Thầy giáo xứ cù lao hơn 20 năm nhân giống thành công cây thủy tùng
Xuất phát từ niềm đam mê với cỏ cây “độc, lạ”, thầy giáo Huỳnh Công Thống (62 tuổi), ngụ ở Cù lao Tân Lộc (thành phố Cần Thơ) đã dày công nghiên cứu thành công phương pháp nhân giống thủy tùng (hay còn gọi là thông nước), loài cây quý hiếm nhóm 1A (nhóm thực vật quý hiếm) trong Sách đỏ Việt Nam. Đến nay, ông đã nhân giống được hơn 2.500 cây, góp phần bảo tồn nguồn gen quý.
Ông Huỳnh Công Thống đã có hơn 20 năm gắn bó với niềm đam mê ghép và nhân giống loài cây quý hiếm.
Dẫn chúng tôi đến bên hiên nhà chiêm ngưỡng cây thủy tùng 25 năm tuổi, người giáo viên xứ cù lao cho biết, đây là cây có tuổi đời cao nhất trong vườn nhà được ông dày công nghiên cứu và đem từ Đắk Lắk về trồng vào năm 2001. Hiện cây cao trên 10m, tán rộng khoảng 2m, đường kính thân cây khoảng 60cm.
Chia sẻ về “lịch sử” ra đời của cây thủy tùng đầu tiên được trồng ở vùng đất Đồng bằng sông Cửu Long, ông giáo Thống chiêm nghiệm đó là hành trình gian truân, vất vả, tốn kém tiền bạc, công sức rất nhiều.
Bởi lẽ, sau 4 năm mày mò nghiên cứu, đây là cây thủy tùng duy nhất còn sống trong tổng số nhiều cây được ghép từ nhánh thủy tùng với gốc bụt mọc – phương pháp nhân giống thủy tùng tối ưu nhất sau nhiều phương pháp thử nghiệm khác nhau (ươm hạt, giâm cành, ghép với nhiều loại cây họ tùng khác,…).
Theo ông Thống, việc chọn gốc ghép cũng phải trải qua quá trình thay đổi với nhiều giống bụt mọc (sống được trên cạn, sống được dưới nước, sống được vừa trên cạn vừa dưới nước) mới chọn được giống bụt mọc phát triển tốt khi trồng ở nơi vừa có đất, có nước.
Thầy giáo Huỳnh Công Thống bên cây thủy tùng đầu tiên được trồng sau khi ghép thành công.
Sau hơn 20 năm đeo đuổi và gắn bó, nghiên cứu loài cây thuộc nhóm 1A, ông Thống khẳng định cho đến thời điểm này chưa có cách thức nào nhân bản cây thủy tùng tốt hơn cách ghép này.
Trong câu chuyện về “nguồn cội” cây thông nước lâu năm trong vườn, thầy Thống chia sẻ, nhóm nghiên cứu của ông đã mang hạt cây bụt mọc được lấy từ Lăng Bác (Hà Nội) về Đắk Lắk ươm giống khoảng một năm mới tiến hành làm gốc ghép cho nhánh thông nước. Sau khi ghép thành công, cây thủy tùng được ông mang về Cù lao Tân Lộc trồng trong chậu khoảng 1-2 năm trước khi trồng bên hiên nhà.
Giải pháp ghép cây thủy tùng đã thành công nhưng việc có được nguồn gốc ghép là vấn đề nan giải. Bởi lẽ, cây bụt mọc từ Lăng Bác mỗi năm không cho nhiều hạt. Do đó, thông qua mối quan hệ, thầy giáo xứ cù lao miền Tây tìm mua hạt bụt mọc với giá 10 triệu đồng/kg (được khoảng 2.000 hạt) đem về ươm cây làm gốc ghép, tỷ lệ đạt được khoảng 50%. Hiện nay, chưa có loài cây nào có thể thay thế cây bụt mọc làm gốc ghép cho thủy tùng nên bình quân mỗi năm ông Thống vẫn duy trì mua khoảng 1kg- 2kg hạt bụt mọc về ươm cây làm gốc ghép. Cây bụt mọc từ khi ươm đến khoảng 6 tháng – 1 năm sau thì bắt đầu tiến hành ghép với nhánh thủy tùng.
