 |
| Thông điệp của Ngày Khí tượng thế giới 2023. Ảnh: TL |
Ngày Khí tượng thế giới 23/3/2023 đươc Tổ chức Khí tượng thế giới (WMO) phát động với chủ đề “The Future of Weather, Climate and Water across Generations” - chủ đề tuyên truyền của Việt Nam là: “Thông tin thời tiết, khí hậu và tài nguyên nước góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững cho hôm nay và mai sau”.
Chia sẻ về ý nghĩa, thông điệp của Ngày Khí tượng thế giới năm 2023 và những giải pháp trong công tác khí tưởng thủy văn (KTTV) trong thời gian tới, GS.TS Trần Hồng Thái, Tổng cục trưởng Tổng cục KTTV (Bộ Tài nguyên và Môi trường) đã có cuộc trao đổi với báo chí về vấn đề này.
Phóng viên (PV): Thưa ông, Ngày Khí tượng thế giới năm nay được cụ thể hóa cho Việt Nam là "Thông tin thời tiết, khí hậu và tài nguyên nước góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững cho hôm nay và mai sau”. Xin ông cho biết ý nghĩa của chủ đề này?
GS.TS Trần Hồng Thái: Ngày Khí tượng thế giới năm nay có ý nghĩa khẳng định giá trị của thông tin, thời tiết, khí hậu và tài nguyên nước đối với xã hội. Đồng thời, kêu gọi trách nhiệm của mỗi một cá nhân trên thế giới cần thể hiện vai trò và trách nhiệm trước cuộc sống hiện tại và tương lai nhằm chủ động thích ứng với biến đổi khí hậu, giảm thiểu tác động suy thoái môi trường.
Đây cũng là dịp tôn vinh những đóng góp của các cơ quan KTTV trên khắp thế giới đối với việc bảo vệ tính mạng và tài sản của con người trước tác động của thiên tai, biến đổi khí hậu.
PV: Tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu đến thời tiết và tài nguyên nước đang diễn ra phổ biến trên toàn cầu. Theo ông, các vấn đề này có mối quan hệ với nhau hay không và thời gian qua, ngành KTTV đã và đang thực hiện những công việc gì để giải quyết vấn đề này?
GS.TS Trần Hồng Thái: Khí hậu, thời tiết và tài nguyên nước là một vòng tuần hoàn, trong đó khí hậu là vòng tuần hoàn lớn bao trùm với sự biến đổi của khí hậu, kéo theo sự biến đổi của thời tiết mà nhiệt độ và phân bố mưa hay nguồn tài nguyên nước mặt là những hệ quả trực tiếp.
Sự biến đổi khí hậu làm cho xu hướng nhiệt độ trung bình toàn cầu tăng lên. Tuy nhiên, các nghiên cứu cũng cho thấy sự gia tăng của nhiệt độ với số ngày nắng nóng, số ngày rét đậm, rét hại giảm nhưng lại xuất hiện các đợt rét dị thường, phân bố lượng mưa có sự thay đổi theo không gian và thời gian.
Biến đổi khí hậu hiện đã và đang có những ảnh hưởng lớn tới tài nguyên nước ở Việt Nam. Mưa lớn và đặc biệt lớn xảy ra thường xuyên trên diện rộng và cục bộ đã gây lũ lớn, ngập lụt, lũ quét, sạt lở đất nghiêm trọng tại nhiều khu vực trên phạm vi toàn quốc.
Trong đó, có thể kể đến trận mưa đặc biệt lớn kéo dài 5 ngày cuối tháng 7, đầu tháng 8/2015 tại Quảng Ninh. Năm 2019, đợt mưa lớn kỷ lục ở đảo Phú Quốc từ ngày 2/8 đến ngày 9/8 đã lên tới 1158 mm (chiếm 40% tổng lượng mưa năm). Hay gần đây nhất, ngày 14-16/10/2022 tại Huế và Đà Nẵng đã xảy ra trận mưa lớn gây ngập úng nghiêm trọng.
Bên cạnh đó, lũ quét và sạt lở đất cũng xảy ra nhiều hơn, khốc liệt hơn; nắng nóng gay gắt hơn. Ngày 20/4/2019, nhiệt độ quan trắc được tại trạm khí tượng Hương Khê (Hà Tĩnh) là 43,4 độ C - nhiệt độ cao nhất được quan trắc tại Việt Nam từ trước đến nay.
