Phát triển hạ tầng đô thị và giao thông - Kiến tạo động lực mới đưa Lào Cai trở thành cực tăng trưởng của Vùng

Bước vào giai đoạn phát triển mới của đất nước, trong bối cảnh Trung ương triển khai mạnh mẽ chủ trương sắp xếp đơn vị hành chính, tinh gọn bộ máy, đổi mới mô hình tổ chức chính quyền địa phương, tỉnh Lào Cai đứng trước một thời cơ lịch sử hiếm có để tái cấu trúc không gian phát triển, định hình lại mô hình tăng trưởng và kiến tạo những động lực phát triển mới có tính bền vững, dài hạn. Việc hợp nhất hai tỉnh Lào Cai và Yên Bái không đơn thuần là sự điều chỉnh về địa giới hành chính, mà là một quyết sách chiến lược, mở ra không gian phát triển rộng lớn hơn, đa dạng hơn, đồng thời đặt ra yêu cầu cấp thiết phải có tầm nhìn mới, tư duy mới và cách làm mới trong lãnh đạo, chỉ đạo phát triển kinh tế – xã hội.

Trong bức tranh tổng thể ấy, phát triển đô thị và hạ tầng giao thông nổi lên như trụ cột then chốt, vừa là nền tảng vật chất, vừa là “đòn bẩy” tạo lực kéo cho các ngành, lĩnh vực khác phát triển; vừa trực tiếp nâng cao chất lượng sống của Nhân dân, vừa quyết định khả năng kết nối, thu hút đầu tư và sức cạnh tranh của tỉnh trong vùng và cả nước.

Không gian mới – yêu cầu mới – tư duy phát triển mới

Tỉnh Lào Cai mới có quy mô diện tích trên 13.256 km², dân số gần 1,8 triệu người, với đầy đủ các yếu tố đặc thù của một tỉnh miền núi, biên giới nhưng đồng thời là cửa ngõ giao thương quốc tế, nằm trên hành lang kinh tế quan trọng kết nối vùng Tây Nam Trung Quốc với vùng đồng bằng sông Hồng và hệ thống cảng biển phía Bắc. Đây là lợi thế chiến lược mà không phải địa phương nào cũng có được.

Tuy nhiên, thực tiễn cũng cho thấy, không gian phát triển rộng lớn nếu không được tổ chức hợp lý sẽ dễ dẫn tới phân tán nguồn lực, manh mún trong đầu tư, thiếu liên kết và hiệu quả thấp. Chính vì vậy, tỉnh Lào Cai xác định rõ: phát triển trong giai đoạn mới không thể đi theo lối mòn cũ, không thể chỉ “mở rộng theo chiều ngang”, mà phải chuyển mạnh sang phát triển có trọng tâm, trọng điểm; tổ chức lại không gian phát triển theo các trục động lực; lấy kết nối làm giá trị cốt lõi.

Trong tư duy đó, đô thị không chỉ là nơi tập trung dân cư, mà phải trở thành hạt nhân phát triển, là trung tâm lan tỏa các hoạt động kinh tế, văn hóa, xã hội, khoa học – công nghệ; còn giao thông không chỉ là phương tiện đi lại, mà là hệ thống mạch máu kết nối các vùng, các cực tăng trưởng, tạo nên một chỉnh thể phát triển thống nhất, thông suốt và hiệu quả.

Nhìn lại chặng đường đã qua để hành động mạnh mẽ hơn

Nhìn lại chặng đường phát triển trong những năm qua cho thấy, dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo quyết liệt của cấp ủy, chính quyền các cấp, công tác phát triển đô thị và hạ tầng giao thông trên địa bàn tỉnh đã đạt được nhiều kết quả quan trọng, tạo nền tảng ban đầu cho quá trình phát triển trong giai đoạn mới.

Trên lĩnh vực phát triển đô thị, diện mạo đô thị của tỉnh từng bước được cải thiện rõ nét. Toàn tỉnh hiện có 26 đô thị, trong đó có 02 đô thị loại II, 05 đô thị loại IV và 19 đô thị loại V; tỷ lệ đô thị hóa đạt khoảng 31,5%, phản ánh xu hướng dịch chuyển dân cư, lao động và các hoạt động kinh tế theo hướng tập trung, hiện đại hơn. Công tác phát triển nhà ở, đặc biệt là nhà ở xã hội, được quan tâm triển khai tại nhiều đô thị với tổng số 3.685 căn, góp phần giải quyết nhu cầu chỗ ở cho người lao động, người thu nhập thấp, bảo đảm an sinh xã hội và ổn định đời sống Nhân dân.

