Con đường phát triển thịnh vượng bắt đầu từ đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số

Đổi mới sáng tạo bắt đầu từ mỗi người dân, doanh nghiệp

Một ý tưởng tưởng chừng nhỏ bé cũng có thể làm thay đổi cách thức vận hành của một cơ quan. Chỉ với một biểu mẫu điện tử hay việc số hóa một nhóm hồ sơ, nhiều đơn vị đã tiết kiệm hàng giờ làm việc mỗi tuần. Những sáng kiến xuất phát từ người dân như quảng bá sản phẩm địa phương qua mạng xã hội hay phản ánh vi phạm giao thông bằng ứng dụng điện thoại đã góp phần cải thiện hành vi, nâng cao hiệu quả quản lý và lan tỏa tinh thần đổi mới sáng tạo trong cộng đồng.

Những thành tựu này được tạo nên từ việc tổ chức hiệu quả các phong trào thi đua yêu nước, khuyến khích sáng kiến từ từng cá nhân. 

Rất nhiều mô hình, điểm sáng về đổi mới sáng tạo đã lan tỏa, khơi dậy tinh thần dám nghĩ, dám làm, dám thay đổi. Tinh thần này được thể hiện rõ nét qua câu chuyện hồi sinh của Công ty CP Bóng đèn phích nước Rạng Đông. 

Từng đứng trước nguy cơ phá sản, Rạng Đông đã lựa chọn một con đường không dễ: làm chủ công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số toàn diện. Công ty bắt đầu bằng việc chuyển đổi công nghệ sản xuất thủy tinh từ lò dầu truyền thống sang lò đốt điện hiện đại. Rạng Đông đã tự thiết kế lò đốt điện thủy tinh thay thế hoàn toàn lò dầu truyền thống, tiết kiệm 2/3 chi phí đầu tư, tăng hiệu suất sử dụng nhiệt từ 25% lên 90%, đồng thời giảm 30% chi phí vật tư nhờ linh hoạt thay đổi phối liệu. Họ không mua công nghệ, mà tự phát triển, hợp tác với các viện trường để tối ưu từng công đoạn bằng AI và dữ liệu.

Trên nền tảng đó, Rạng Đông tiếp tục giải mã toàn bộ dây chuyền đèn LED nhập khẩu, xây dựng hệ điều hành trung tâm giúp kết nối các thiết bị không đồng bộ, biến những máy móc "không nói chuyện được với nhau" thành một hệ sinh thái thông minh. Rạng Đông đã tích hợp IoT, AI và ERP vào dây chuyền do chính người Việt phát triển, nâng năng suất lên hơn 30%, sản phẩm đạt chất lượng ổn định toàn cầu.

Không dừng lại ở nhà máy, Rạng Đông bước vào nông nghiệp thông minh với đèn LED chuyên dụng cho thanh long. Từ nghiên cứu sinh lý cây trồng đến thiết kế phổ sáng tối ưu, họ giúp nông dân tiết kiệm 85% điện năng, nâng cao năng suất và chất lượng quả. Đèn 5W thông minh tích hợp AI, cảm biến, điều khiển trung tâm – là giải pháp khoa học chứ không đơn thuần là thiết bị.

Từ doanh thu 10 tỷ năm 1990, đến hơn 8.000 tỷ năm 2024, từ phá sản đến dẫn đầu thị trường và xuất khẩu sang 40 quốc gia, Rạng Đông đã chứng minh khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo không chỉ là trụ cột phát triển, mà còn là "mệnh lệnh sinh tồn" của doanh nghiệp Việt.

Ở lĩnh vực nông nghiệp đô thị, Hachi là ví dụ tiêu biểu cho sức mạnh của khoa học công nghệ trong đời sống. Startup này nghiên cứu ra dung dịch dinh dưỡng thay đất để trồng rau bằng nước, kết hợp cảm biến, kết nối dinh dưỡng – nước – phần mềm điều khiển từ xa, tạo ra thiết bị trồng rau thông minh phù hợp với hộ gia đình.

Đổi mới mô hình kinh doanh, Hachi "bán công nghệ, không bán rau", cho thuê hệ thống, cung cấp giống và dinh dưỡng cho hàng chục nghìn hộ gia đình. Chuyển đổi số toàn diện giúp hệ thống hoạt động hiệu quả, dễ mở rộng và càng thông minh khi có thêm người dùng. 

Câu chuyện của Hachi cho thấy khoa học công nghệ, khi kết hợp với mô hình kinh doanh sáng tạo, có thể tạo ra giá trị bền vững và khả năng mở rộng lớn.

Kiến tạo Việt Nam thịnh vượng vào năm 2045

Các nghiên cứu quốc tế chỉ ra rằng, đổi mới sáng tạo là chìa khóa để các quốc gia đang phát triển thoát bẫy thu nhập trung bình. Đây là chiến lược để rút ngắn khoảng cách phát triển, tối ưu nguồn lực và tạo ra giá trị thực từ điều kiện sẵn có. 

