Phát huy vai trò công tác tư pháp trong xây dựng nhà nước pháp quyền, đáp ứng yêu cầu phát triển tỉnh Lào Cai trong giai đoạn mới

Trong tiến trình xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, công tác tư pháp giữ vị trí đặc biệt quan trọng, vừa là trụ cột bảo đảm kỷ cương, pháp luật, vừa trực tiếp góp phần bảo vệ quyền con người, quyền công dân, thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội, giữ vững ổn định chính trị, trật tự an toàn xã hội. Năm 2025 – năm bản lề trong quá trình sắp xếp tổ chức bộ máy, thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp và hợp nhất tỉnh Yên Bái – Lào Cai, công tác tư pháp trên địa bàn tỉnh Lào Cai mới đã được triển khai trong bối cảnh có nhiều thay đổi lớn về địa giới hành chính, tổ chức bộ máy và phương thức quản lý nhà nước.

Trước yêu cầu mới, với sự lãnh đạo, chỉ đạo sát sao của Tỉnh ủy, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân tỉnh, sự phối hợp chặt chẽ của các sở, ban, ngành và chính quyền các cấp, ngành Tư pháp tỉnh Lào Cai đã nỗ lực khắc phục khó khăn, chủ động đổi mới phương thức hoạt động, từng bước khẳng định vai trò là cơ quan tham mưu nòng cốt trong xây dựng, hoàn thiện thể chế và tổ chức thi hành pháp luật tại địa phương.

Thực tiễn năm 2025 cho thấy, công tác chỉ đạo, điều hành trong lĩnh vực tư pháp được triển khai bám sát nhiệm vụ chính trị của tỉnh và định hướng chỉ đạo của Trung ương, Bộ Tư pháp. Hoạt động lãnh đạo, chỉ đạo có trọng tâm, trọng điểm, hướng mạnh về cơ sở, kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc phát sinh trong quá trình thực hiện nhiệm vụ. Trong bối cảnh khối lượng công việc tăng cao sau sáp nhập, nhất là việc rà soát, xử lý hệ thống văn bản quy phạm pháp luật, tổ chức bộ máy tư pháp các cấp vẫn được duy trì ổn định, không để xảy ra khoảng trống pháp lý hay gián đoạn trong phục vụ người dân, doanh nghiệp. Đây là nỗ lực rất lớn, thể hiện tinh thần trách nhiệm, tính chủ động và bản lĩnh của đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức ngành Tư pháp tỉnh.

Một trong những điểm nhấn nổi bật của công tác tư pháp năm 2025 là việc triển khai nghiêm túc, đồng bộ các chủ trương lớn của Đảng về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật, nhất là Nghị quyết số 66-NQ/TW của Bộ Chính trị. Trước và sau sáp nhập, tỉnh đã ban hành đầy đủ các kế hoạch, chương trình hành động, xác định rõ lộ trình, nhiệm vụ, giải pháp cụ thể nhằm đưa nghị quyết vào cuộc sống. Trên cơ sở đó, công tác xây dựng pháp luật được quan tâm chỉ đạo theo hướng nâng cao chất lượng, bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp, thống nhất và khả thi của các văn bản quy phạm pháp luật do Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân các cấp ban hành. Hoạt động thẩm định, kiểm tra, rà soát văn bản quy phạm pháp luật được thực hiện chặt chẽ, góp phần quan trọng trong việc hoàn thiện hệ thống pháp luật địa phương phù hợp với mô hình chính quyền địa phương hai cấp và yêu cầu phát triển mới của tỉnh.

Trong năm 2025, khối lượng văn bản cần xây dựng, thẩm định, rà soát và xử lý tăng mạnh, đặc biệt là các văn bản chịu sự tác động trực tiếp của việc sắp xếp tổ chức bộ máy và điều chỉnh địa giới hành chính. Sở Tư pháp đã phát huy tốt vai trò tham mưu, phối hợp với các sở, ngành trong việc cho ý kiến, thẩm định các dự thảo nghị quyết, quyết định; kịp thời phát hiện, kiến nghị xử lý những quy định không còn phù hợp, chồng chéo, mâu thuẫn. Công tác tự kiểm tra và kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật được triển khai đồng bộ từ cấp tỉnh đến cấp xã, qua đó góp phần nâng cao kỷ cương trong hoạt động ban hành văn bản, bảo đảm pháp luật được thực thi thống nhất, hiệu quả trên toàn địa bàn tỉnh.