Hạ tầng kỹ thuật đô thị tiếp tục được đầu tư, từng bước hoàn thiện. Tỷ lệ thu gom, xử lý chất thải rắn sinh hoạt tại khu vực đô thị đạt trên 95%, phản ánh nỗ lực của tỉnh trong cải thiện môi trường sống, nâng cao chất lượng đô thị theo hướng xanh, sạch, bền vững. Công tác quy hoạch đô thị, quy hoạch xây dựng được triển khai đồng bộ hơn, làm cơ sở cho việc quản lý phát triển và thu hút đầu tư.

Trên lĩnh vực hạ tầng giao thông, tỉnh đã tập trung nguồn lực đầu tư nâng cấp, cải tạo hệ thống giao thông kết nối. Hiện nay, toàn tỉnh có 09 tuyến quốc lộ với tổng chiều dài 944,2 km, trong đó giai đoạn 2021–2025 đã đầu tư nâng cấp, cải tạo khoảng 410 km, góp phần quan trọng trong việc tăng cường liên kết nội tỉnh và kết nối với các tỉnh trong vùng. Hệ thống đường tỉnh có tổng chiều dài khoảng 1.500 km, trong đó 720 km đã được nâng cấp, cải tạo trong giai đoạn 2021–2025, từng bước cải thiện năng lực lưu thông, phục vụ phát triển kinh tế – xã hội, nhất là tại các khu vực còn nhiều khó khăn.

Giao thông đường huyện, đường trục xã và giao thông nông thôn tiếp tục được quan tâm đầu tư, từng bước kiên cố hóa, góp phần rút ngắn khoảng cách giữa các vùng, miền, tạo điều kiện thuận lợi cho Nhân dân đi lại, giao thương hàng hóa, tiếp cận các dịch vụ thiết yếu. Đặc biệt, tỉnh đã chủ động tập trung nguồn lực khắc phục hậu quả thiên tai, nhất là hậu quả cơn bão số 3 năm 2024, sớm khôi phục hệ thống hạ tầng thiết yếu, ổn định sản xuất, kinh doanh và đời sống Nhân dân.

Cùng với đó, nhiều dự án hạ tầng quy mô lớn, có tính chiến lược đang được chuẩn bị và triển khai, như Cảng hàng không Sa Pa, tuyến đường sắt khổ tiêu chuẩn Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng, nâng cấp tuyến cao tốc Nội Bài – Lào Cai. Đây là những công trình không chỉ có ý nghĩa đối với riêng tỉnh, mà còn tạo động lực kết nối liên vùng, liên quốc gia, mở rộng không gian phát triển trong dài hạn.

Tuy nhiên, đặt những kết quả đạt được trong tương quan với yêu cầu phát triển của tỉnh Lào Cai mới – một tỉnh có quy mô lớn, không gian phát triển rộng, yêu cầu kết nối cao – cho thấy những kết quả đó mới chỉ là bước khởi đầu. Mạng lưới đô thị còn phân bố chưa đồng đều; chất lượng đô thị ở nhiều nơi còn thấp; hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội chưa theo kịp tốc độ phát triển. Hệ thống giao thông, dù đã được đầu tư, song vẫn chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu phát triển trong giai đoạn mới, nhất là các tuyến kết nối liên vùng, liên huyện; tiềm năng vận tải đường thủy, đường sắt còn chưa được khai thác tương xứng.

Tầm nhìn phát triển: kết nối – xanh – bền vững – hạnh phúc

Bước vào giai đoạn phát triển mới với không gian địa lý – kinh tế – xã hội được mở rộng, tỉnh Lào Cai xác định rõ tầm nhìn phát triển không chỉ dừng lại ở mục tiêu tăng trưởng kinh tế, mà hướng tới xây dựng một không gian phát triển hài hòa, có chiều sâu, bền vững và lấy con người làm trung tâm. Tầm nhìn đó được khái quát trong bốn giá trị cốt lõi xuyên suốt: kết nối – xanh – bền vững – hạnh phúc, vừa phù hợp với định hướng lớn của Trung ương, vừa xuất phát từ điều kiện thực tiễn và khát vọng phát triển của tỉnh.

Kết nối được xác định là trục tư duy chủ đạo trong tổ chức không gian phát triển. Trong bối cảnh tỉnh có diện tích lớn, địa hình chia cắt mạnh, sự chênh lệch về điều kiện phát triển giữa các khu vực còn rõ nét, nếu không đặt kết nối làm trọng tâm thì không thể hình thành một chỉnh thể phát triển thống nhất. Kết nối ở đây không chỉ là kết nối giao thông, mà là kết nối tổng thể giữa các không gian kinh tế, đô thị, nông thôn, du lịch, công nghiệp, cửa khẩu; kết nối giữa tỉnh với vùng và cả nước; kết nối giữa phát triển hiện tại với tầm nhìn dài hạn.

