngày khởi dựng và khánh thành ngôi nhà.

Trang trí hoa văn các cột kèo còn khá sắc nét trên gỗ lim.

Khu gian giữa - trung tâm của ngôi nhà.

Chiếc gường lim hiện vật trong ngôi nhà còn khá nguyên vẹn mặc dù trải qua nhiều đời chủ.

Cách di tích nhà Bá Kiến không xa là Khu tưởng niệm và mộ phần của Nhà văn, Liệt sỹ Nam Cao.

Khu tưởng niệm còn lưu giữ khá nhiều hiện vật gắn với sự nghiệp văn chương của Nhà văn Nam Cao, trong đó có tác phẩm văn học "Chí Phèo" nổi tiếng từng được chuyển thể thành phim "Làng Vũ Đại ngày ấy".