Nhiều năm gắn bó với việc ghép, nhân giống vô tính cây thủy tùng, “nhà nghiên cứu” cây quý hiếm ở Cù lao Tân Lộc nhận thấy, loài cây này nếu nuôi cấy mô thành công, đem ra đất trồng thì phát triển chậm, èo uột và không phát triển. Cây bụt mọc được trồng từ hạt cũng phát triển chậm. Nhưng đem nhánh thủy tùng ghép với gốc bụt mọc thì cây “lớn nhanh như thổi”. Đây là điểm nổi bật.
Mặc dù, thành công với việc lai tạo loài cây gỗ quý nhưng thầy giáo Thống chia sẻ cũng có lúc thất bại. Mỗi năm, có khoảng vài % tỷ lệ ghép không thành công do lúc nhỏ cây thủy tùng dễ nhiễm bệnh. Một số bệnh mà đến nay vẫn chưa có cách khắc phục, ví dụ như bệnh rỗng ruột. Hoặc thỉnh thoảng tự nhiên cây chết không rõ nguyên nhân.
Hiện trong vườn của ông Huỳnh Công Thống vẫn còn trồng nhiều cây thủy tùng để phục vụ mục đích lấy phôi tiếp tục ghép, nhân giống.
Từ cây thủy tùng ban đầu, trong hơn hai thập kỷ qua, “nhà nghiên cứu” Huỳnh Công Thống đã phát triển trên 2.500 cây khác và được nhiều người mua, trồng khắp nơi trên cả nước.
Với kinh nghiệm theo dõi thực tế và chăm sóc hơn 500 cây thủy tùng được trồng 3 năm nay, anh Nguyễn Văn Toàn, xã Trung Hưng cho biết, cây thủy tùng khi còn nhỏ, dưới 1m mới dễ bị bệnh (bệnh khô nhánh, thán thư, xì mủ) dễ khiến cây chết. Nhưng khi cây phát triển trên 1m thì hầu như không bị bệnh, dễ chăm sóc, chỉ cần bón phân hằng tháng là cây phát triển bình thường.
Ông Huỳnh Công Thống cũng cho biết thêm, thủy tùng dễ trồng, phát triển tốt, phù hợp nhiều vùng đất khác nhau, đặc biệt là nơi có nguồn nước thuận lợi như ven sông, ven biển; nhờ có rễ khí sinh nên thủy tùng có thể ngăn chặn xói mòn, lở đất rất tốt.
Sở dĩ nhiều người chuộng cây thủy tùng vì gỗ có màu xanh đẹp như màu cẩm thạch, không bị cong vênh, không bị mối mọt. Với những đặc tính nổi bật trên, đã có người trả giá cây thủy tùng “cao tuổi” nhất trong vườn thầy giáo Thống với mức 300 triệu đồng nhưng ông không bán mà giữ lại trong vườn làm kỷ niệm, để cho mọi người chiêm ngưỡng; đồng thời, bảo vệ nguồn gen và nghiên cứu, theo dõi xem tuổi thọ của cây.
Ngoài cây thủy tùng hơn 20 năm tuổi, hiện trong mảnh vườn 4.000m2 nhà người giáo viên sắp về hưu này vẫn còn trồng khoảng 20 cây thủy tùng từ 2 năm – 6 năm tuổi để phục vụ mục đích lấy phôi tiếp tục ghép, nhân giống và khoảng 30 loài thực vật quý hiếm khác như: ngọc am, gỗ đỏ, kim giao, bách xanh, sến, táo,...
Bài, ảnh: Hiền Trần
