Chuyển đổi xanh ở Đồng Nai: Từ nhận thức phát triển đến hành động thực tiễn

Thu hoạch bưởi tại Làng du lịch sinh thái bưởi Tân Triều, phường Tân Triều. Ảnh: Ngọc Liên

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu diễn biến ngày càng phức tạp, tài nguyên thiên nhiên suy giảm nhanh và sức ép môi trường gia tăng, mô hình tăng trưởng dựa chủ yếu vào khai thác tài nguyên, lao động giá rẻ và tiêu hao năng lượng cao đã bộc lộ nhiều giới hạn. Trước thực tiễn đó, “chuyển đổi xanh” nổi lên như một xu thế phát triển tất yếu của các quốc gia, vùng lãnh thổ và địa phương.

Chuyển đổi xanh được hiểu là quá trình chuyển dịch từ mô hình tăng trưởng “nâu” sang mô hình tăng trưởng “xanh”, trong đó phát triển kinh tế gắn chặt với bảo vệ môi trường, sử dụng hiệu quả tài nguyên, giảm phát thải khí nhà kính và nâng cao chất lượng sống của người dân. Đây không phải là sự đánh đổi giữa tăng trưởng và môi trường, mà là tìm kiếm động lực tăng trưởng mới dựa trên đổi mới sáng tạo, công nghệ sạch và quản trị hiện đại.

Đối với Việt Nam, chuyển đổi xanh đã được xác định rõ trong nhiều chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước, đặc biệt là trong chiến lược phát triển bền vững, tăng trưởng xanh và cam kết đạt phát thải ròng bằng “0” trong dài hạn. Trong tổng thể đó, vai trò của các địa phương, nhất là những tỉnh công nghiệp trọng điểm, có ý nghĩa quyết định.

Đồng Nai - từ “đầu tàu công nghiệp” đến bài toán phát triển bền vững

Mô hình nuôi tôm tại xã Phước An đang ngày càng được hiện đại hóa, cho năng suất cao.

Đồng Nai là một trong những địa phương phát triển năng động nhất cả nước, giữ vị trí chiến lược trong vùng kinh tế trọng điểm phía Nam. Với hệ thống khu công nghiệp, cụm công nghiệp quy mô lớn, thu hút mạnh mẽ dòng vốn đầu tư trong và ngoài nước, Đồng Nai đóng góp quan trọng vào tăng trưởng kinh tế quốc gia, giải quyết việc làm và thúc đẩy đô thị hóa.

Tuy nhiên, chính quá trình công nghiệp hóa nhanh chóng cũng đặt Đồng Nai trước nhiều thách thức: Áp lực ô nhiễm môi trường tại các khu, cụm công nghiệp; Nhu cầu sử dụng năng lượng và tài nguyên ngày càng lớn; Sự suy giảm chất lượng môi trường sống tại một số khu vực đô thị và nông thôn ven công nghiệp.

Thực tiễn đó đặt ra yêu cầu cấp thiết: Đồng Nai không thể tiếp tục phát triển theo chiều rộng, mà cần chuyển sang mô hình tăng trưởng dựa trên chất lượng, hiệu quả và bền vững. Chuyển đổi xanh vì vậy không chỉ là lựa chọn mang tính xu thế, mà là điều kiện để Đồng Nai duy trì vai trò “đầu tàu” trong giai đoạn phát triển mới.

Từ nhận thức chiến lược đến quyết tâm hành động

Mô hình trồng sầu riêng sạch của một nông dân phường Xuân Lập, tỉnh Đồng Nai. Ảnh: Đ.Phú

Một điểm đáng ghi nhận trong quá trình chuyển đổi xanh tại Đồng Nai là sự chuyển biến rõ rệt về nhận thức của cả hệ thống chính trị, chính quyền các cấp và cộng đồng doanh nghiệp.

