Tiếp tục chương trình Phiên họp thứ 21, chiều 20/3, dưới sự chủ trì của Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội tổ chức Phiên Chất vấn và trả lời chất vấn nhóm vấn đề thuộc lĩnh vực kiểm sát. Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định điều hành phiên họp.
 |
Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao Lê Minh Trí trả lời tranh luận, chất vấn của đại biểu Quốc hội.
Ảnh: TT |
Giải quyết đơn đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm là áp lực lớn cho cả tòa án và viện kiểm sát
Đặt câu hỏi chất vấn nhóm vấn đề thuộc lĩnh vực kiểm sát, đại biểu Quốc hội Phan Thị Mỹ Dung (tỉnh Long An) ghi nhận trong thời gian qua ngành Tòa án và Viện kiểm sát đã cố gắng để tăng tỉ lệ giải quyết đơn đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm… Tuy nhiên, đại biểu nêu rõ, qua báo cáo của Viện kiểm sát, tỷ lệ giải quyết đơn thuộc thẩm quyền chưa đạt tỷ lệ Quốc hội giao. Theo đó, có hàng ngàn đơn chưa được xem xét xử lý, trong đó có thể có quyết định bản án có sai sót, oan sai và quá thời hạn kháng nghị.
Đại biểu Quốc hội Phan Thị Mỹ Dung đề nghị, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao Lê Minh Trí làm rõ nguyên nhân của tình trạng trên và giải pháp căn cơ nào để nâng cao hơn nữa tỷ lệ, tiến độ, chất lượng giải quyết đơn đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm để kịp thời khắc phục những sai lầm nghiêm trọng của các bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật?
Trả lời vấn đề này, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao Lê Minh Trí cho biết, luật quy định 2 cấp xét xử sơ thẩm và phúc thẩm. Tuy nhiên thực tế ở nước ta có tâm lí sau khi nhận được quyết định bản án có hiệu lực thi hành đương sự có ngay đơn giám đốc thẩm, tình trạng xét xử không có điểm dừng và ngày càng nhiều.
“Trách nhiệm xem xét đơn kháng nghị là của cả Tòa án và Viện kiểm sát. Tuy nhiên, 2 ngành cùng giải quyết một vụ việc thì ngành nào thuận lợi hơn thì ngành kia không làm, do vậy lại không đạt tỉ lệ giải quyết. Đối với những vụ việc mà Viện kiểm sát có hồ sơ thì đều giải quyết đạt trên và vượt chỉ tiêu. Tuy nhiên, nếu tính cứ có đơn là phải giải quyết thì ngành kiểm sát không đạt bởi nhiều vụ việc không có hồ sơ”-Viện trưởng Lê Minh Trí nêu khó khăn.
Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao Lê Minh Trí cho rằng, giải quyết đơn đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm áp lực lớn cho cả tòa án và viện kiểm sát. Thời gian tới người dân nhận thức được điểm dừng, đồng thời các ngành tư pháp nâng cao chất lượng giải quyết. Ngành kiểm sát cũng nỗ lực, cử kiểm sát viên phân loại và xử lý, kiểm soát tỉ lệ giải quyết đơn. Theo đó, đồng bộ từ quy định pháp luật, nhận thức của người dân và nỗ lực của ngành thì mới có thể kiểm soát được tỉ lệ giải quyết.
 |
| Quang cảnh Phiên chất vấn và trả lời chất vấn. Ảnh: TT |
Tăng cường thanh tra nghiệp vụ để phát hiện oan sai và bỏ lọt tội phạm
Trả lời câu hỏi liên quan chống oan sai, chống bỏ lọt tội phạm, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao cho biết đây là chủ trương xuyên suốt của ngành, nhiệm vụ chính trị hàng đầu, là sợi chỉ đỏ xuyên suốt trong công tác nghiệp vụ. Tuy nhiên, 2 yêu cầu này có sự mâu thuẫn với nhau trong thực tế giữa đấu tranh mạnh mẽ với tội phạm và không để lọt tội phạm, là thách thức lớn với các cơ quan tiến hành tố tụng.
“Đây là yêu cầu rất cao và ngặt nghèo, do đó thời gian qua, Ban Cán sự và Viện trưởng kiểm sát tối cao yêu cầu toàn ngành là phải quán triệt nghiêm túc lời dạy của Bác Hồ đối với kiểm sát viên là công minh, chính trực, khách quan, thận trọng, khiêm tốn”- Viện trưởng Lê Minh Trí nhấn mạnh.
Trong công tác chuyên môn, nghiệp vụ, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao đã yêu cầu các kiểm sát viên các cấp thực hiện đầy đủ quy trình, thủ tục và biện pháp do luật tố tụng hình sự quy định gắn chặt với công tố với điều tra ngay từ đầu, nhất là trong thực hiện 7 biện pháp điều tra cơ bản như bắt khám, xét, khám nghiệm hiện trường, khám nghiệm tử thi, hỏi cung đối chất về mặt nhận dạng.