Chỉ trong khoảng 4 năm chúng ta đã phải đối mặt với hai mùa khô hạn hán, xâm nhập mặn đặc biệt nghiêm trọng (2015/2016 và 2019/2020), ảnh hưởng lớn đến kinh tế - xã hội và đời sống nhân dân.
Để giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu, ngành KTTV thực hiện theo đúng chức năng nhiệm vụ được giao đó là thường xuyên giám sát các biểu hiện của biến đổi khí hậu, mà quan trọng nhất là các đợt thiên tai thông qua hoàn thiện thể chế, quản lý công tác quan trắc, dự báo và truyền tin. Mục tiêu chung là phục vụ hiệu quả công tác phòng, chống thiên tai, phát triển bền vững kinh tế - xã hội, đảm bảo quốc phòng, an ninh trên phạm vi cả nước.
Các nhiệm vụ trong tâm ngành KTTV đang thực hiện là phát triển, hiện đại hóa hệ thống trạm KTTV; tích hợp, lồng ghép giữa mạng lưới trạm KTTV quốc gia với các trạm quan trắc trong ngành tài nguyên và môi trường và đồng bộ, liên thông với các trạm KTTV của các bộ, ngành, địa phương, tổ chức, cá nhân…
 |
| GS.TS Trần Hồng Thái, Tổng cục trưởng Tổng cục KTTV . Ảnh: Báo Tài nguyên và Môi trường |
PV: Nhân Ngày Khí tượng Thế giới 2023, ông muốn gửi thông điệp gì đến các cấp, các ngành và người dân để cùng chung tay với ngành KTTV giải quyết các vấn đề trên, cũng như ứng dụng mạnh mẽ công nghệ thông tin, tạo đột phá trong công tác KTTV?
GS.TS Trần Hồng Thái: Thông tin dự báo thời tiết, khí hậu và tài nguyên nước ngoài mục đích giảm thiểu thiệt hại do thiên tai gây ra, còn là tiền đề để góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững cho hôm nay và mai sau. Điều này thể hiện vai trò, trách nhiệm của ngành khí tượng thủy văn ngày càng lớn.
Để các thông tin khí tượng thủy văn đi vào cuộc sống cần có sự chung tay của các cấp, các ngành trong việc đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục, nâng cao nhận thức và trách nhiệm của cán bộ, đảng viên, các tầng lớp nhân dân, nhất là người đứng đầu các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp về vai trò, vị trí, tầm quan trọng của công tác KTTV.
Trước sự bùng nổ về công nghệ thông tin, đối với ngành KTTV ngoài việc tổ chức đào tạo con người, hiện đại hóa thì ngành khí tượng thủy văn cũng đẩy mạnh việc sử dụng công nghệ thông tin, thực hiện chuyển đổi số tạo đột phá trong công tác khí tượng thủy văn.
Như vậy có thể thấy, việc chuyển đổi số trong ngành KTTV đang tập trung chính vào phương thức sản xuất ra các bản tin dự báo KTTV và ở 2 khía cạnh gồm ứng dụng được phát triển mạnh của thời kì 4.0 trong quá trình tạo ra bản tin dự báo KTTV và cả việc tiếp cận, cập nhật, hỗ trợ các sản phẩm cốt lõi để dự báo viên tạo ra các sản phẩm dự báo. Đây là dữ liệu dự báo từ các mô hình số trị, dữ liệu viễn thám trong giám sát và cảnh báo, dự báo cực ngắn.
Sản phẩm cuối cùng của những sự thay đổi này chính là một cơ sở dữ liệu dự báo KTTV dạng số sẵn sàng ứng dụng một cách linh hoạt cho mọi nền tảng và làm đầu vào cho các loại mô hình cảnh báo dự báo khác.
Đặc biệt, được sự quan tâm của Đảng, Chính phủ thể hiện thông qua Chỉ thị số 10-CT/TW của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác khí tượng thủy văn đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc và Chiến lược phát triển ngành khí tượng thủy văn đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 được ban hành vào thời điểm cuối năm 2021.
Hai văn bản pháp lý quan trọng này đều khẳng định tầm quan trọng của đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, ứng dụng khoa học - công nghệ tiên tiến trong hoạt động khí tượng thủy văn. Đây là yêu cầu mạnh mẽ của Đảng, Nhà nước đối với ngành Khí tượng thủy văn hiện đại, tiên tiến trong tương lai không xa.
PV: Trân trọng cảm ơn ông!