Tạo bứt phá từ khoa học, công nghệ

Thái Nguyên đang nổi lên như một điểm sáng về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong khu vực trung du và miền núi phía Bắc. Trong ảnh: Trung tâm Điều khiển xa (Công ty Điện lực Thái Nguyên), góp phần quan trọng nâng cao độ tin cậy cung cấp điện trên địa bàn tỉnh.

Động lực quan trọng để bứt phá

Ngay sau khi Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 về đột phá phát triển khoa học, công nghệ (KH-CN), đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, Thái Nguyên là một trong những địa phương đầu tiên cụ thể hóa bằng kế hoạch hành động quyết liệt và đồng bộ. Hệ thống văn bản chỉ đạo được ban hành kịp thời, các nhiệm vụ được phân công rõ ràng, cấp ủy các cấp chủ động quán triệt, xây dựng chương trình hành động phù hợp với đặc thù của từng đơn vị.

Năm 2024, Thái Nguyên đứng thứ 8/34 tỉnh, thành phố về chỉ số chuyển đổi số; riêng chỉ số phục vụ người dân và doanh nghiệp trong giải quyết thủ tục hành chính - đạt 90,82 điểm, xếp thứ 5/34. Đây là minh chứng thuyết phục cho sự đổi mới mạnh mẽ trong tư duy quản trị và tổ chức thực thi trên nền tảng số.

Sự chuyển dịch tư duy phát triển là điểm nổi bật nhất. Thay vì mở rộng theo chiều rộng, tỉnh tập trung ứng dụng công nghệ, dữ liệu và tự động hóa để tạo ra năng suất mới.

Trong lĩnh vực công nghiệp, Thái Nguyên tiếp tục khẳng định vai trò là trung tâm sản xuất điện tử và công nghệ cao hàng đầu cả nước, với hạt nhân là Tổ hợp Samsung (Hàn Quốc) và mạng lưới hàng trăm doanh nghiệp FDI, doanh nghiệp hỗ trợ. Nhiều nhà máy triển khai tự động hóa, robot kiểm tra chất lượng, hệ thống quản trị bằng dữ liệu lớn, giúp năng suất tăng từ 15-30% mỗi năm...

Khách hàng đến từ Nhật Bản khảo sát cơ sở sản xuất nấm ứng dụng công nghệ cao của Công ty TNHH Công nghệ sinh học nấm Phú Gia (xã Đại Phúc) để ký kết hợp tác.

Quá trình chuyển đổi số trong lĩnh vực nông nghiệp của Thái Nguyên cũng diễn ra sớm và rõ nét hơn nhiều địa phương khác. Hàng chục mô hình ứng dụng IoT theo dõi độ ẩm, dinh dưỡng đất, tưới tự động… giúp nâng cao chất lượng nông sản. Nhiều sản phẩm chè, rau, thịt được truy xuất nguồn gốc qua mã QR, tăng tính minh bạch và khả năng cạnh tranh.

Ông Tô Văn Khiêm, Giám đốc Hợp tác xã chè an toàn Khe Cốc (xã Vô Tranh), chia sẻ: Trước đây, chúng tôi sản xuất chè chủ yếu dựa vào kinh nghiệm nên độ ổn định không cao. Từ khi áp dụng công nghệ, việc kiểm soát chất lượng tốt hơn, sản lượng và chất lượng sản phẩm chè được cải thiện rõ rệt.

Thái Nguyên dẫn đầu cả nước trong việc triển khai và lan tỏa sâu rộng phong trào “Bình dân học AI”, góp phần nâng cao tri thức số trong cộng đồng. Người dân, học sinh, doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận công nghệ mới, hình thành năng lực số cơ bản - điều kiện quan trọng để thúc đẩy chuyển đổi số toàn diện. Trong y tế, hồ sơ sức khỏe điện tử, bệnh án điện tử và hệ thống khám, chữa bệnh từ xa giúp giảm thời gian chờ đợi, nâng cao trải nghiệm của người dân.

Nền tảng số và hệ sinh thái đổi mới sáng tạo

Thái Nguyên đang từng bước khẳng định vai trò là một trong những địa phương tiên phong cả nước về phát triển và ứng dụng KH-CN. Ba năm liên tiếp nằm trong nhóm dẫn đầu về chỉ số chuyển đổi số (DTI), tỉnh đã xây dựng được nền tảng số đồng bộ, hiện đại. Hạ tầng viễn thông phủ kín, gần như toàn bộ địa bàn có sóng 4G và đang triển khai 5G; 100% cơ quan nhà nước sử dụng văn bản điện tử; 92/92 xã, phường hoàn thành 16 tiêu chí chuyển đổi số theo quy định.

Thành viên Tổ công nghệ số cộng đồng xóm Ba Họ (xã Yên Trạch) hỗ trợ bà con nhân dân cài đặt, sử dụng một số ứng dụng số của tỉnh, như: Thai Nguyên ID, C-ThaiNguyen… Ảnh: T.L

Nền tảng dữ liệu dùng chung được kết nối với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, tạo thuận lợi rõ rệt cho người dân và doanh nghiệp. Trung tâm Giám sát điều hành thông minh (IOC) hoạt động như “bộ não số” của tỉnh, cung cấp dữ liệu thời gian thực phục vụ quản lý và điều hành; nhiều thủ tục hành chính được rút ngắn thời gian nhờ tích hợp và chia sẻ dữ liệu trên quy mô toàn tỉnh.

Ông Ngô Văn Sóc, tổ 11, xã Chợ Mới, cho biết: Làm thủ tục hiện nay không phải khai nhiều lần như trước. Dữ liệu đã được đồng bộ trên hệ thống nên người dân thấy rõ sự thuận tiện và minh bạch; các cán bộ cũng hướng dẫn chu đáo, tận tình.

