Đấu tranh với luận điệu sai trái – Khẳng định vai trò của sáp nhập đơn vị hành chính trong tiến trình xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa

Trong bối cảnh toàn cầu đang chuyển dịch mạnh mẽ về mô hình quản trị quốc gia, xu hướng cải cách hành chính theo hướng tinh gọn, hiệu quả, minh bạch và gần dân đã trở thành tiêu chí cốt lõi để nâng cao năng lực quản trị công, xây dựng một nhà nước hiện đại, vận hành thông minh và phục vụ tốt hơn cho người dân. Ở nhiều quốc gia phát triển, việc giảm cấp trung gian, sáp nhập đơn vị hành chính, số hóa quy trình công vụ và tái cấu trúc bộ máy đang được xem là “chìa khóa vàng” để giải quyết bài toán tiết kiệm nguồn lực, nâng cao hiệu quả quản lý và tăng năng suất thể chế. Việt Nam không đứng ngoài xu thế đó. Việc sắp xếp, sáp nhập đơn vị hành chính được xác định là một trong những bước đi chiến lược quan trọng trong tiến trình xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, với mục tiêu xây dựng một bộ máy tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả, liêm chính, hiện đại và phục vụ nhân dân. Đây không đơn thuần là vấn đề tổ chức hành chính, mà là sự thể hiện rõ nét quyết tâm chính trị của Đảng và Nhà nước trong việc thực hiện cải cách thể chế toàn diện và đồng bộ.

Gần nửa thế kỷ qua, chưa bao giờ bản đồ hành chính Việt Nam lại có sự thay đổi lớn đến như vậy. Ngày 12/4/2025, Hội nghị lần thứ 11 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII đã ban hành Nghị quyết số 60-NQ/TW, thống nhất phương án sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh, không tổ chức cấp huyện và tiến hành sáp nhập cấp xã, xây dựng mô hình chính quyền địa phương hai cấp. Tiếp đó, ngày 12/6/2025, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết sáp nhập các tỉnh, từ 63 đơn vị hành chính cấp tỉnh giảm xuống còn 34, con số thấp nhất kể từ ngày đất nước thống nhất. Đồng thời, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng thông qua 34 Nghị quyết về sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã, theo đó cả nước sẽ còn 3.321 đơn vị hành chính cấp xã (giảm từ hơn 10.000), bao gồm 2.621 xã, 687 phường và 13 đặc khu ^[1]. Đây là lần điều chỉnh địa giới hành chính cấp tỉnh lớn nhất trong lịch sử hiện đại Việt Nam – một cuộc cải tổ mang tính cách mạng, toàn diện và sâu sắc.

Không chỉ là thay đổi yếu tố địa lý hay dân số, lần sáp nhập này được xây dựng trên cơ sở phân tích toàn diện các yếu tố văn hóa, lịch sử, tôn giáo, tâm lý xã hội, triết lý phát triển, khả năng liên kết vùng và động lực tăng trưởng kinh tế – xã hội. Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà đã nhấn mạnh: Đây là “cuộc cách mạng hành chính toàn diện và triệt để” ^[2], mở ra mô hình tổ chức chính quyền địa phương hai cấp – phù hợp với thông lệ quốc tế, hiện đại và đáp ứng yêu cầu cải cách thể chế theo tinh thần đổi mới. Đặc biệt, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đánh giá rằng: “Cải cách tổ chức bộ máy lần này không chỉ là cắt giảm đầu mối, mà là sự chuyển đổi trạng thái của toàn bộ hệ thống chính trị – từ thụ động tiếp nhận, xử lý sang chủ động kiến tạo, phục vụ và giải quyết các vấn đề của người dân, doanh nghiệp. Đây là tư duy đổi mới căn bản trong quản trị công, phù hợp với mô hình Nhà nước kiến tạo phát triển – dân chủ, pháp quyền, hiệu quả” ^[3].

