Bài 2: Để những hệ giá trị thật sự là mạch nguồn và động lực thúc đẩy, phát triển đất nước

(ĐCSVN) - Xây dựng các hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam thời đại mới thực chất là hiện thực hóa khát vọng và các mục tiêu tốt đẹp của toàn dân tộc. Song làm thế nào để những khát vọng, những ước nguyện tốt đẹp này trở thành “mạch nguồn” cuộn chảy hết sức tự nhiên trong cuộc sống, tạo thành sức mạnh nội sinh, động lực tinh thần to lớn để xây dựng và phát triển đất nước đang là vấn đề hệ trọng đặt ra với toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta…

Việc làm cấp bách, nhiều gian nan, thử thách

Trong bài phát biểu tại Hội nghị Văn hóa toàn quốc năm 2021, Tổng Bí thư Nguyễn Phú trọng đã gợi ý xây dựng các hệ giá trị gồm một số thành tố như: Hệ giá trị quốc gia: Hòa bình, thống nhất, độc lập, dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh, hạnh phúc. Hệ giá trị văn hóa: Dân tộc, dân chủ, nhân văn, khoa học. Hệ giá trị gia đình: Ấm no, hạnh phúc, tiến bộ, văn  minh. Chuẩn mực con người Việt Nam thời kỳ mới: Yêu nước, đoàn kết, tự cường, nghĩa tình, trung thực, trách nhiệm, kỷ cương, sáng tạo... Có thể nói đây là những giá trị tốt đẹp, tiêu biểu, cốt lõi, là khát vọng, là mục tiêu cao nhất mà toàn dân tộc đang hướng đến.

Ngay từ Đề cương văn hóa Việt Nam năm 1943 đã đề cập đến việc xây dựng nền văn hóa Việt Nam với 3 nguyên tắc: “Dân tộc hóa”; “Đại chúng hóa”; “Khoa học hóa”. Sau nhiều năm nghiên cứu và củng cố, những vấn đề hệ trọng này ngày càng được hoàn thiện qua các kỳ Đại hội. Đặc biệt tại Đại hội VIII năm 1996, Đảng đã nhận ra vai trò, vị trí quan trọng của văn hóa - nền tảng tinh thần của xã hội, từ đó đặt ra vấn đề “Hình thành hệ giá trị và chuẩn mực xã hội mới phù hợp với truyền thống, bản sắc dân tộc và yêu cầu của thời đại”. Nghị quyết Trung ương 5 khóa VIII về xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc (1998) cũng yêu cầu: “Bảo tồn và phát huy những di sản văn hóa tốt đẹp của dân tộc, sáng tạo nên những giá trị văn hóa mới, xã hội chủ nghĩa, làm cho những giá trị ấy thấm sâu vào cuộc sống toàn xã hội…”

Năm 2001 tại Đại hội IX, trong chiến lược phát triển kinh tế, xã hội 2001-2010 Đảng ta đề ra nhiệm vụ “Làm cho văn hóa thấm sâu vào từng khu dân cư, từng gia đình, từng người, hoàn thiện hệ giá trị mới của con người Việt Nam, kế thừa các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc, tiếp thu tinh hoa văn hóa của loài người, tăng cường sức đề kháng, chống văn hóa đồi trụy, độc hại”. Đại hội X năm 2005, Đảng tiếp tục nhấn mạnh: “Xây dựng và hoàn thiện giá trị, nhân cách con người Việt Nam, bảo vệ và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế. Bồi dưỡng các giá trị văn hóa trong thanh niên, học sinh, sinh viên, đặc biệt là lý tưởng sống, lối sống, năng lực trí tuệ, đạo đức với bản lĩnh văn hóa con người Việt Nam”. Đại hội XI (2011) Đảng yêu cầu: “Đúc kết và xây dựng hệ giá trị chung của người Việt Nam thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế”. Tổng kết 15 năm thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 khóa VIII và ban hành Nghị quyết số 33 (năm 2014) của Hội nghị Trung ương 9 khóa XI về Xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước, Đảng ta đã xác định một trong những mục tiêu quan trọng đầu tiên phải thực hiện là: “Hoàn thiện các chuẩn mực giá trị văn hóa và con người Việt Nam, tạo môi trường và điều kiện để phát triển về nhân cách, đạo đức, trí tuệ, năng lực sáng tạo, thể chất, tâm hồn, trách nhiệm xã hội, nghĩa vụ công dân, ý thức tuân thủ pháp luật; đề cao tinh thần yêu nước, tự hào dân tộc, lương tâm, trách nhiệm của mỗi người với bản thân mình, với gia đình, cộng đồng, xã hội và đất nước”. Đại hội XII của Đảng (2016) cũng yêu cầu: “Đúc kết và xây dựng hệ giá trị văn hóa và hệ giá trị chuẩn mực con người Việt Nam thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế”. Đại hội XIII (2021), Đảng nhấn mạnh: “Tập trung nghiên cứu, xác định và triển khai xây dựng hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa và chuẩn mực con người Việt Nam gắn với giữ gìn, phát triển hệ giá trị gia đình Việt Nam trong thời kỳ mới”. 

