Cần có chính sách khuyến khích phát triển điện từ rác thải

Chiều 4-12, Quốc hội thảo luận ở tổ về Dự án Luật Tòa án chuyên biệt tại trung tâm tài chính quốc tế và Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về cơ chế, chính sách phát triển năng lượng quốc gia giai đoạn 2026-2030.

Bổ sung nguồn điện tái tạo, điện sạch từ rác

Đại biểu Vũ Ngọc Long phát biểu. Ảnh: CTV

Tại phiên thảo luận, đại biểu Vũ Ngọc Long (Đoàn ĐBQH tỉnh Đồng Nai) đóng góp vào các nội dung liên quan đến nghị quyết của Quốc hội về cơ chế, chính sách phát triển năng lượng quốc gia giai đoạn 2026-2030. Theo đó, nghị quyết ban hành sẽ tháo gỡ hết các vướng mắc về phát triển năng lượng trước đây, song qua nghiên cứu cho thấy vẫn có rủi ro, vì vậy cần phải đánh giá toàn diện. Đại biểu đề nghị cần nhanh chóng nghiên cứu sửa các luật để bảo đảm không chồng chéo với dự thảo nghị quyết.

Theo đại biểu, trước đây tại 2 kỳ họp Quốc hội đã có Nghị quyết 170 tháo gỡ cho một số dự án năng lượng ở các tỉnh Khánh Hòa, Thành phố Hồ Chí Minh, Đà Nẵng. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng này, vì vậy cần có chế tài mạnh mẽ, nghiêm khắc đối với các chủ đầu tư đăng ký “đặt chỗ” nhưng không thực hiện được, gây ảnh hưởng đến phần quy hoạch còn lại.

Đại biểu đặt vấn đề cần có chính sách quan tâm phát triển điện rác. Hiện nay, đây là loại hình rất quan trọng trong bảo đảm an ninh năng lượng. Việc phát triển những nhà máy điện rác công nghệ cao sẽ giải quyết được hai vấn đề: một là xử lý rác ở đô thị; hai là khi đốt rác phát điện sẽ tạo ra nguồn điện sạch, có lợi thế trong xuất khẩu, đặc biệt là nguồn điện nền giúp khắc phục rủi ro khi sản xuất công nghiệp phát triển quá nhanh.

“Hiện nay, chúng ta tập trung chính sách ưu đãi cho điện mặt trời nhưng chưa có một dự án nào thật sự thành công. Lý do là pin quá đắt đỏ và chưa tối ưu; doanh nghiệp cũng chưa muốn đầu tư lúc này bởi nếu đầu tư sẽ tốn kém mà hiệu quả kinh tế không cao. Thủy điện đã đạt tới giới hạn, vì vậy cần phải có loại hình mới, đó là bổ sung nguồn điện tái tạo, điện sạch từ rác. Do đó, tôi đề nghị bổ sung chính sách ưu đãi thật sự mạnh mẽ cho điện rác để doanh nghiệp yên tâm đầu tư” - đại biểu Vũ Ngọc Long phân tích.

Bên cạnh đó, đại biểu cho rằng cần nhanh chóng nghiên cứu, có giải pháp cấp giấy phép cho tro bay, phụ phẩm của các nhà máy điện rác hoặc các nhà máy liên quan đến năng lượng tái tạo. Mục đích là tránh lãng phí vì những phụ phẩm này có thể dùng làm vật liệu xây dựng. Hiện nay, một số nhà máy điện rác đã vận hành nhưng phụ phẩm vẫn chưa được cấp phép để sản xuất vật liệu xây dựng. Do đó, cần mạnh dạn đặt hàng nghiên cứu để tháo gỡ khó khăn cho ngành năng lượng tái tạo.

Tính toán khi phát triển điện gió ngoài khơi

Đại biểu Nguyễn Tuấn Anh phát biểu. Ảnh: CTV

Liên quan đến Dự thảo Nghị quyết về cơ chế, chính sách phát triển năng lượng quốc gia giai đoạn 2026-2030, đại biểu Nguyễn Tuấn Anh (Đoàn ĐBQH tỉnh Đồng Nai) cho rằng, mục tiêu phát triển điện gió ngoài khơi là trọng tâm của quy hoạch điện. Tuy nhiên, dự thảo lại đặt ra các điều kiện có thể trở thành rào cản lớn.