Tuy nhiên, trong quá trình triển khai thực hiện chủ trương, phần lớn người dân bày tỏ sự đồng thuận, tin tưởng vào định hướng đúng đắn của Đảng thì vẫn có những luồng ý kiến lợi dụng chiêu bài “bảo vệ quyền lợi địa phương”, “giữ gìn bản sắc” để xuyên tạc, gieo rắc hoài nghi, kích động chia rẽ của các thế lực thù địch và một số phần tử cơ hội chính trị. Các luận điệu này về bản chất là một phần trong chiến lược “diễn biến hòa bình”, nhằm phá hoại niềm tin vào công cuộc đổi mới, cản trở tiến trình cải cách thể chế và suy yếu nền tảng quản trị quốc gia. Những lập luận cho rằng “chính quyền sẽ xa dân hơn”, “người dân bị thiệt thòi”, “địa phương bị mất bản sắc”…thực chất là lặp lại các luận điểm cũ kỹ, phiến diện, bỏ qua yêu cầu căn bản của cải cách là vì sự phát triển bền vững, phục vụ người dân tốt hơn bằng mô hình tổ chức hiệu quả hơn.

Thực tiễn cho thấy, việc sáp nhập đơn vị hành chính không làm mất đi quyền lợi của người dân, mà trái lại, tạo điều kiện để phân bổ nguồn lực một cách hợp lý, nâng cao hiệu quả đầu tư công và cải thiện chất lượng cung ứng dịch vụ hành chính. Điều này càng trở nên cấp thiết ở những địa phương có quy mô dân số nhỏ, không đủ năng lực tự chủ ngân sách, nhưng vẫn duy trì một bộ máy hành chính đầy đủ, hoạt động hình thức, hiệu quả thấp và gây lãng phí. Việc tinh gọn đơn vị hành chính không chỉ là cắt giảm số lượng đơn vị một cách cơ học, mà là bước tái cấu trúc bộ máy hành chính có định hướng rõ ràng, mang tính chiến lược. Mục tiêu cốt lõi là tổ chức lại không gian quản lý theo hướng khoa học, hài hòa với điều kiện kinh tế – xã hội và đặc điểm dân cư, qua đó thúc đẩy phân cấp, phân quyền rõ ràng, tăng cường liên kết vùng, giảm tầng nấc trung gian không cần thiết, tạo nền tảng cho quản trị hiện đại và hiệu quả. Trên cơ sở đó, năng lực thực thi chính sách từ Trung ương đến cơ sở được nâng cao, chi thường xuyên được tiết giảm hợp lý, còn chất lượng phục vụ người dân – thước đo căn bản của bộ máy công quyền – ngày càng được cải thiện thực chất và bền vững.

Về mặt lý luận, cải cách tổ chức bộ máy hành chính – trong đó sáp nhập đơn vị hành chính là một nội dung trọng tâm – được xác định là một trong những trụ cột căn bản trong tiến trình xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam. Đây là mô hình Nhà nước của dân, do dân và vì dân, được tổ chức và vận hành trên cơ sở pháp luật, đặt con người làm trung tâm, đảm bảo đầy đủ quyền con người, quyền công dân, và hướng đến một nền hành chính phục vụ thay vì cai trị. Trong bối cảnh hiện nay, việc tổ chức lại đơn vị hành chính là điều kiện cần thiết để hiện thực hóa tinh thần pháp quyền một cách thực chất, đồng thời thể chế hóa nguyên lý “quản trị tốt” – một tiêu chí cốt lõi của nền hành chính hiện đại, hiệu quả và minh bạch.

Từ kinh nghiệm quốc tế đến yêu cầu nội tại của quá trình phát triển đất nước, có thể khẳng định rằng: Sáp nhập đơn vị hành chính là bước đi chiến lược, là yêu cầu khách quan và không thể đảo ngược trong lộ trình xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Đây không phải là sự “giảm cấp” hay “xóa bỏ” đơn vị hành chính như một số luận điệu xuyên tạc, mà là hành động tổ chức lại hệ thống chính trị – hành chính theo hướng tinh gọn, chuyên nghiệp, phù hợp với không gian phát triển mới, năng lực quản trị thực tế và nhu cầu phục vụ nhân dân trong thời đại chuyển đổi số và hội nhập quốc tế sâu rộng.

Cải cách bao giờ cũng là một hành trình đầy thử thách và va đập với thói quen cũ, nhưng chính những cải cách quyết liệt ấy mới tạo nên cú hích thúc đẩy thể chế và nâng cao chất lượng quản trị quốc gia. Với quyết tâm chính trị nhất quán, sự chỉ đạo thống nhất từ Trung ương, sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị và sự đồng thuận của người dân, tiến trình sắp xếp, sáp nhập đơn vị hành chính ở Việt Nam sẽ không chỉ đạt kết quả về mặt tổ chức, mà còn tạo ra những chuyển biến mang tính đột phá trong xây dựng Nhà nước pháp quyền hiện đại – nơi pháp luật được thượng tôn, bộ máy vận hành hiệu quả, và nhân dân thực sự được phục vụ tốt hơn.