Xây dựng, hoàn thiện các hệ giá trị cũng như chuẩn mực con người Việt Nam thời đại mới là việc làm cấp thiết hiện nay.  (Ảnh được ghép từ một số hình ảnh của đồng nghiệp)

Như vậy, trải qua 25 năm từ Đại hội VIII (1996) đến Đại hội XIII (2021), quá trình nhận thức về xây dựng hệ giá trị cũng như chuẩn mực con người Việt Nam đã được Đảng ta liên tục khẳng định, tiếp nối, bổ sung và phát triển, hoàn thiện từng bước, ngày càng toàn diện và sâu sắc. Cùng với thời gian, những giá trị này cũng ngày càng được bồi đắp nhằm định hướng suy nghĩ, niềm tin, hành vi và tình cảm của mỗi con người, từ đó tạo sự đồng thuận, thống nhất cho toàn xã hội. Không chỉ Việt Nam mà nhiều nước trên thế giới cũng đã triển khai, xây dựng và coi đó là “kim chỉ nam” để cả xã hội phấn đấu thực hiện. Thậm chí cứ vài năm một lần, ở một số nước Tây Âu và Bắc Mỹ, họ lại đo lường lại những giá trị này để xem người dân ưu tiên những giá trị gì, từ đó Nhà nước chỉnh sửa bằng chính sách, bằng sự ưu tiên đầu tư và định hướng cho đường hướng phát triển...

Trong Nghị quyết Đại hội XIII, Đảng đã xác định việc xây dựng hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị con người gắn với việc phát huy, gìn giữ giá trị gia đình... là nhiệm vụ trọng tâm, nhiệm vụ cơ bản trong phát triển văn hóa, xây dựng con người Việt Nam. Đây cũng là nhiệm vụ cấp bách cần phải thực hiện quyết liệt. Bởi trong bối cảnh hiện nay nước ta vẫn là một nước nông nghiệp có xuất phát điểm thấp, hiện đang ở nhóm các quốc gia đang phát triển, mức thu nhập trung bình thấp, đời sống nhân dân còn nhiều khó khăn. Trong khi đó Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII đặt ra mục tiêu: “Đến năm 2030, nước ta trở thành nước đang phát triển, có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao và đến năm 2045 trở thành nước phát triển, thu nhập cao”. Để thực hiện thắng lợi mục tiêu này, ngay từ bây giờ chúng ta rất cần xác định hệ giá trị quốc gia chuẩn xác, phù hợp, có sức thuyết phục để cổ vũ, dẫn dắt, khơi dậy khát vọng, xây dựng đất nước phồn vinh, hạnh phúc trong các tầng lớp nhân dân. Việc củng cố, xây dựng hệ giá trị quốc gia cũng giúp bồi đắp lòng yêu nước, nâng cao ý chí độc lập, tự cường, giữ vững biên cương, lãnh thổ, bảo vệ an ninh, quốc phòng…

Sau hơn 35 năm thực hiện công cuộc đổi mới, đất nước đã đạt nhiều thành tựu trên mọi phương diện nhưng những tác động không mong muốn của mặt trái nền kinh tế thị trường, của quá trình đẩy mạnh CNH - HĐH... cũng đòi hỏi chúng ta phải gấp rút xây dựng, hoàn thiện và phát huy các hệ giá trị cũng như chuẩn mực con người Việt Nam thời đại mới phù hợp với sự biến chuyển của đất nước để tăng sức mạnh mềm, tạo sự thống nhất về nhận thức và định hướng hành vi cho con người.