Việt Nam đặt mục tiêu đến năm 2045 trở thành quốc gia phát triển, thu nhập cao. Vì vậy, việc xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo toàn dân là yêu cầu bắt buộc. Doanh nghiệp cần cải tiến phù hợp thị trường; người dân phải được khuyến khích sáng tạo trong thực tiễn; Nhà nước kiến tạo môi trường, thể chế và động lực để đổi mới sáng tạo không bị cản trở mà được khơi thông.

Trong phát biểu tại Lễ khai mạc Hội nghị Thượng đỉnh Diễn đàn Đối tác vì tăng trưởng xanh và mục tiêu toàn cầu 2030 (P4G), Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh: "Thúc đẩy phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia là đột phá quan trọng hàng đầu, là động lực chính để phát triển nhanh lực lượng sản xuất hiện đại, hoàn thiện quan hệ sản xuất, đổi mới phương thức quản trị quốc gia. Trong đó, dữ liệu là nguồn tài nguyên mới, là "không khí và ánh sáng" của kỷ nguyên mới, là tư liệu sản xuất mới. Chuyển đổi số là công cụ đổi mới phương thức sản xuất, kinh doanh, đổi mới lực lượng sản xuất. Đổi mới sáng tạo là "cây gậy thần" đạt tới thịnh vượng bền vững".

Đổi mới sáng tạo không chỉ dành cho giới khoa học, mỗi người dân, ở bất kỳ vị trí nào cũng đều có thể đóng góp bằng những cải tiến nhỏ trong công việc, nâng cao năng suất, nâng cao chất lượng cuộc sống. Chuyển đổi số tạo ra môi trường để những ý tưởng ấy được hiện thực hóa nhanh hơn, bởi môi trường số phi vật lý, phi khoảng cách và phi tiếp xúc. Chính vì vậy, muốn đổi mới sáng tạo trở thành phong trào toàn dân, chuyển đổi số phải được triển khai toàn diện, số hóa toàn bộ thế giới thực.

Trong bài phát biểu tại sự kiện Lễ công bố Báo cáo Chỉ số Đổi mới sáng tạo toàn cầu (GII) của Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nhấn mạnh: Đổi mới sáng tạo là yêu cầu khách quan, lựa chọn chiến lược, ưu tiên hàng đầu của các nước trong quá trình phát triển nhanh và bền vững và không để ai ở lại phía sau. Việt Nam cổ vũ cho đổi mới sáng tạo vì mục tiêu hòa bình, hợp tác và phát triển trên thế giới cũng như khu vực. Quan điểm này rất rõ ràng, trong quá trình đổi mới sáng tạo phải lấy người dân làm trung tâm, người dân phải thực sự được hưởng thụ thành quả của đổi mới sáng tạo.

Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Mạnh Hùng cũng khẳng định: "Muốn sáng tạo và đổi mới trở thành toàn dân thì phải chuyển đổi số toàn diện, số hoá toàn bộ thế giới thực, đưa mọi hoạt động lên môi trường số. Môi trường số là môi trường lý tưởng cho mọi ý tưởng có thể hiện thực hoá nhanh nhất, vì nó phi vật lý, phi khoảng cách và phi tiếp xúc. Đổi mới sáng tạo Việt Nam phải đặt trong ngữ cảnh chuyển đổi số quốc gia". Bộ trưởng cũng từng nhấn mạnh, nếu mỗi người dân nỗ lực tốt hơn 1% mỗi ngày, sau một năm, chúng ta sẽ tốt hơn gấp 37 lần, đó là sức mạnh của thi đua đổi mới từng việc nhỏ, bắt đầu từ mỗi cá nhân và lan tỏa đến tổ chức, cộng đồng.

Việt Nam có hai lợi thế đặc biệt là tư duy STEM tốt và năng lực vận dụng thực tiễn linh hoạt. Đây là nền tảng để Việt Nam đi nhanh bằng công nghệ, đi xa bằng đổi mới sáng tạo và đi cùng nhau bằng chuyển đổi số toàn dân. 

Bộ Chính trị đã giao Bộ Khoa học và Công nghệ xây dựng Đề án Quốc gia khởi nghiệp nhằm hình thành tinh thần đổi mới sáng tạo trong toàn dân, đưa đổi mới sáng tạo trở thành lối sống và văn hóa của xã hội, khuyến khích khám phá và khoan dung thất bại. Khi mỗi việc nhỏ đều chứa tinh thần sáng tạo, tương lai lớn sẽ đến gần.

Đổi mới sáng tạo không xa vời mà bắt đầu từ mỗi người dân, mỗi doanh nghiệp, mỗi cơ quan. 

Khi môi trường số được hoàn thiện và tinh thần đổi mới được thúc đẩy trong toàn xã hội, Việt Nam sẽ có thêm nội lực để bứt phá. Con đường đi tới thịnh vượng vì thế khởi nguồn từ những đổi thay nhỏ hôm nay, góp phần xây dựng một tương lai hùng cường và tự cường cho đất nước.