Để chủ trương sáp nhập đơn vị hành chính thực sự phát huy hiệu quả, cần triển khai đồng bộ các giải pháp phù hợp với thực tiễn. Trong đó, yếu tố tổ chức bộ máy, con người và truyền thông tạo đồng thuận giữ vai trò then chốt.

Thứ nhất, kiên định mục tiêu chính trị, bảo đảm định hướng cải cách đúng đắn, nhất quán. Việc sáp nhập đơn vị hành chính không chỉ là giải pháp kỹ thuật, mà là nhiệm vụ chính trị chiến lược nhằm xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả và phục vụ nhân dân tốt hơn. Cần kiên định mục tiêu cải cách, không bị chi phối bởi tư duy cục bộ, dân túy hay sức ép lợi ích nhóm. Quá trình này phải đặt trong tổng thể cải cách hành chính, gắn với phân cấp, phân quyền và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ. Mỗi cấp ủy, chính quyền cần xác lập kế hoạch cụ thể, có người chịu trách nhiệm, tiêu chí đo lường rõ ràng và cơ chế giám sát chặt chẽ, thể hiện quyết tâm chính trị và trách nhiệm giải trình trước nhân dân.

Thứ hai, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, tạo đồng thuận xã hội và củng cố niềm tin nhân dân. Cải cách chỉ thành công khi có sự đồng lòng của nhân dân. Vì vậy, công tác tuyên truyền phải đi trước một bước, chủ động, đa dạng và có chiều sâu, giúp người dân hiểu đúng, tin tưởng và đồng thuận với chủ trương sáp nhập. Các cơ quan báo chí, tổ chức chính trị – xã hội cần phối hợp chặt chẽ, truyền tải thông tin kịp thời, minh bạch. Đặc biệt, cần xây dựng đội ngũ cán bộ truyền thông có năng lực phản biện, sử dụng hiệu quả mạng xã hội, tương tác hai chiều với người dân. Đồng thời, phát triển nền tảng truyền thông số giúp người dân dễ dàng tra cứu thông tin, giảm hoang mang, tăng cường giám sát và tham gia vào quá trình cải cách.

Thứ ba, xem sắp xếp lại đơn vị hành chính là cơ hội tái tạo đội ngũ cán bộ công vụ theo hướng tinh hoa hóa và chuyên nghiệp hóa. Sáp nhập đơn vị hành chính không phải để duy trì bộ máy cũ dưới một hình thức mới. Ngược lại, đây là cơ hội quý giá để sàng lọc, tái cấu trúc và nâng cấp chất lượng đội ngũ cán bộ – từ đó tạo ra một thế hệ cán bộ cơ sở "biết việc, làm được việc, gần dân và vì dân". Cần rà soát kỹ lưỡng đội ngũ hiện có, xác định lại vị trí việc làm, tiêu chuẩn năng lực, đồng thời triển khai các phương án tinh giản biên chế mang tính chọn lọc, không chạy theo chỉ tiêu cơ học. Việc bố trí lại cán bộ phải trên nguyên tắc công khai, minh bạch, dựa trên năng lực thực tiễn, phẩm chất đạo đức và sự tín nhiệm trong nhân dân, chứ không phải dựa vào thâm niên hoặc mối quan hệ. Song song đó, cần thiết lập chương trình đào tạo lại, bồi dưỡng cán bộ theo mô hình chính quyền hiện đại – nhất là kỹ năng sử dụng công nghệ, năng lực lãnh đạo theo dữ liệu (data-based leadership), kỹ năng tiếp công dân trong bối cảnh đa nền văn hóa hoặc địa bàn rộng lớn sau sáp nhập.