Nếu trước đây, bảo vệ môi trường thường được nhìn nhận như một nghĩa vụ “đi kèm” với phát triển, thì hiện nay, nhiều chủ trương, định hướng của tỉnh đã xác định yếu tố xanh là tiêu chí cốt lõi của tăng trưởng. Điều này thể hiện ở việc: Lồng ghép mục tiêu phát triển bền vững, tăng trưởng xanh trong quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh; định hướng thu hút đầu tư có chọn lọc, ưu tiên các dự án công nghệ cao, thân thiện môi trường; từng bước hình thành tư duy phát triển dài hạn, lấy chất lượng môi trường và chất lượng sống của người dân làm thước đo.

Nhận thức đúng là tiền đề, nhưng chỉ khi được cụ thể hóa bằng hành động, chuyển đổi xanh mới thực sự đi vào đời sống. Đồng Nai đang từng bước biến quyết tâm chính trị thành các chương trình, giải pháp cụ thể.

Công nghiệp - nông nghiệp xanh: Trụ cột của chuyển đổi xanh tại Đồng Nai

Là địa phương có tỷ trọng công nghiệp lớn, chuyển đổi xanh ở Đồng Nai trước hết được thể hiện rõ trong lĩnh vực công nghiệp - khu vực đóng vai trò trụ cột của nền kinh tế tỉnh. Theo định hướng phát triển bền vững, Đồng Nai đang từng bước xây dựng và tái cấu trúc các khu công nghiệp theo mô hình khu công nghiệp sinh thái, trong đó doanh nghiệp không còn hoạt động đơn lẻ mà tham gia vào chuỗi liên kết sản xuất, sử dụng hiệu quả tài nguyên, tái chế chất thải và tiết kiệm năng lượng. Nhiều khu công nghiệp đã được đầu tư hệ thống xử lý nước thải tập trung, tăng cường giám sát môi trường, từng bước áp dụng các tiêu chuẩn sản xuất sạch hơn, qua đó tạo nền tảng hình thành kinh tế tuần hoàn trong công nghiệp, góp phần giảm phát thải và nâng cao hiệu quả sử dụng tài nguyên.

Song song với vai trò định hướng của nhà nước, doanh nghiệp được xác định là chủ thể trung tâm của quá trình chuyển đổi xanh. Trước các yêu cầu ngày càng khắt khe về tiêu chuẩn môi trường từ thị trường quốc tế, nhiều doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh đã chủ động đổi mới công nghệ, tối ưu hóa quy trình sản xuất, hướng tới tiết kiệm năng lượng và giảm phát thải carbon. Thực tiễn cho thấy, chuyển đổi xanh không chỉ là trách nhiệm xã hội mà đang trở thành lợi thế cạnh tranh, giúp doanh nghiệp Đồng Nai nâng cao năng lực hội nhập và tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Bên cạnh công nghiệp, Đồng Nai cũng chú trọng thúc đẩy nông nghiệp xanh, nông nghiệp bền vững như một trụ cột quan trọng của chuyển đổi xanh. Tỉnh đang đẩy mạnh chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi theo hướng nâng cao giá trị gia tăng, giảm tác động môi trường; khuyến khích ứng dụng khoa học - công nghệ, nông nghiệp thông minh, nông nghiệp hữu cơ. Những mô hình này không chỉ góp phần bảo vệ tài nguyên đất, nước mà còn nâng cao thu nhập, ổn định đời sống cho người nông dân.

Sự kết hợp hài hòa giữa công nghiệp xanh và nông nghiệp xanh giúp Đồng Nai tránh được tình trạng phát triển lệch, tạo nền tảng vững chắc cho phát triển bền vững lâu dài.