Song hành với xây dựng pháp luật, công tác tổ chức thi hành pháp luật tiếp tục được xác định là khâu then chốt, quyết định hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước. Trong bối cảnh phạm vi và nội dung theo dõi thi hành pháp luật ngày càng rộng, nhiều lĩnh vực mới phát sinh, ngành Tư pháp tỉnh đã chủ động tham mưu ban hành các kế hoạch theo dõi tình hình thi hành pháp luật, tập trung vào các lĩnh vực trọng tâm, liên ngành, gắn với yêu cầu thực tiễn của địa phương. Hoạt động điều tra, khảo sát, kiểm tra tình hình thi hành pháp luật được triển khai có trọng tâm, trọng điểm, qua đó kịp thời phát hiện những khó khăn, vướng mắc, bất cập trong quá trình thực thi, làm cơ sở đề xuất giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả tổ chức thực hiện.

Cùng với đó, công tác phổ biến, giáo dục pháp luật tiếp tục được đổi mới cả về nội dung và hình thức, từng bước đáp ứng yêu cầu nâng cao nhận thức pháp luật cho cán bộ, đảng viên và Nhân dân. Việc ban hành và triển khai các kế hoạch về phổ biến, giáo dục pháp luật, hòa giải ở cơ sở, xây dựng cấp xã đạt chuẩn tiếp cận pháp luật được thực hiện bài bản, đồng bộ. Các hoạt động tuyên truyền được tổ chức đa dạng, linh hoạt, gắn với các sự kiện chính trị, pháp lý quan trọng của đất nước và địa phương, chú trọng ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong công tác tuyên truyền. Qua đó, góp phần đưa pháp luật đến gần hơn với người dân, nhất là ở vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số.

Công tác hòa giải ở cơ sở tiếp tục khẳng định vai trò quan trọng trong việc giải quyết kịp thời các mâu thuẫn, tranh chấp phát sinh trong cộng đồng, góp phần giữ gìn đoàn kết nội bộ, ổn định trật tự xã hội từ cơ sở. Mặc dù còn nhiều khó khăn về nguồn nhân lực, kinh phí và điều kiện hoạt động, nhưng với sự quan tâm chỉ đạo của các cấp chính quyền và sự tâm huyết của đội ngũ hòa giải viên, tỷ lệ hòa giải thành tiếp tục duy trì ở mức cao. Đây là minh chứng sinh động cho hiệu quả của phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân thụ hưởng” trong lĩnh vực tư pháp ở cơ sở.

Trong lĩnh vực quản lý nhà nước về hộ tịch, quốc tịch, nuôi con nuôi, đăng ký biện pháp bảo đảm và bồi thường nhà nước, công tác tư pháp năm 2025 được triển khai trong điều kiện có nhiều thay đổi về tổ chức, địa giới hành chính. Tuy nhiên, với sự chủ động, linh hoạt trong chỉ đạo và tổ chức thực hiện, các thủ tục hành chính cơ bản được giải quyết kịp thời, đúng quy định, bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của người dân. Việc đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, khai thác hiệu quả Cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử, triển khai các thủ tục liên thông theo Đề án 06 đã góp phần nâng cao chất lượng phục vụ, giảm thời gian, chi phí cho người dân, doanh nghiệp.

Công tác bổ trợ tư pháp, chứng thực và trợ giúp pháp lý tiếp tục được củng cố, kiện toàn theo hướng chuyên nghiệp, hiệu quả. Hoạt động của các tổ chức hành nghề luật sư, công chứng, đấu giá tài sản, thừa phát lại, giám định tư pháp từng bước đi vào nền nếp, góp phần quan trọng trong bảo đảm an toàn pháp lý cho các giao dịch dân sự, kinh tế, thương mại trên địa bàn tỉnh. Công tác trợ giúp pháp lý được triển khai tương đối toàn diện, tập trung vào các đối tượng yếu thế, góp phần bảo đảm quyền tiếp cận công lý, quyền bình đẳng trước pháp luật của mọi công dân.

Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác tư pháp năm 2025 cũng bộc lộ một số khó khăn, hạn chế, chủ yếu xuất phát từ yêu cầu nhiệm vụ ngày càng cao trong khi nguồn lực còn hạn chế; đội ngũ cán bộ tư pháp ở cơ sở còn thiếu, nhiều người kiêm nhiệm; hạ tầng công nghệ thông tin chưa đồng bộ; cơ chế phối hợp, chia sẻ dữ liệu giữa các cấp, các ngành chưa thật sự thông suốt. Những hạn chế này đòi hỏi phải có giải pháp đồng bộ, căn cơ trong thời gian tới, nhất là trong bối cảnh tỉnh Lào Cai bước vào giai đoạn phát triển mới với nhiều thời cơ và thách thức đan xen.

Bước sang năm 2026, trong bối cảnh tỉnh Lào Cai sau sáp nhập bước vào giai đoạn ổn định tổ chức, chuyển mạnh từ “sắp xếp, kiện toàn” sang “vận hành hiệu quả và phát triển bền vững”, công tác tư pháp được xác định tiếp tục giữ vai trò trụ cột trong xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở địa phương, là công cụ quan trọng bảo đảm kỷ cương, kỷ luật, tạo môi trường pháp lý an toàn, minh bạch cho phát triển kinh tế – xã hội. Trên cơ sở đánh giá toàn diện kết quả công tác năm 2025, ngành Tư pháp tỉnh xác định phương hướng chung năm 2026 là tiếp tục đổi mới mạnh mẽ tư duy, phương thức lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện nhiệm vụ, nâng cao chất lượng tham mưu xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật, đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh, bền vững của tỉnh trong giai đoạn mới.

Trọng tâm trước hết là tiếp tục nâng cao chất lượng công tác xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật địa phương theo hướng đồng bộ, thống nhất, khả thi, phù hợp với mô hình chính quyền địa phương hai cấp và thực tiễn phát triển của tỉnh. Ngành Tư pháp chủ động tham mưu rà soát, hệ thống hóa các văn bản quy phạm pháp luật sau sáp nhập, kịp thời đề xuất sửa đổi, bổ sung, thay thế hoặc bãi bỏ những quy định không còn phù hợp, bảo đảm không để tồn tại khoảng trống pháp lý hoặc chồng chéo, mâu thuẫn trong hệ thống văn bản. Đồng thời, chú trọng nâng cao chất lượng thẩm định các dự thảo văn bản quy phạm pháp luật, bảo đảm các chính sách ban hành có cơ sở pháp lý vững chắc, sát thực tiễn, khả thi và có tính dự báo cao.

Cùng với xây dựng pháp luật, công tác tổ chức thi hành pháp luật tiếp tục được xác định là nhiệm vụ trọng tâm, xuyên suốt. Năm 2026, ngành Tư pháp tập trung đổi mới hoạt động theo dõi tình hình thi hành pháp luật theo hướng thực chất, hiệu quả, gắn với kiểm tra, đánh giá tác động của pháp luật trong đời sống xã hội. Thông qua việc phát hiện kịp thời những khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực thi, ngành Tư pháp tham mưu cho Ủy ban nhân dân tỉnh các giải pháp tháo gỡ, đồng thời kiến nghị hoàn thiện chính sách, pháp luật ở Trung ương đối với những vấn đề vượt thẩm quyền. Qua đó, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, đưa pháp luật thực sự đi vào cuộc sống.