Thứ tư, phát triển hạ tầng kết nối và chuyển đổi số là điều kiện nền tảng để hiện thực hóa chính quyền số, công dân số. Việc mở rộng đơn vị hành chính đòi hỏi một hệ thống hạ tầng đủ mạnh để đảm bảo kết nối hành chính, kết nối thông tin và dịch vụ công. Trong đó, hai lĩnh vực cần ưu tiên đầu tư đồng bộ là giao thông liên vùng và công nghệ thông tin. Chính quyền địa phương cần xác định rõ lộ trình phát triển hạ tầng số – từ cấp xã, huyện đến tỉnh – với các mục tiêu cụ thể: 100% dịch vụ công được số hóa, 100% cán bộ cơ sở sử dụng thành thạo hệ thống quản lý điều hành, 100% người dân có thể truy cập thông tin dịch vụ công từ xa. Việc triển khai chính quyền điện tử không chỉ giúp tinh giản thủ tục, tiết kiệm chi phí mà còn giải quyết được nỗi lo của người dân về khoảng cách hành chính, đặc biệt ở vùng sâu, vùng xa sau sáp nhập. Khi công nghệ được sử dụng hiệu quả, chính quyền sẽ luôn “gần dân” dù khoảng cách địa lý thay đổi.

Thứ năm, hể chế hóa, luật hóa chủ trương sáp nhập một cách toàn diện và ổn định để tạo niềm tin pháp lý vững chắc. Pháp luật là nền tảng đảm bảo công bằng, minh bạch và bền vững trong cải cách. Do đó, cần khẩn trương hoàn thiện hệ thống pháp luật liên quan đến địa giới hành chính, tổ chức chính quyền, phân cấp – phân quyền và ngân sách, bảo đảm đồng bộ, thống nhất và có tính ổn định lâu dài. Đặc biệt, cần ban hành các quy định mang tính hướng dẫn, giải thích cụ thể về quy trình sáp nhập, các điều kiện chuyển tiếp, cơ chế bảo vệ quyền lợi của cán bộ, công chức và nhân dân sau khi địa bàn thay đổi. Việc ban hành luật không chỉ để “hợp thức hóa” mà còn là công cụ điều chỉnh hành vi, xây dựng lòng tin và bảo vệ kết quả cải cách khỏi sự can thiệp cảm tính hoặc lợi ích nhóm. Ngoài ra, một cơ chế giám sát độc lập, với sự tham gia của Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị – xã hội và đại diện nhân dân cần được thiết lập để theo dõi tiến độ, đánh giá hiệu quả và xử lý vi phạm trong quá trình sáp nhập. Minh bạch – giám sát – giải trình chính là “bộ ba trụ cột” để cải cách thành công và bền vững.

Tóm lại, chủ trương sáp nhập đơn vị hành chính là một bước đi chiến lược, Sáp nhập đơn vị hành chính là bước đi chiến lược, không chỉ phục vụ phát triển kinh tế - xã hội mà còn hiện thực hóa nguyên tắc “lấy dân làm gốc” trong xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Những luận điệu xuyên tạc nhằm gây hoang mang, chia rẽ lòng dân cần được kiên quyết bác bỏ. Thực tiễn khẳng định: nếu được thực hiện đúng hướng, có sự đồng thuận xã hội, sáp nhập sẽ là động lực thúc đẩy cải cách, xây dựng nền hành chính hiện đại, hiệu quả và phục vụ nhân dân tốt hơn – một xu thế đúng đắn, không thể đảo ngược trong thời đại mới./.

ThS. Đỗ Thị Ánh Nguyệt - Trường Chính trị tỉnh Khánh Hoà

Chú thích:

[1] [2] [3] Nguồn https://baochinhphu.vn/truc-tiep-sang-30-6-ca-nuoc-cong-bo-nghi-quyet-quyet-dinh-sap-nhap-don-vi-hanh-chinh-chi-dinh-nhan-su-102250630063406336.htm.

Tài liệu tham khảo:

[1].  Nghị quyết số 18-NQ/TW của Hội nghị Trung ương 6 khóa XII.

[2].  Nghị quyết số 60-NQ/TW ngày 12/4/2025 Hội nghị lần thứ 11 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII.

[3].  Kết luận số 167-KL/TW ngày 13/6/2025 của Bộ Chính trị, Ban Bí thư về chủ trương thực hiện sắp xếp tổ chức bộ máy và đơn vị hành chính, đưa vào hoạt động đồng thời cấp tỉnh, cấp xã từ ngày 01/7/2025.

[4].  https://xaydungchinhsach.chinhphu.vn/chi-tiet-34-don-vi-hanh-chinh-cap-tinh-tu-12-6-2025-119250612141845533.htm.

[5].  https://tcnn.vn/news/detail/68072/Kinh-nghiem-quoc-te-ve-sap-nhap-don-vi-hanh-chinh-to-chuc-chinh-quyen-dia-phuong-02-cap-va-gia-tri-tham-khao-doi-voi-VietNam.