Đây là một tất yếu khách quan. Bởi vì hiện nay, tình hình thế giới thay đổi nhanh chóng, khó lường, phức tạp, sự tranh giành ảnh hưởng giữa các nước lớn diễn ra ngày càng gay gắt. Tranh chấp chủ quyền lãnh thổ, chủ quyền biển, đảo ngày càng căng thẳng, quyết liệt hơn. Cục diện thế giới tiếp tục biến đổi theo xu hướng đa cực, đa trung tâm. Chủ nghĩa dân tộc cực đoan, chủ nghĩa cường quyền nước lớn, chủ nghĩa thực dụng trong quan hệ quốc tế gia tăng... do vậy, việc xây dựng, hoàn thiện hệ giá trị quốc gia góp phần củng cố, giữ gìn hòa bình và độc lập dân tộc… là cấp thiết. 

Để làm được điều này cần có sự chung tay, góp sức của cả hệ thống chính trị và toàn thể nhân dân, trong đó đội ngũ văn nghệ sĩ, với những tác phẩm chất lượng tốt sẽ có sức cảm hóa và cổ vũ to lớn, đưa các hệ giá trị vào cuộc sống... (Ảnh được ghép từ một số hình ảnh trên Internet).

Thực tiễn cho thấy, do những tác động từ mặt trái của kinh tế thị trường, nhiều chuyên gia cho rằng các giá trị truyền thống tốt đẹp bị “đứt gãy”, những biểu hiện xuống cấp đạo đức, băng hoại lối sống, tha hóa nhân cách, tình trạng tham nhũng, tiêu cực… có chiều hướng gia tăng. Đây không chỉ là lực cản mà còn là những biểu hiện đáng lo ngại về sự đảo lộn các giá trị trong xã hội. Để củng cố và chấn hưng nền văn hóa cũng như những giá trị cốt lõi của dân tộc, của quốc gia cũng như mỗi gia đình, con người Việt Nam, coi đó là những chuẩn mực để soi rọi và định hướng sự phát triển cho mỗi cá nhân và cả dân tộc, hơn lúc nào hết chúng ta cần phải có “kim chỉ nam” chính là các hệ giá trị. Bổ sung, hoàn thiện những hệ giá trị Việt Nam phù hợp sẽ góp phần đoàn kết, quy tụ toàn dân tộc hướng đến những mục tiêu chung, tạo nên sức mạnh tổng hợp, giúp chúng ta xây dựng một đất nước độc lập, tự chủ, hùng cường, phồn vinh và hạnh phúc... như Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII đã đề ra và đây cũng chính là khát vọng cháy bỏng của toàn dân tộc đang hướng đến.

Trong xã hội hiện đại với mặt trái của quá trình mở cửa, hội nhập, giao lưu toàn cầu, nhất là sự bùng nổ của công nghệ thông tin đã tạo điều kiện thuận lợi cho các loại hình cũng như nền văn hóa ngoại lai du nhập vào Việt Nam. Trong sự hỗn độn của các nền văn hóa du nhập không phải ai cũng có khả năng “gạn đục khơi trong”, lĩnh hội những giá trị văn hóa tốt đẹp của các nước để bồi đắp thành tinh hoa văn hóa của dân tộc và hình thành những chuẩn mực tốt đẹp cho chính bản thân mình.

Trong cuộc đua chiến lược “Quảng bá sức mạnh mềm văn hóa” của các nước lớn, những xuất bản phẩm ngoại lai như: sách, báo, phim, ảnh… tấn công ồ ạt, xâm chiếm thị trường văn hóa phẩm nước ta. Điện ảnh Hàn Quốc, Trung Quốc và Mỹ… vẫn đang lan tràn trên sóng truyền hình và các rạp chiếu phim của ta, chi phối và tác động mạnh mẽ đến nhận thức, hành vi và lối sống của giới trẻ, đe dọa, xóa nhòa bản sắc văn hóa của dân tộc. Không những thế, với âm mưu đồng hóa, bành trướng để thôn tính văn hóa, những nước lớn không chỉ thông qua phim, ảnh… các xuất bản phẩm mà qua cả ẩm thực, thời trang, mỹ phẩm…và đặc biệt trên các diễn đàn mạng, các đế quốc có âm mưu bành trướng và thôn tính về văn hóa đã không ngừng khuyến khích, lôi kéo, kích động thế hệ trẻ tin dùng, theo đuổi đam mê với nền văn hóa của họ, bài xích những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc… Sự nhiễu loạn các thông tin xấu, độc hại trên không gian mạng cũng đã xâm nhập vào tư tưởng, suy nghĩ, lối sống và làm cho không ít người hoang mang, dao động, khó tìm thấy đường hướng, tương lai và con đường lựa chọn cho riêng mình… Chính vì vậy, xây dựng, hoàn thiện hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam thời đại mới là điều vô cùng cần thiết và cấp bách để định hướng tư tưởng, suy nghĩ, lối sống và ý thức về bổn phận, trách nhiệm của mỗi người dân trước cộng đồng và xã hội; bồi đắp những giá trị mới, tạo sức mạnh và sức đề kháng cho văn hóa dân tộc chống lại những âm mưu đồng hóa và thôn tính của kẻ thù. 