Thứ nhất, yêu cầu vốn quá cao: vốn điều lệ 10 ngàn tỷ đồng và vốn chủ sở hữu không thấp hơn 15% tổng vốn đầu tư dự án, bao gồm cả khảo sát và chấp thuận nhà đầu tư, là mức ngưỡng rất lớn.

Thứ hai, mức vốn này có thể loại trừ nhiều nhà đầu tư quốc tế và trong nước có năng lực công nghệ, kinh nghiệm nhưng quy mô vốn điều lệ chưa đạt, dẫn đến giảm tính cạnh tranh và làm chậm tiến độ triển khai dự án.

Thứ ba, giá trần cứng nhắc: quy định giá điện đề xuất không vượt quá khung giá trần và là mức tối đa để đàm phán PPA có thể không hấp dẫn nhà đầu tư trong bối cảnh chi phí vốn và cung ứng toàn cầu biến động. Nếu giá trần không bảo đảm tính khả thi tài chính, các dự án dễ bị đình trệ.

“Do vậy, theo tôi, dù dự án có nhiều cơ chế đột phá nhưng để bảo đảm tính khả thi và hiệu quả, cần rà soát lại các rào cản về vốn và nới lỏng sự cứng nhắc của giá trần đối với điện gió ngoài khơi; đồng thời thu hẹp phạm vi áp dụng các cơ chế ưu tiên, ngoại lệ để bảo đảm tính minh bạch và thượng tôn pháp luật trong quy hoạch” - đại biểu Nguyễn Tuấn Anh phân tích.

Đại biểu Huỳnh Thành Chung phát biểu. Ảnh: CTV

Từ góc độ thực tiễn sản xuất công nghiệp, đại biểu Huỳnh Thành Chung (Đoàn ĐBQH tỉnh Đồng Nai) nêu rõ bức tranh năng lượng thực tế tại các khu công nghiệp khi nhu cầu sử dụng điện tăng rất nhanh nhưng khả năng đáp ứng phụ tải lại không theo kịp. Theo đại biểu, vấn đề cốt lõi không nằm ở quy hoạch điện cấp quốc gia mà nằm ở khâu truyền tải và phân phối, nơi đang thiếu vốn, thiếu mặt bằng và chậm giải quyết vướng mắc về quy hoạch. Cụ thể tại một trạm biến áp 110kV ở Đồng Nai đã bị “treo” nhiều năm chỉ vì không thống nhất được vị trí xây dựng và không có nguồn vốn triển khai từ đơn vị truyền tải- đại biểu dẫn ví dụ thực tế.

Đại biểu đề xuất trong dự thảo cần cho phép thêm các nhà đầu tư, đặc biệt là nhà đầu tư hạ tầng điện và hạ tầng khu, cụm công nghiệp được đầu tư hệ thống lưu trữ năng lượng. Hiện nay, năng lượng thừa ở các khu vực này khá lớn, trong khi chênh lệch phụ tải giữa giờ cao điểm và thấp điểm cũng rất lớn. Việc có hệ thống lưu trữ sẽ hỗ trợ đáng kể cho vận hành lưới điện.

Thảo luận về Dự án Luật Tòa án chuyên biệt tại trung tâm tài chính quốc tế, các ĐBQH cho rằng, đây là văn bản luật thể hiện tư duy pháp lý rất mới và đầy khát vọng. Việc xây dựng dự án luật thể hiện tư duy pháp lý đột phá, chạm đến cốt lõi của niềm tin đối với nhà đầu tư quốc tế. Tuy nhiên, bên cạnh sự đồng thuận, vẫn còn một số ý kiến băn khoăn về tính khả thi trong quy trình tố tụng, tiêu chuẩn thẩm phán và cơ chế thi hành án.

Hải Thanh (lược ghi)