Chỉ đạo tập trung làm tốt khâu thụ lý tin báo, tố giác tội phạm để hạn chế oan sai, lọt tội phạm ngay từ đầu. Kiểm sát viên phải yêu cầu xác minh, điều tra và thu thập chứng cứ theo cả 2 hướng buộc tội và gỡ tội; yêu cầu nắm chắc và áp dụng những nội dung nguyên tắc suy đoán vô tội, đảm bảo quyền bào chữa của người bị buộc tội, trọng chứng hơn trọng cung, án tại hồ sơ và không được suy diễn; chứng cứ đến đâu xử lý đến đó; không hình sự hóa các quan hệ dân sự kinh tế và đảm bảo đúng pháp luật. Những vấn đề mới và phức tạp phải tìm hiểu sâu trong lĩnh vực chuyên môn, lắng nghe giải trình với yêu cầu kiểm sát viên phải đảm bảo khách quan, toàn diện trong xem xét, đánh giá chứng cứ, trong xác định tội danh và khung hình phạt phải đảm bảo dự, xử lý nghiêm, khoan hồng, nhân văn, thuyết phục.
Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao nhấn mạnh, hạn chế oan sai và bỏ lọt tội phạm thì một trong những biện pháp quan trọng là công tác cán bộ. Do đó, đề ra yêu cầu Viện trưởng Viện kiểm sát các cấp chịu trách nhiệm nếu để xảy ra trường hợp tòa án tuyên bị cáo không phạm tội hoặc hủy án để điều tra lại; trường hợp phải đình chỉ vì không phạm tội thì kiểm điểm, xem xét trách nhiệm của cá nhân, tập thể lãnh đạo đơn vị và xem xét cả trách nhiệm của Viện kiểm sát cấp trên.
Viện kiểm sát cũng tăng cường thanh tra nghiệp vụ để phát hiện oan sai và bỏ lọt tội phạm để ngăn chặn kịp thời, tăng cường kỷ luật, kỷ cương, gắn công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng với công tác xây dựng ngành, đơn vị các cấp, xác định rõ vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu các cấp kiểm sát trong công tác Đảng cũng như trong chuyên môn nghiệp vụ, nhất là đối với yêu cầu chống oan sai, bỏ lọt tội phạm.
Việc bảo lãnh phải thực hiện chặt chẽ theo quy trình
Trả lời câu hỏi về việc thay thế tạm giam bằng bảo lãnh và đặt tiền, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao cho biết theo quy định của pháp luật, biện pháp bảo lãnh đặt tiền được thực hiện thay thế cho tạm giam, với những điều kiện chặt chẽ về quy trình, tiêu chí, điều kiện, sự xác nhận của chính quyền. Căn cứ quy định của pháp luật, cơ quan tố tụng cần thận trọng, khách quan trong việc xem xét, quyết định việc áp dụng hình thức bảo lãnh hoặc đặt tiền để đảm bảo việc thực hiện đúng theo quy định của pháp luật, phù hợp với thực tiễn.
Theo Viện trưởng Lê Minh Trí, với các trường hợp thực hiện bảo lãnh nhưng sau đó đối tượng bỏ trốn hoặc phạm tội khác, cần lưu ý làm rõ quy trình xem xét, quyết định, thực hiện có đúng quy định của pháp luật hay không, xác định rõ trách nhiệm của các bên liên quan, tùy theo mức độ vi phạm mà có hình thức xử lý nghiêm minh đúng theo quy định của pháp luật.
Về giải pháp hạn chế trả hồ sơ điều tra bổ sung, đây cũng là một chế định được quy định trong luật Tố tụng hình sự để kiểm soát oan sai, hạn chế bỏ lọt tội phạm. Tuy nhiên, cần có kiểm soát chặt chẽ việc thực hiện này để đảm bảo không xảy ra tình trạng lạm dụng. Thực tế, với các vụ án lớn, việc trả hồ sơ điều tra bổ sung là biện pháp kỹ thuật để đảm bảo công tác điều tra được diễn ra kỹ càng, toàn diện, đúng người, đúng tội. Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao cho rằng, không nên coi việc này như một hạn chế, tuy nhiên cũng phải đảm bảo việc áp dụng thực hiện ở tỷ lệ, mức độ phù hợp.
Thời gian qua, việc nâng cao chất lượng tranh tụng trong ngành kiểm sát được chú trọng, việc rút kinh nghiệm từ các phiên tòa diễn ra tích cực, tuy nhiên, với số lượng vụ án hình sự, dân sự, hành chính rất lớn, lượng nhân sự, chất lượng nhân sự nhất là ở cấp cơ sở, địa phương thì còn hạn chế. Viện trưởng cho rằng, cần tổ chức đào tạo trực tuyến toàn ngành, để tất cả các kiểm sát viên đều có khả năng tiếp cận với các chuyên đề cần thiết, góp phần nâng cao năng lực, chất lượng công tác của nhân sự trong ngành kiểm sát./.