Đô thị xanh và hạ tầng bền vững - không gian cho phát triển tương lai

Chuyển đổi xanh không thể tách rời quá trình đô thị hóa, nhất là đối với một địa phương đang phát triển nhanh như Đồng Nai. Trên nền tảng định hướng phát triển bền vững, tỉnh đang từng bước xây dựng mô hình đô thị xanh - thông minh - đáng sống, lấy con người làm trung tâm và môi trường làm tiêu chí xuyên suốt. Công tác quy hoạch đô thị được chú trọng theo hướng sử dụng hiệu quả quỹ đất, mở rộng không gian xanh, tăng diện tích cây xanh và mặt nước, góp phần cải thiện vi khí hậu và nâng cao chất lượng môi trường sống. Cùng với đó, Đồng Nai tập trung phát triển hệ thống hạ tầng giao thông đồng bộ, hiện đại, từng bước giảm ùn tắc, tiết kiệm năng lượng và hạn chế phát thải trong quá trình đô thị hóa.

Sản xuất bánh kẹo tại Công ty cổ phần Domilk (xã Long Thành, tỉnh Đồng Nai). Ảnh: Vương Thế

Một trụ cột quan trọng khác là đẩy mạnh ứng dụng chuyển đổi số trong quản lý đô thị, giám sát môi trường và cung cấp dịch vụ công, hướng tới nền quản trị đô thị minh bạch, hiệu quả và thân thiện với người dân, doanh nghiệp. Sự kết hợp hài hòa giữa đô thị xanh và hạ tầng bền vững không chỉ góp phần nâng cao chất lượng sống của người dân mà còn tạo lập môi trường đầu tư hấp dẫn, củng cố nền tảng cho Đồng Nai phát triển ổn định, bền vững trong tương lai.

Mặc dù đã đạt được nhiều kết quả tích cực, quá trình chuyển đổi xanh ở Đồng Nai vẫn đứng trước không ít thách thức cả về nguồn lực lẫn năng lực thực thi. Trước hết, nguồn lực tài chính dành cho đầu tư công nghệ xanh, hạ tầng môi trường và đổi mới sáng tạo còn hạn chế, trong khi nhu cầu đầu tư cho chuyển đổi mô hình tăng trưởng là rất lớn. Bên cạnh đó, trình độ công nghệ và năng lực quản trị xanh giữa các doanh nghiệp chưa đồng đều, đặc biệt là nhóm doanh nghiệp nhỏ và vừa, khiến tiến trình chuyển đổi diễn ra chưa đồng bộ. Một khó khăn khác là việc xây dựng hệ thống chỉ tiêu, công cụ đo lường và cơ chế giám sát hiệu quả chuyển đổi xanh vẫn đang trong quá trình hoàn thiện, chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu quản lý thực tiễn.

Trước những thách thức đó, đặt ra yêu cầu Đồng Nai cần tiếp tục hoàn thiện thể chế, chính sách theo hướng đồng bộ và khả thi, trong đó chú trọng các cơ chế khuyến khích đầu tư xanh, hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận vốn, công nghệ và thị trường. Đồng thời, tỉnh cần tăng cường đào tạo, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu quản trị, vận hành và đổi mới sáng tạo trong tiến trình chuyển đổi xanh, tạo nền tảng vững chắc cho phát triển bền vững lâu dài.

Chuyển đổi xanh ở Đồng Nai không phải là câu chuyện của tương lai xa, mà đang diễn ra từng ngày trong thực tiễn phát triển của tỉnh. Từ nhận thức chiến lược đến hành động cụ thể, từ công nghiệp đến nông nghiệp, từ đô thị đến nông thôn, Đồng Nai đang từng bước hình thành mô hình phát triển hài hòa giữa tăng trưởng kinh tế và bảo vệ môi trường.

Con đường phía trước còn nhiều thách thức, nhưng với quyết tâm chính trị, sự đồng hành của doanh nghiệp và sự tham gia của người dân, chuyển đổi xanh sẽ trở thành động lực mới giúp Đồng Nai giữ vững vai trò đầu tàu, đồng thời phát triển bền vững, bao trùm và có trách nhiệm với các thế hệ tương lai.

Từ Hữu Công