Theo PGS.TS Bùi Hoài Sơn khi chúng ta có những hệ giá trị phù hợp thì chúng ta sẽ tạo ra được sức mạnh cho toàn dân tộc

Chia sẻ về vấn đề này, PGS.TS Bùi Hoài Sơn - Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hoá, Giáo dục của Quốc hội cũng cho rằng: Trong bối cảnh đất nước ta đẩy mạnh công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế, sự thay đổi nhanh chóng của các điều kiện kinh tế, văn hóa, xã hội đang có những tác động lớn tới hệ giá trị con người Việt Nam. Bên cạnh những giá trị tốt đẹp tiếp tục được củng cố và phát huy thì cũng có không ít biểu hiện “lệch chuẩn”, hành vi “phản giá trị”, ứng xử vô văn hóa xuất hiện ngày càng nhiều trong cuộc sống. Cũng do những mặt trái của cơ chế thị trường, khiến cho con người hiện nay chú ý nhiều hơn đến lợi ích cá nhân, ảnh hưởng đến tinh thần cộng đồng, đạo đức chung của xã hội…. Những kẽ hở trong nền kinh tế thị trường đã dung dưỡng cho những thói quen xấu nảy sinh gây nhức nhối dư luận. Đó chính là những tiếng chuông cảnh báo, chúng ta cần phải có những giải pháp kịp thời để chấn hưng đất nước. Trong đó, việc xây dựng hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam thời kỳ mới là việc làm cấp bách để tạo ra sự đồng thuận trong toàn xã hội, tạo thành sức mạnh, giúp chúng ta vượt qua những khó khăn.

Trong quá trình xây dựng, hoàn thiện, phát huy các hệ giá trị Việt Nam, có thể nói việc xây dựng hệ giá trị quốc gia là mục tiêu cao nhất. "Hòa bình, thống nhất, độc lập, dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh, hạnh phúc" không chỉ là khát vọng của nhân dân Việt Nam từ ngàn đời mà có lẽ cũng là khát vọng, là đích đến của tất cả nhân loại tiến bộ trên thế giới. Thế nhưng chúng ta đi lên từ nền nông nghiệp lúa nước, xuất phát điểm thấp, đất nước lại trải qua nhiều cuộc chiến tranh tàn phá…, mặc dù chúng ta đã và đang tiến lên xây dựng xã hội chủ nghĩa nhưng hiện nước ta vẫn là nước đang phát triển và có thu nhập trung bình thấp. Vì thế, chúng ta không có những nguồn lực mạnh để hiện thực hóa những mục tiêu dân giàu, nước mạnh, cường thịnh, phồn vinh một cách nhanh, mạnh và bền vững nhất. Nếu chúng ta có tiềm lực mạnh chúng ta sẽ xây dựng được nền an ninh quốc phòng vững chắc, đảm bảo sự bền vững về “hòa bình”, về “thống nhất”. Không những thế cũng vì xuất phát điểm thấp, chúng ta chưa có nhiều điều kiện để xây dựng các thiết chế văn hóa, cũng như tạo môi trường tốt để phát triển con người toàn diện…. Điều đó sẽ có tác động trực tiếp hoặc gián tiếp tới việc xây dựng các giá trị văn hóa và con người Việt Nam.

