Những dấu mốc lịch sử quan trọng của Đảng bộ Hải Phòng

Sau khi đánh chiếm Bắc Kỳ, người Pháp triển khai kế hoạch xây dựng khu vực Ninh Hải thành một đô thị - cảng biển giao thương quốc tế. Do vậy, ngày 11/9/1887, tỉnh Hải Phòng được thành lập trên cơ sở một phần đất của tỉnh Hải Dương, gồm các huyện An Dương, An Lão, Kiến Thuỵ, Thuỷ Nguyên, Tiên Lãng. Tỉnh lỵ đặt tại Ninh Hải (khu vực trụ sở UBND thành phố Hải Phòng cũ).

Một năm sau, ngày 19/7/1888, thành phố Hải Phòng, thuộc tỉnh Hải Phòng được thành lập với diện tích 13 ha của khu “nhượng địa”, được xếp là thành phố loại 1 như Hà Nội và Sài Gòn. Ngày 1/10/1888, vua Đồng Khánh ra Đạo dụ nhượng hẳn thành phố Hải Phòng cho Pháp. Tỉnh lỵ tỉnh Hải Phòng chuyển sang làng Phù Liễn tổng Phù Lưu, huyện An Lão.

Mười năm sau, ngày 31/1/1898, Toàn quyền Đông Dương ra Nghị định tách thành phố Hải Phòng ra khỏi tỉnh Hải Phòng và đặt làm 2 đơn vị hành chính riêng. Ngày 5/8/1902, tỉnh Hải Phòng đổi thành tỉnh Phù Liễn và ngày 17/2/1906, đổi thành tỉnh Kiến An. Từ đó, thành phố Hải Phòng và tỉnh Kiến An có 2 lần hợp nhất: 1946 - 1948 và năm 1962. Do vậy, lịch sử của hai Đảng bộ cũng có quá trình ra đời và lãnh đạo phong trào cách mạng của mỗi địa phương.

Đảng bộ thành phố Hải Phòng thành lập vào tháng 4/1930, gồm 14 chi bộ với gần 100 đảng viên. Từ tháng 4/1931, hầu hết cán bộ, đảng viên bị thực dân Pháp bắt và phong trào cách mạng lâm vào thời kỳ thoái trào. Tháng 4/1937, Ban lãnh đạo Thành ủy được khôi phục và tiếp tục bị thực dân Pháp khủng bố vào năm 1940 và 1941. Trước tình hình đó, Xứ ủy Bắc Kỳ quyết định không thành lập Thành ủy mà trực tiếp cử cán bộ về chỉ đạo phong trào cách mạng Hải Phòng - Kiến An và vùng mỏ. Sau Cách mạng Tháng Tám, tháng 11/1945, Thành ủy Hải Phòng được thành lập, với gần 100 đảng viên.

Đảng bộ tỉnh Kiến An, do tình hình thực tế, tuy có chi bộ Đảng ra đời ở một số địa phương nhưng phải đến sau Cách mạng Tháng Tám, tháng 11/1945, Tỉnh ủy Kiến An mới được thành lập.

Đảng bộ Liên tỉnh Hải Phòng - Kiến An: Ngày 20/11/1946, quân Pháp nổ súng đánh chiếm thành phố Hải Phòng, ngày 26/11/1946, trước yêu cầu của cuộc kháng chiến, Liên tỉnh Hải - Kiến và Liên Tỉnh ủy Hải – Kiến được thành lập.

Tháng 12/1948, Liên tỉnh Hải - Kiến tách thành 2 tỉnh, thành phố như trước. Trên cơ sở đó, Thành ủy Hải Phòng và Tỉnh ủy Kiến An được tái lập, tiếp tục lãnh đạo cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, giải phóng quê hương; khôi phục và phát triển kinh tế, văn hóa, bước đầu xây dựng cơ sở vật chất cho chủ nghĩa xã hội (1949 - 1962).

Nhằm tạo nguồn lực cho phát triển thành phố Cảng, ngày 27/10/1962, kỳ họp thứ 5 Quốc hội khóa 2, thông qua nghị quyết về hợp nhất thành phố Hải Phòng và tỉnh Kiến An, lấy tên là thành phố Hải Phòng. Từ đó, Đảng bộ thành phố Hải Phòng lãnh đạo quân và dân thành phố trải qua những năm tháng lịch sử hào hùng “vừa sản xuất vừa chiến đấu” đánh thắng 2 cuộc chiến tranh phá hoại và phong tỏa của đế quốc Mỹ; tiếp nhận và vận chuyển vũ khí, hàng hóa chi viện sức người, sức của cho giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước; năng động, sáng tạo thực hiện thắng lợi công cuộc đổi mới, quyết tâm vươn mình trong kỷ nguyên mới.

Năm 2025, thực hiện chủ trương tinh gọn đơn vị hành chính, tỉnh Hải Dương và thành phố Hải Phòng hợp nhất, lấy tên là thành phố Hải Phòng. Trên cơ sở đó, ngày 18/6/2025, Bộ Chính trị ban hành Quyết định số 312-QĐ/TW “Thành lập Đảng bộ thành phố Hải Phòng” trên cơ sở hợp nhất 2 Đảng bộ: Thành phố Hải Phòng và tỉnh Hải Dương. Việc hợp nhất có ý nghĩa rất quan trọng, tạo thế và lực cho thành phố Hải Phòng mới tiếp tục khẳng định vị trí của mình trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.