Công tác phổ biến, giáo dục pháp luật trong năm 2026 tiếp tục được triển khai theo hướng đổi mới mạnh mẽ nội dung, phương thức, lấy người dân và doanh nghiệp làm trung tâm phục vụ. Ngành Tư pháp chú trọng xây dựng các mô hình phổ biến, giáo dục pháp luật phù hợp với từng nhóm đối tượng, từng địa bàn, nhất là vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số; tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, nền tảng số, mạng xã hội chính thống để lan tỏa kiến thức pháp luật một cách dễ hiểu, dễ tiếp cận. Đồng thời, tiếp tục nâng cao chất lượng hoạt động của Hội đồng phối hợp phổ biến, giáo dục pháp luật các cấp, phát huy vai trò của đội ngũ báo cáo viên, tuyên truyền viên pháp luật ở cơ sở.

Trong lĩnh vực hòa giải ở cơ sở, năm 2026 tiếp tục củng cố, nâng cao chất lượng đội ngũ hòa giải viên, gắn công tác hòa giải với xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh và giữ gìn an ninh, trật tự tại cơ sở. Ngành Tư pháp chú trọng tổng kết thực tiễn, nhân rộng các mô hình hòa giải hiệu quả, đồng thời tham mưu hoàn thiện cơ chế, chính sách hỗ trợ hoạt động hòa giải ở cơ sở, góp phần giải quyết kịp thời các mâu thuẫn, tranh chấp ngay từ ban đầu, hạn chế khiếu kiện kéo dài, vượt cấp.

Đối với công tác quản lý nhà nước về hộ tịch, quốc tịch, nuôi con nuôi, đăng ký biện pháp bảo đảm và bồi thường nhà nước, phương hướng năm 2026 là tiếp tục đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, nâng cao chất lượng phục vụ Nhân dân. Trọng tâm là khai thác hiệu quả Cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử, tăng cường kết nối, chia sẻ dữ liệu với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư và các hệ thống thông tin chuyên ngành khác, phục vụ tốt hơn cho công tác quản lý nhà nước và giải quyết thủ tục hành chính. Qua đó, từng bước xây dựng nền hành chính tư pháp hiện đại, công khai, minh bạch, lấy sự hài lòng của người dân làm thước đo đánh giá chất lượng phục vụ.

Trong lĩnh vực bổ trợ tư pháp, chứng thực và trợ giúp pháp lý, năm 2026 tiếp tục tập trung củng cố tổ chức, nâng cao chất lượng hoạt động, tăng cường quản lý nhà nước đối với các tổ chức hành nghề theo đúng quy định pháp luật. Công tác trợ giúp pháp lý tiếp tục được đẩy mạnh theo hướng chuyên sâu, hiệu quả, bảo đảm mọi người dân, nhất là các đối tượng yếu thế, đều có điều kiện tiếp cận công lý bình đẳng. Ngành Tư pháp chú trọng nâng cao chất lượng đội ngũ trợ giúp viên pháp lý, tăng cường phối hợp với các cơ quan tiến hành tố tụng, qua đó khẳng định rõ hơn vai trò của trợ giúp pháp lý trong bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân.

Một nhiệm vụ có ý nghĩa xuyên suốt trong năm 2026 là tiếp tục xây dựng, củng cố đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức ngành Tư pháp đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới. Ngành Tư pháp tập trung nâng cao chất lượng đào tạo, bồi dưỡng, rèn luyện bản lĩnh chính trị, đạo đức công vụ và năng lực chuyên môn cho đội ngũ cán bộ; quan tâm bố trí, sử dụng cán bộ phù hợp với năng lực, sở trường; đồng thời tăng cường kỷ luật, kỷ cương hành chính, xây dựng hình ảnh người cán bộ tư pháp “liêm chính, chuyên nghiệp, tận tụy, phục vụ Nhân dân”.

Với quyết tâm chính trị cao, sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị và sự đồng thuận của Nhân dân, công tác tư pháp năm 2026 của tỉnh Lào Cai hướng tới mục tiêu xây dựng nền tư pháp địa phương hiện đại, chuyên nghiệp, hiệu lực, hiệu quả, thực sự trở thành chỗ dựa pháp lý vững chắc cho sự nghiệp phát triển kinh tế – xã hội, bảo đảm quốc phòng – an ninh và nâng cao chất lượng đời sống Nhân dân trên địa bàn tỉnh.