Hiện nay, trong các gia đình, đời sống của người dân hầu hết đã được nâng lên, đa phần chúng ta đã thực hiện được mục tiêu xóa đói, giảm nghèo, có nghĩa là chúng ta đã đang xây dựng được giá trị “ấm no”.Nhưng những tàn dư của chế độ cũ như việc “Trọng nam khinh nữ” dường như vẫn còn tồn tại trong xã hội cũng như trong mỗi gia đình làm cho những giá trị khác như “bình đẳng”, “hạnh phúc” vẫn còn hạn chế và phải tiếp tục phấn đấu. Sinh thời, nhà chí sĩ yêu nước Phan Bộ Châu cũng đã từng khẳng định “Nước là một cái nhà lớn, nhà là một cái nước nhỏ”, chính vì vậy, gia đình mà đảm bảo được công bằng, bình đẳng, phát triển ấm no, hạnh phúc thì đất nước mới có công bằng, dân chủ và phồn vinh, hạnh phúc.

Gia đình còn là tế bào của xã hội, là môi trường giáo dục quan trọng đầu tiên cho mỗi người về nhân cách, đạo đức, lối sống, mục đích sống… chính vì thế, môi gia đình tốt sẽ là môi trường để đào tạo, hình thành nên những công dân tốt - đây chính là chủ thể và cũng là trung tâm để hình thành và xây dựng nên mọi giá trị trong cuộc sống. Thế nhưng hiện nay trong gia đình vẫn tồn tại những hiện tượng như: con, cháu ngược đãi bố mẹ, ông bà; vợ chồng đánh chửi, thậm chí chém, giết lẫn nhau; tình trạng loạn luân trong gia đình vẫn tồn tại… Đây chính là những lực cản vô cùng nguy hiểm trong quá trình hiện thực hóa, đưa các giá trị quốc gia, văn hóa và gia đình, đặc biệt là việc xây dựng, hoàn thiện chuẩn mực con người Việt Nam vào cuộc sống.

Trong bối cảnh tình hình mới, chúng ta có nhiều thuận lợi, song cũng đã và đang đối mặt với những khó khăn, thách thức trong quá trình hoàn thiện, đưa các hệ giá trị vào cuộc sống. Hội nhập kinh tế quốc tế là xu thế tất yếu, khách quan, bên cạnh những thách thức đặt ra thì quá trình hội nhập cũng tạo điều kiện cho nước ta mở rộng giao lưu giữa các nền văn hóa, sáng tạo ra giá trị mới, trực tiếp bổ sung, làm giàu bản sắc văn hóa dân tộc; đồng thời kiểm chứng tính bền vững của giá trị bản sắc văn hóa dân tộc, nâng cao vị thế của đất nước... Tuy nhiên, những mặt trái của cơ chế thị trường cũng đang tạo ra những rào cản lớn cho việc xây dựng và hiện thực hóa những giá trị tốt đẹp. Những kẽ hở trong quản lý, điều hành kinh tế, xã hội… đã tạo điều kiện cho những hành vi tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, là mầm mống cho những cái ác, cái xấu phát triển, tạo môi trường dung dưỡng các biểu hiện phản giá trị, phi văn hóa. Thời qian qua, một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên, một số lãnh đạo cấp cao thiếu gương mẫu trong đạo đức, lối sống, tham nhũng, tiêu cực, tạo thành tấm gương xấu, ảnh hưởng đến đạo đức, giá trị, niềm tin của xã hội.

GS.TS Từ Thị Loan - Nguyên Viện trưởng Viện Văn hóa Nghệ thuật quốc gia Việt Nam cho rằng: Muốn biến những chủ trương, chính sách trên giấy thành những hoạt động cụ thể, đi vào cuộc sống trước tiên chúng ta phải đẩy nhanh, mạnh và dài hơi chiến dịch tuyên truyền ...

Mặt khác, trong quá trình phát triển, khoảng cách về sáng tạo và hưởng thụ văn hóa giữa miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số với miền xuôi… còn chênh lệch nhiều, khiến cho việc thực thi, lan tỏa các hệ giá trị này gặp nhiều khó khăn. Trong kỷ nguyên số, các thế lực thù địch ngày càng sử dụng triệt để không gian mạng lợi dụng các vấn đề tự do, dân chủ, nhân quyền, tôn giáo… để tuyên truyền, chống phá chế độ chủ nghĩa xã hội ở nước ta. Sự chống phá của các thế lực thù địch đã, tác động khó lường đến tư tưởng, niềm tin, định hướng giá trị của nhân dân. Bên cạnh đó, những yếu kém trong xây dựng văn hóa và phát triển giáo dục, khoa học…. hiện nay, cũng là những trở ngại căn bản trong việc xây dựng các giá trị và chuẩn mực con người Việt Nam…. 

