Lễ hội Bàn Vương là lễ hội quan trọng của người Dao ở Việt Nam, được tổ chức để tưởng nhớ đến công ơn của ông tổ đã sinh ra người Dao, đã phù trợ để 12 dòng họ người Dao Vượt biển đến vùng đất mới.
Dân tộc Dao có lịch sử thiên di rất lâu đời bởi chiến tranh và biến đổi khí hậu. Trong thời gian đó họ dần chia thành nhiều nhóm nhỏ, có sự biến đổi về tiếng nói và trang phục. Tín ngưỡng, các loại hình văn hóa dân gian, nhà ở cũng có sự khác biệt.
 |
| Tái hiện hành trình vượt biển của người Dao đến vùng đất mới. |
Thế nhưng các nhánh Dao có một điểm chung, đó là tín ngưỡng thờ cúng Bàn Vương. Theo truyền thuyết, Bàn Vương là người có công lao to lớn giết được Cao Vương nên được vua Bình Vương trọng thưởng và gả công chúa cho. Họ sinh được 12 người con, 6 trai 6 gái, được vua cha Bình Vương ban cho 12 họ. Sau khi vua cha chết, Bàn Vương lên ngôi nhưng vẫn giữ nếp sống giản dị, dạy nhân dân cách trồng lúa, dệt vải. Sau khi Bàn Vương chết, đời đời con cháu vẫn duy trì tổ chức lễ cúng để tưởng nhớ, đó là lễ hội Bàn Vương.
Tục thờ Bàn Vương và lễ hội Bàn Vương là một lễ hội cổ truyền quan trọng trong đời sống tâm linh của người Dao ở Ba Chẽ, Quảng Ninh nói riêng và người Dao nói chung. Lễ cúng Bàn Vương là nghi lễ mang đậm tính nhân văn vì nó hướng con người luôn nhớ về nguồn cội. Nghi lễ còn là sợi dây liên kết cộng đồng, dòng họ, làng bản.
 |
| Nghi thức nhảy lửa trong lễ hội Bàn Vương huyện Ba Chẽ. |
Với sự hội tụ, cùng sinh sống của 15 dân tộc anh em, có truyền thống văn hóa lâu đời, phong phú, có bản sắc riêng và độc đáo trong cộng đồng các dân tộc Quảng Ninh được thể hiện rõ qua văn hóa ẩm thực, lễ hội truyền thống và sinh hoạt tín ngưỡng trong cộng đồng.
Những năm qua, huyện Ba Chẽ đã nỗ lực gìn giữ những nét đẹp văn hóa truyền thống của cộng đồng các dân tộc, gắn phát triển du lịch với bảo tồn, phát huy giá trị di sản và bản sắc văn hóa của các tộc người, tạo động lực thúc đẩy mạnh mẽ sự tăng trưởng kinh tế và tiến bộ xã hội.
Lễ hội Bàn Vương được tổ chức còn nhằm giới thiệu, quảng bá đặc trưng văn hóa, nghi lễ, tín ngưỡng của dân tộc Dao trên địa bàn huyện Ba Chẽ. Trong đó tái hiện lại một số nghi lễ, như hành trình “vượt biển” của 12 dòng họ người Dao trên 12 con thuyền đến vùng đất mới để lập nghiệp.
Ngoài ra còn có nghi lễ dâng các lễ vật, trái cây đặc sản lên cúng ông tổ Bàn Vương tại miếu Bàn Vương và một số nghi lễ tiêu biểu cầu nguyện cho mưa thuận gió hòa, hoa màu tươi tốt, cho con người ấm no, hạnh phúc.
Ngay từ sáng sớm, các đoàn đại diện cho 12 dòng họ người Dao khoác lên mình những bộ trang phục truyền thống đẹp nhất, lộng lẫy nhất tập trung ở bến thuyền, khu vực miếu Ông để lên 12 chiếc thuyền đại diện cho 12 họ vượt biển đến vùng đất mới.
Trong tiếng trống, tiếng cồng, những con thuyền đi dọc theo sông Ba Chẽ cùng với dòng người trên bờ hướng về miếu Bàn Vương để dâng lễ vật như ba kích, trà hoa vàng, thuốc nam, ngô khoai sắn, mía, rau, chó, gà, lợn…
Với trình tự đại diện của 12 dòng họ Dao tuần tự thực hiện dâng hương, hoa và các vật phẩm lên Bàn Vương với tấm lòng thành kính.
Trong buổi cúng tế Bàn Vương, có một số nội dung nằm trong chuỗi lễ cúng như múa rùa, nhập đồng nhảy lửa, vật chày. Đây là các hoạt động mang tính huyền bí và mang cả nét đẹp của văn hóa người Dao Ba Chẽ.
Lễ hội Bàn Vương góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa, gắn với phát triển du lịch cộng đồng, đồng thời quảng bá tiềm năng du lịch thông qua truyền thống văn hóa, nét đẹp trong trang phục, và nghi lễ tín ngưỡng, sinh hoạt văn hóa của dân tộc Dao nói riêng và các dân tộc thiểu số ở Quảng Ninh nói chung.
Năm nay, Lễ hội Bàn Vương huyện Ba Chẽ lần thứ III sẽ diễn ra vào ngày 18/11 tại Nhà sinh hoạt văn hoá cộng đồng dân tộc Dao, thôn Sơn Hải, xã Nam Sơn, huyện Ba Chẽ.
Lễ hội sẽ có nhiều nội dung phong phú và hấp dẫn như: Tái hiện lại hành trình vượt biển của 12 dòng họ, dâng các lễ vật, cây đặc sản lên cúng ông tổ Bàn Vương và một số nghi lễ tiêu biểu của dân tộc Dao.
Trong phần hội sẽ diễn ra chương trình biểu diễn dân ca, dân vũ, trình diễn trang phục truyền thống; nhảy lửa và sân khấu hóa một số nghi lễ, nghi thức đặc sắc trong lễ cấp sắc của người Dao, giao lưu thể thao dân tộc, các trò chơi dân gian và thưởng thức ẩm thực của cộng đồng dân tộc Dao trên địa bàn.