Song song phát triển hạ tầng số, Thái Nguyên đặc biệt chú trọng xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo. Mạng lưới chuyển đổi số được lan tỏa đến các xã, phường, hình thành các không gian sáng tạo trẻ, vườn ươm doanh nghiệp và hệ thống chuyên gia, quỹ đầu tư khởi nghiệp. Cuộc thi “Đổi mới sáng tạo - Vì Thái Nguyên thân yêu năm 2025” thu hút hàng nghìn ý tưởng, nhiều sản phẩm đã được ứng dụng, thương mại hóa và góp phần thiết thực vào tăng trưởng kinh tế.

Nhiều sản phẩm KH-CN mới tạo dấu ấn nổi bật, như: Bộ sản phẩm “Thịt lợn trà xanh - Tinh hoa Thái Nguyên”, được chứng nhận và từng bước khẳng định giá trị thương hiệu. Đây là hướng đổi mới trong chế biến nông sản, đồng thời mở ra không gian phát triển mới cho ngành chè - lĩnh vực đặc trưng thế mạnh của tỉnh.

Ông Dương Hữu Bường, Giám đốc Sở KH-CN, nhấn mạnh: Lợi thế của Thái Nguyên không chỉ nằm ở nền công nghiệp sẵn có mà còn ở sự chuẩn bị sớm về nguồn nhân lực và môi trường nuôi dưỡng đổi mới sáng tạo. Đầu tư cho sáng tạo cũng là đầu tư cho tương lai.

Sinh viên Trường Đại học Công nghệ thông tin và Truyền thông (Đại học Thái Nguyên) ứng dụng công nghệ thông tin trong học tập và sáng tạo.

Nhờ ưu tiên phát triển KH-CN, mô hình tăng trưởng của tỉnh chuyển mạnh theo chiều sâu, năng suất lao động được cải thiện rõ rệt, đóng góp của công nghệ và đổi mới sáng tạo ngày càng gia tăng. Với 3 trụ cột gồm công nghiệp thông minh, nông nghiệp số và quản trị số dựa trên dữ liệu, Thái Nguyên đang nắm bắt cơ hội để trở thành trung tâm công nghệ mới của khu vực trong bối cảnh dịch chuyển FDI toàn cầu

Những đề án mang tính đột phá

Trong định hướng phát triển giai đoạn mới, tỉnh đang thể hiện quyết tâm đưa KH-CN và chuyển đổi số trở thành trụ cột quan trọng trong tăng trưởng. Tầm nhìn này được cụ thể hóa bằng loạt đề án quy mô lớn, mang tính đột phá, mở ra hướng phát triển mới cho kinh tế địa phương và tạo nền tảng để tỉnh trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo của vùng.

Một điểm nhấn đáng chú ý là Đề án thu hút đầu tư xây dựng nhà máy sản xuất UAV và phát triển kinh tế tầm thấp. Đây là bước đi chiến lược nhằm đưa Thái Nguyên trở thành trung tâm sản xuất thiết bị bay không người lái, từng bước hình thành hệ sinh thái UAV phục vụ nông nghiệp thông minh, logistics, an ninh, giám sát môi trường và nhiều dịch vụ giá trị gia tăng khác. Khi được triển khai hiệu quả, đề án sẽ giúp hình thành một ngành công nghiệp công nghệ cao hoàn toàn mới, có khả năng lan tỏa mạnh sang nhiều lĩnh vực kinh tế.

Một ca nội soi có sự hỗ trợ của trí tuệ nhân tạo (AI) tại Trung tâm Nội soi, Bệnh viện A Thái Nguyên. Ảnh: T.L

Song song với đó, tỉnh đang xây dựng Đề án phát triển KH-CN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số giai đoạn 2026-2030. Đề án đặt mục tiêu phát triển kinh tế số chiếm tối thiểu 35% GRDP; xây dựng cơ sở dữ liệu toàn tỉnh với yêu cầu dữ liệu “sạch” và “sống”; thống nhất nền tảng số; chuyển phương thức điều hành sang mô hình quản trị hiện đại dựa trên dữ liệu. Đây là cơ sở quan trọng để phát triển chính quyền số, kinh tế số và xã hội số một cách toàn diện.

Điểm nổi bật trong các đề án là định hướng tối ưu hóa nguồn lực, đẩy mạnh xã hội hóa và thu hút doanh nghiệp công nghệ tham gia đầu tư, phát triển dịch vụ số. Cách tiếp cận này giúp rút ngắn khoảng cách số giữa đô thị và nông thôn, tạo điều kiện để người dân tiếp cận dịch vụ công, y tế và giáo dục chất lượng cao trên môi trường số.

Đến năm 2030, Thái Nguyên đặt mục tiêu trở thành trung tâm KH-CN và đổi mới sáng tạo của vùng trung du miền núi phía Bắc; kinh tế số chiếm tối thiểu 35% GRDP; 100% dịch vụ công trực tuyến phát sinh hồ sơ; toàn bộ doanh nghiệp ứng dụng công nghệ số ở mức cơ bản trở lên. Tỉnh cũng định hướng hình thành các trung tâm nghiên cứu và phát triển (R&D), phòng thí nghiệm trọng điểm gắn với doanh nghiệp; mở rộng hợp tác với các viện nghiên cứu và trường đại học lớn như Đại học Thái Nguyên, Viện KH-CN Việt Nam - Hàn Quốc.

Với quyết tâm chính trị cao, sự đồng hành của cộng đồng doanh nghiệp và sự hưởng ứng của người dân, Thái Nguyên đang đi đúng hướng để trở thành điểm sáng về KH-CN, đóng góp tích cực vào phát triển bền vững của vùng và cả nước.