Triển khai thành những phong trào thi đua hay các cuộc vận động lớn, dài hơi mang tầm chiến lược quốc gia

Mặc dù đã được triển khai thực hiện từ lâu và không ngừng được củng cố, bồi đắp qua thời gian nhưng để những giá trị này trở thành “mạch nguồn” cuộn chảy hết sức tự nhiên trong cuộc sống, tạo thành sức mạnh nội sinh để xây dựng và phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc như ước nguyện của Đảng cũng như triệu triệu người dân Việt Nam lại không phải dễ dàng và có thể làm trong ngày một ngày hai.

Chia sẻ những giải pháp để xây dựng chuẩn mực con người Việt Nam thời kỳ mới và đưa các hệ giá trị vào cuộc sống, GS.TS Phùng Hữu Phú - Nguyên phó Chủ tịch Thường trực Hội đồng Lý luận Trung ương, Chủ tịch Hội đồng Khoa học các cơ quan Đảng Trung ương cho rằng: Cần phải triển khai một cách đồng bộ các giải pháp, sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị và sự đồng tình ủng hộ của các tầng lớp nhân dân. Trong đó, có những việc cần quan tâm là tiếp tục làm tốt hơn và kiên trì hơn, liên tục, thường xuyên hơn như công tác tuyên truyền để giúp cho nhân dân, giúp cho cán bộ đảng viên có thể nhận thức được đầy đủ và sâu sắc tầm quan trọng đặc biệt, sự cần thiết của vấn đề xây dựng và thực hiện các hệ giá trị này.

Đồng quan điểm với GS.TS Phùng Hữu Phú, GS.TS Từ Thị Loan- Nguyên Viện trưởng Viện Văn hóa nghệ thuật quốc gia Việt Nam, người đã có nhiều công trình nghiên cứu chuyên sâu về văn hóa và con người Việt Nam cho rằng: Muốn biến những chủ trương, chính sách trên giấy thành những hoạt động cụ thể, đi vào cuộc sống, trước tiên chúng ta cần phải đẩy mạnh chiến dịch tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức cho toàn xã hội. Tuyên truyền phải đúng cách, hiệu quả và bằng nhiều hình thức và phải căn cơ, dài hạn và liên tục. Khi Đảng và nhà nước đã quyết tâm, chúng ta cần phải biến thành những cuộc vận động lớn như là Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” hay Cuộc vận động “học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”...  liên tục và trường kỳ.  

Trải qua thời gian, việc xây dựng và hoàn thiện các hệ giá trị đã được Đảng ta liên tục khẳng định, bổ sung, phát triển và hoàn thiện từng bước ngày càng toàn diện và sâu sắc

Bên cạnh đó, cũng cần phải nâng cao vai trò của các thiết chế xã hội, đặc biệt là gia đình, nhà trường và cộng đồng. Nhà trường phải tăng cường giáo dục các hệ giá trị, đưa các hệ giá trị và chuẩn mực con người Việt Nam lồng ghép vào các bài giải và các môn học. Từ xưa đến nay, chúng ta vẫn tuyên truyền, giáo dục nhưng bây giờ chúng ta phải đẩy lên thành chiến lược của một quốc gia và được lồng ghép trong các môn học như là giáo dục công dân, văn học, lịch sử, địa lý. Nhật Bản chính là một trong những quốc gia đã thực hiện điều này rất bài bản và thành công. Khi còn ngồi trên ghế nhà trường, người ta đã đưa vào dạy những giá trị Nhật Bản, nhân sinh quan Nhật Bản để khơi gợi niềm tự hào dân tộc cũng như là ý chí vươn lên xây dựng một đất nước hùng cường.

Trong gia đình, ông bà, bố mẹ là những người đầu tiên định hướng những giá trị để hình thành nhân cách cho mỗi con trẻ, vì vậy, hơn ai hết ông bà, bố mẹ phải là những tấm gương sáng để con cháu noi theo. Trong tập thể, cộng đồng, cơ quan, đơn vị… nơi mỗi người gắn bó, lao động, học tập phải phát huy vai trò của người đứng đầu. Quan tâm xây dựng các thiết chế và môi trường văn hóa ở những nơi này để nuôi dưỡng, bồi đắp những phẩm chất tốt đẹp cho mỗi cá nhân.