Trên cơ sở đó, tỉnh định hướng hình thành các trục động lực phát triển dọc sông Hồng, sông Chảy và các hành lang kinh tế lớn; phát triển mạng lưới đô thị theo mô hình chuỗi, có phân công chức năng rõ ràng, bổ trợ lẫn nhau, tránh dàn trải, manh mún. Các tuyến giao thông chiến lược, các nút kết nối cao tốc, đường sắt, sân bay, đường thủy nội địa được coi là “điểm tựa” để tổ chức lại không gian phát triển, hình thành các cực tăng trưởng mới, các trung tâm dịch vụ – logistics – công nghiệp – du lịch có sức lan tỏa cao.

Song song với kết nối, phát triển xanh được xác định là yêu cầu mang tính nguyên tắc trong toàn bộ quá trình phát triển. Là tỉnh miền núi, có hệ sinh thái đa dạng, cảnh quan thiên nhiên đặc sắc, Lào Cai nhận thức rõ rằng phát triển nếu đánh đổi bằng môi trường thì sẽ không bền vững, thậm chí để lại những hệ lụy lâu dài. Vì vậy, phát triển đô thị và hạ tầng giao thông phải gắn chặt với bảo vệ tài nguyên, gìn giữ rừng đầu nguồn, hành lang sông suối, cảnh quan sinh thái; kiểm soát chặt chẽ tác động môi trường của các dự án đầu tư.

Tư duy phát triển xanh được thể hiện rõ trong định hướng xây dựng đô thị sinh thái, đô thị du lịch, đô thị thông minh, ưu tiên không gian cây xanh, mặt nước, không gian công cộng; phát triển giao thông công cộng, giao thông thân thiện môi trường; từng bước chuyển dịch vận tải hàng hóa từ đường bộ sang đường sắt, đường thủy để giảm phát thải, giảm áp lực lên hạ tầng và môi trường. Đây không chỉ là yêu cầu trước mắt, mà là định hướng lâu dài, bảo đảm cho sự phát triển bền vững của tỉnh trong nhiều thập kỷ tới.

Bền vững là mục tiêu xuyên suốt, là thước đo hiệu quả của mọi chính sách và chương trình phát triển. Bền vững không chỉ được hiểu theo nghĩa kinh tế, mà là sự bền vững tổng thể trên cả ba trụ cột: kinh tế – xã hội – môi trường. Trong đó, phát triển đô thị và hạ tầng giao thông phải góp phần nâng cao năng lực chống chịu trước thiên tai, thích ứng với biến đổi khí hậu; bảo đảm an toàn, ổn định lâu dài cho đời sống Nhân dân và hoạt động sản xuất, kinh doanh.

Tỉnh xác định rõ: đầu tư hạ tầng không chỉ để đáp ứng nhu cầu trước mắt, mà phải đón đầu nhu cầu phát triển trong tương lai, có tầm nhìn dài hạn, tránh tình trạng “vừa làm xong đã lạc hậu”. Quy hoạch phải đi trước một bước, quản lý phát triển phải chặt chẽ, khoa học; nguồn lực đầu tư phải được sử dụng hiệu quả, tránh lãng phí, dàn trải. Đó là cách tiếp cận bền vững cả về kinh tế lẫn quản trị.

Cuối cùng, hạnh phúc được xác định là đích đến cao nhất của phát triển. Tỉnh Lào Cai xác định rõ: phát triển không phải chỉ để có nhiều công trình hơn, đô thị lớn hơn, mà quan trọng hơn là người dân được sống trong môi trường an toàn, thuận tiện, có cơ hội việc làm, thu nhập ổn định, tiếp cận đầy đủ các dịch vụ thiết yếu và thụ hưởng thành quả phát triển một cách công bằng. Đô thị phải là nơi đáng sống; nông thôn phải là nơi đáng gắn bó; mọi khu vực đều có cơ hội phát triển phù hợp với điều kiện và lợi thế riêng.

Chính vì vậy, trong tầm nhìn phát triển của tỉnh, đô thị không tách rời nông thôn; tăng trưởng kinh tế gắn liền với bảo đảm an sinh xã hội; phát triển hạ tầng đi đôi với nâng cao chất lượng quản trị và phục vụ Nhân dân. Đó là tầm nhìn phát triển có chiều sâu, có bản sắc và giàu tính nhân văn, thể hiện rõ quyết tâm của tỉnh Lào Cai trong việc kiến tạo một tương lai phát triển bền vững, hài hòa và hạnh phúc cho Nhân dân các dân tộc trên địa bàn.

