Tục cưới hỏi của người Raglai

Dân tộc Raglai hình thành và lưu giữ một kho tàng văn hoá truyền thống đa dạng và phong phú. Trong đó, tập tục cưới hỏi là một đặc trưng văn hoá phản ánh đậm nét đời sống, văn hoá của người Raglai. Với quan niệm cưới hỏi là sự kiện quan trọng, tập tục hôn nhân của Raglai mang những đặc điểm của xã hội mẫu hệ.

Con gái cưới chồng quan niệm “Chặt cây rừng về làm nhà, bắt người ta về làm người nhà mình”. Người vợ quyết định những công việc lớn, con gái sinh ra mang họ mẹ và luôn giữ mối quan hệ huyết thống theo dòng họ mẹ suốt 7 đời. Quyền thừa kế tài sản ưu ái người con gái, nhất là người con gái út. Tuy vậy, hôn nhân của người Raglai được hình thành trên cơ sở tình yêu, tự nguyện, có sự chấp thuận của cha mẹ, họ tộc, cộng đồng.

Hiện người Raglai vẫn tuân thủ nguyên tắc ngoại hôn dòng họ và chế độ một vợ một chồng. Sau lễ hỏi, đôi trai gái người Raglai có thể "ngủ thảo" trong thời gian không hạn định, nghi thức có ý nghĩa giúp đôi bạn trẻ nuôi dưỡng tình yêu bền chặt. Tục lệ này còn là sự thử thách bản thân cũng như sự tôn trọng nhau của đôi bạn trẻ.

Trong thời gian "ngủ thảo", nếu đôi trai gái thấy thực sự yêu nhau sẽ xin hai bên gia đình cho phép làm đám cưới. Nếu không ưng thuận thì chia tay nhau êm đẹp, không oán giận hay ghét bỏ nhau. Khi hai gia đình đã đồng ý cho đôi bạn trẻ làm đám cưới thì nhà trai tìm ông mai, bà mối, họ là những người đứng tuổi, am hiểu luật tục, có khả năng giao tiếp sang nhà gái để tiến hành lễ hỏi và thực hiện các nghi thức cưới hỏi truyền thống.

Trong một số hoạt động giới thiệu văn hóa truyền thống tỉnh Ninh Thuận diễn ra tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô - Sơn Tây - Hà Nội) với sự tham gia của các chủ thể văn hóa đến từ tỉnh Ninh Thuận, công chúng Thủ đô có dịp được tìm hiểu lễ cưới của đồng bào Raglai.

Nhà sàn là nơi tụ họp con cháu trong gia tộc, để ông bà cha mẹ dạy bảo con cháu hiểu biết phong tục tập quán, các phép tắc cư xử và gìn giữ vốn văn hóa dân gian quý báu của người Raglai.

Trong lễ dạm hỏi, nhà trai mang lễ vật tới nhà gái, thường là một xấp lá trầu xanh, một chùm cau tơ sang nhà gái. Buổi gặp nhằm dạm hỏi ý tứ, hoàn cảnh gia đình của hai bên. Nếu ưng ý nhận lời nhà gái sẽ làm “lễ nhận hỏi”.

Đám cưới người Raglai đề cao vai trò của người phụ nữ, được chủ động trong hôn nhân từ lựa chọn người mình yêu cho đến việc chọn địa điểm làm hôn lễ.

Đám cưới có các nghi thức chính như: Đính ước, ăn hỏi, đám cưới. Đám cưới phụ tổ chức ở nhà trai, đám cưới chính được tổ chức ở nhà gái.

Sau khi đủ điều kiện để tổ chức, nhà trai sẽ sang nhà gái làm lễ “trao đồ” cho cô dâu tương lai. Hai bên gia đình chính thức bàn chuyện tổ chức đám cưới cho đôi bạn trẻ. Thông thường lễ vật trong đám cưới gồm: Quần áo, vòng cổ, vòng tay, gùi đi nương, bát ăn cơm, rựa, nỏ.

Trong lễ cưới tại nhà gái, mâm cúng tổ tiên của cô dâu, chú rể phải có gà luộc nguyên con, hai bát cơm với ý nghĩa tổ tiên sẽ phù hộ cho đôi vợ chồng trẻ thuận hòa, làm ăn nhiều may mắn.

Lễ cưới nhà gái diễn ra các nghi thức mời trầu cau; mời ông bà về chứng giám cho lễ thành hôn; xem bói lưỡi gà, xem chân gà, bói lá trầu, hay cô dâu, chú rể rót rượu mời nhau.

Trong trường hợp vi phạm luật tục, đôi trai gái phải làm lễ tẩy rửa sạch mọi ô uế hay tắm gội sạch mọi dơ bẩn để cầu xin thần linh, tổ tiên không trừng phạt.

Tái hiện nghi thức “lễ tẩy rửa” người vi phạm luật tục.

Sau những nghi lễ trang nghiêm của hôn lễ người Raglai, hai họ cùng chung vui trong ngày trọng đại. Mọi người cùng tham gia nhảy múa ca, hát ca, đôi vợ chồng trẻ người Raglai cũng hòa mình vào đám đông, cùng mời rượu, thịt mọi người trong buôn làng trong tiếng chiêng trống rộn rã mừng hạnh phúc.

Văn hóa dân gian Raglai luôn chứng tỏ sức sống nội sinh mãnh liệt của cộng đồng, làm động lực cho mọi người vững tin vào cuộc sống no ấm hôm nay và mai sau.