Đặc biệt, chúng ta cần phát huy vai trò của văn học nghệ thuật. Bởi văn học, nghệ thuật có một sứ mệnh vô cùng cao cả đó là chức năng giáo hóa, cảm hóa nhân tâm con người rất tốt. Một bộ phim hay, một vở kịch hấp dẫn, một bài hát hay, có sức lay động lòng người, nó có thể chinh phục và xây dựng những giá trị tốt hơn hàng ngàn lời kêu gọi, hô hào suông. Vì vậy, việc phát huy vai trò của các văn nghệ sĩ cũng như các tác phẩm văn học, nghệ thuật cũng là một trong những việc làm vô cùng quan trọng để lan tỏa và đưa các hệ giá trị vào cuộc sống.

Để những hệ giá trị không phải là những lý tưởng, kỳ vọng đẹp đẽ trên giấy mà thực sự đi vào cuộc sống, chúng ta phải thực hiện căn cơ, đồng bộ tất cả các giải pháp.Trong đó phải xây dựng thành các phong trao lớn, dài hơi mang tầm chiến lược quốc gia.... (Ảnh được ghép từ một số hình ảnh của đồng nghiệp)

Ngoài ra, chúng ta còn phải phát huy những mặt mạnh, tích cực trong tôn giáo, tín ngưỡng. Bởi tôn giáo tín ngưỡng bao giờ cũng xây dựng những giá trị sống tốt đời, đẹp đạo, từ bi, bác ái…, khuyến khích con người làm những việc thiện. Vì vậy, chúng ta cũng rất cần có sự vào cuộc của các tăng ni, phật tử, các chức sắc tôn giáo… lan truyền những lối sống và cách hành xử đẹp để các tín đồ, phật tử noi theo.

Trong Bài phát biểu tại Hội nghị Văn hóa toàn quốc ngày 24/11/2021, Tổng Bí thư Nguyễn Phú trọng cũng đã chỉ rõ: “Kiên quyết, kiên trì đấu tranh chống tham ô, tham nhũng, tiêu cực; chống sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “quét sạch chủ nghĩa cá nhân”, nguồn gốc của mọi sự tham nhũng tiêu cực, hư hỏng, ngay trong ngành văn hóa và các cơ quan làm công tác văn hóa….”, muốn làm được điều này chúng ta cần phải tăng cường kỷ cương, phép nước, nâng cao vai trò của pháp luật, làm sao để pháp luật phải thực sự nghiêm minh, có sức răn đe. Bên cạnh đó, chúng ta cũng phải tiếp tục chỉnh đốn, xây dựng Đảng, làm sao Đảng phải thực sự là “đạo đức, là văn minh” như Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nói.

Trong thời kỳ đổi mới, hội nhập, nhiều giá trị mới đang hình thành. Để tiếp thu những tinh hoa văn hóa thế giới, hình thành và bồi đắp văn hóa dân tộc, chúng ta cũng rất cần phải có những thay đổi, đột phá, xây dựng và phát triển văn hóa cho phù hợp. Bên cạnh đó, chúng ta cũng cần phải thay đổi, cải cách một loạt những lĩnh vực như y tế, giáo dục, khoa học và công nghệ… sao cho bắt kịp với sự phát triển kinh tế và xu thế phát triển của thời đại. Bởi đây cũng chính là những nền tảng để chúng ta xây dựng, hoàn thiện và phát huy thật sự các hệ giá trị, nếu không những hệ giá trị này cũng sẽ chỉ là những lý tưởng, kỳ vọng rất đẹp đẽ ở trên giấy tờ, văn bản, nghị quyết..., rất khó có thể đi vào cuộc sống.

Bài 1: Khát vọng và đích đến của toàn dân tộc

Bài 3: Phát huy vai trò của văn nghệ sĩ trong xây dựng và củng cố hệ giá trị Việt Nam thời kỳ mới

Bài 4: Phát huy vai trò của gia đình trong việc xây dựng các hệ giá trị Việt Nam thời kỳ mới

(Còn nữa)