Quyết tâm chính trị thể hiện qua mục tiêu và hành động

Tầm nhìn chiến lược chỉ có ý nghĩa khi được cụ thể hóa bằng mục tiêu rõ ràng và hành động quyết liệt. Trong giai đoạn tới, tỉnh Lào Cai đặt ra mục tiêu nâng cao mạnh mẽ chất lượng đô thị, từng bước gia tăng tỷ lệ đô thị hóa, đồng thời bảo đảm phát triển hài hòa giữa đô thị và nông thôn. Không gian đô thị được mở rộng đi đôi với nâng cao chất lượng hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội, dịch vụ công; chú trọng phát triển nhà ở, nhất là nhà ở xã hội, bảo đảm an sinh, ổn định đời sống Nhân dân.

Trên lĩnh vực giao thông, tỉnh tập trung nguồn lực cho các công trình có tính chất “xương sống”, tạo đột phá về kết nối. Việc hình thành các trục giao thông dọc – ngang, kết nối cao tốc, đường sắt, sân bay, đường thủy nội địa không chỉ phục vụ nhu cầu đi lại, vận chuyển hàng hóa, mà còn mở ra những không gian phát triển mới, thu hút đầu tư, hình thành các trung tâm kinh tế, dịch vụ mới.

Điểm nổi bật trong cách tiếp cận của tỉnh là kết hợp chặt chẽ giữa phát triển hạ tầng cứng với phát triển hạ tầng số, ứng dụng mạnh mẽ khoa học – công nghệ, chuyển đổi số trong quản lý đô thị, quản lý giao thông, nâng cao hiệu quả vận hành và chất lượng phục vụ người dân, doanh nghiệp.

Huy động nguồn lực – nhưng quản lý bằng kỷ cương và trách nhiệm

Phát triển đô thị và hạ tầng giao thông đòi hỏi nguồn lực rất lớn. Tỉnh Lào Cai xác định rõ: phải phát huy tối đa nội lực, đồng thời tranh thủ hiệu quả ngoại lực; sử dụng đầu tư công một cách có trọng tâm, trọng điểm, coi đây là “vốn mồi” để thu hút các nguồn lực xã hội. Các hình thức hợp tác công – tư, xã hội hóa đầu tư được đẩy mạnh, gắn với cơ chế, chính sách minh bạch, thông thoáng nhưng chặt chẽ.

Cùng với đó, tỉnh đặc biệt coi trọng kỷ luật, kỷ cương trong quản lý đầu tư, nâng cao trách nhiệm của người đứng đầu; tăng cường kiểm tra, giám sát; kiên quyết phòng, chống thất thoát, lãng phí, tiêu cực. Đây không chỉ là yêu cầu về quản lý kinh tế, mà còn là yêu cầu chính trị, thể hiện quyết tâm xây dựng chính quyền liêm chính, hành động, vì Nhân dân phục vụ.

Phát triển vì Nhân dân – Nhân dân là trung tâm và chủ thể

Xuyên suốt tư duy phát triển của tỉnh là quan điểm lấy Nhân dân làm trung tâm, là mục tiêu và động lực của phát triển. Mọi định hướng, chương trình, dự án phát triển đô thị và hạ tầng giao thông đều hướng tới nâng cao chất lượng sống của người dân: môi trường sống an toàn, thuận tiện; dịch vụ công ngày càng tốt hơn; cơ hội việc làm, sinh kế ngày càng rộng mở.

Nhân dân không chỉ là đối tượng thụ hưởng, mà còn là chủ thể tham gia vào quá trình phát triển, từ giám sát đầu tư, quản lý đô thị đến gìn giữ bản sắc văn hóa, cảnh quan môi trường. Sự đồng thuận, ủng hộ và tham gia tích cực của Nhân dân chính là yếu tố quyết định thành công của các mục tiêu phát triển.

Khát vọng vươn lên – niềm tin vào chặng đường phía trước

Có thể khẳng định, việc tập trung phát triển đô thị và hạ tầng giao thông trong giai đoạn tới không chỉ là lựa chọn mang tính kỹ thuật hay kinh tế, mà là quyết tâm chính trị lớn của Đảng bộ tỉnh Lào Cai nhằm kiến tạo tương lai phát triển bền vững, lâu dài. Đó là quá trình vừa làm, vừa điều chỉnh, vừa hoàn thiện; đòi hỏi sự lãnh đạo thống nhất, sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị và sự đồng thuận của toàn xã hội.

Với tầm nhìn rõ ràng, quyết tâm mạnh mẽ và cách làm bài bản, khoa học, tỉnh Lào Cai đang từng bước mở ra không gian phát triển mới, tạo dựng những động lực tăng trưởng mới, vững vàng tiến lên, xứng đáng với vai trò cực tăng trưởng, trung tâm kết nối của vùng Trung du và miền núi phía Bắc, đóng góp ngày càng quan trọng vào sự phát triển chung của đất nước.